Składniki kondycjonujące produktów do pielęgnacji włosów

Kategoria: Badania i rozwój
8 min. czytania

Wiele czynników chemicznych i fizycznych, takich jak promieniowanie UV, nadmierne zabiegi fryzjerskie, zanieczyszczenia środowiska, niewłaściwa pielęgnacja, wpływa negatywnie na nasze włosy, wskutek czego ulegają one zniszczeniu, wzrasta ich ładunek elektrostatyczny, tracą naturalny połysk, robią się szorstkie, plączą się, końcówki ulegają rozdwajaniu, stwarzają trudności w rozczesywaniu. W przypadku takich uszkodzeń włosów z pomocą przychodzą substancje kondycjonujące i regenerujące. Zapobiegają one elektryzowaniu się włosów, dostarczają składników budulcowych i mineralnych, dodają blasku i miękkości oraz doskonale nawilżają.

Dlaczego stosuje się kondycjonery?

Aby zrozumieć, jak działają składniki kondycjonujące, warto wiedzieć, jakie problemy z włosami mają one rozwiązać w pierwszej kolejności. Środki kondycjonujące do włosów mają wiele funkcji, ale najważniejsze z nich to:

• ułatwianie rozczesywania włosów,

• poprawianie kondycji włosów,

• ochrona włosów przed ewentualnymi uszkodzeniami,

• poprawianie wyglądu włosów.

 

Kondycjonowanie a regeneracja

To, czy mówimy o kondycjonowaniu, czy o regeneracji, zależy od wpływu, jaki ma dane działanie na kondycję poszczególnych warstw łodygi włosa. Kondycjonowanie obejmuje poprawienie stanu osłonki włosa, czyli związanych z nią parametrów wyglądu zewnętrznego takich jak wygładzenie, połysk, rozczesywanie i zdolność do elektryzowania się, które szybko można zmienić.

Regeneracja natomiast jest procesem długotrwałym i efekty często widać dopiero po pewnym czasie stosowania konkretnych produktów. Regeneracja obejmuje zmiany w warstwie korowej włosów, zmniejsza podatność na uszkodzenia, poprawia ich elastyczność i sprężystość. Jedynie połączenie obu działań pozwoli włosom na prawdziwie zdrowy wygląd i zapewni im doskonałą kondycję.

 

Jak działają składniki kondycjonujące?

Istnieją dwa główne sposoby działania składników kondycjonujących. Jednym z nich jest stworzenie filmu na powierzchni włókna włosa. Dzięki temu włosy są gładsze, lepiej odbijają światło i ułatwiają rozczesywanie. Innym sposobem działania składnika kondycjonującego jest penetracja włókna włosów.

Jakość naszych włosów warunkowana jest genetycznie. Dotyczy to zarówno budowy, jak i składu chemicznego włosów. Objawia się to różną gęstością, średnicą, porowatością, skrętem, sprężystością i podatnością na uszkodzenia. Znaczny wpływ na nowo rosnące włosy ma także nasz tryb życia, nawyki pielęgnacyjne i dieta, dlatego ilu ludzi na świecie – tyle różnych rodzajów włosów.

Włosy suche – włosy kręcone są zwykle naturalnie przesuszone, w innych przypadkach spowodowane jest to źle dobraną pielęgnacją i częstymi zabiegami fryzjerskimi. Suchość włosów wynika z utraty naturalnej otoczki tłuszczowej, która chroni włos przed otwieraniem łusek, a tym samym przed nadmierną utratą wody i wypłukiwaniem składników odżywczych. Włosy przesuszone są „lekkie”, matowe, łamliwe, podatne na rozdwajanie, puszą się, plączą i trudno je rozczesać.

Włosy zniszczone – często są mylone z włosami suchymi, jednak one w przeciwieństwie do włosów suchych, mogą być błyszczące i przetłuszczać się. Szczególnie ich końcówki charakteryzują się brakiem elastyczności, wysoką łamliwością i rozdwajaniem.

Włosy przetłuszczające się – w efekcie nadmiernej produkcji sebum przez gruczoły łojowe skóry głowy bardzo szybko tracą świeży wygląd. Włosy wydają się tłuste, nadmiernie błyszczące, często sklejają się, tworząc nieestetyczne pasma, zwykle ten typ włosów ma skłonności do łupieżu i wypadania.

Włosy farbowane – często jednocześnie zniszczone. Z uwagi na częstotliwość używania środków chemicznych włosy te mogą tracić blask i elastyczność, są również bardziej podatne na wszelkie uszkodzenia mechaniczne. Wymagają do pielęgnacji środków o odpowiednim pH zapobiegających wypłukiwaniu koloru.I

Włosy ponadto można podzielić z uwagi na ich porowatość, o której świadczy ułożenie łusek pojedynczego włosa i odstępy między nimi. W tym przypadku włosy dzielą się na wysokoporowate, charakterystyką najbardziej zbliżone do włosów suchych, oraz niskoporowate, które mają zdrowy wygląd, jednak zazwyczaj są sztywne i ciężko poddają się wszelkim zabiegom stylizacyjnym. Każdy z tych typów wymaga zasadniczo odmiennej pielęgnacji, aby zapewnić im zdrowy wygląd. Z tego względu na rynku dostępna jest cała gama składników kondycjonujących dobieranych konkretnie do produktów dedykowanych konkretnemu typowi włosów. Istnieją trzy główne mechanizmy, dzięki którym środki kondycjonujące pozostają na włosach.

Adsorpcja hydrofobowa – składniki, które nie są rozpuszczalne w wodzie, osadzają się na włóknie włosa. Należą do nich silikony, lipidy i emolienty.

Adsorpcja elektroujemna – składniki są bardziej kompatybilne z wodą; mają jednak ładunek dodatni, który jest przyciągany do ujemnych ładunków na uszkodzonym włóknie włosa. Ta adsorpcja pozwala kationowym środkom powierzchniowo czynnym i polimerom kationowym pozostać na włosach i oprzeć się spłukiwaniu. Należy zauważyć, że polimery kationowe mogą również podążać za hydrofobowym mechanizmem adsorpcji.

Absorpcja dyfuzyjna – składniki wchłaniają się we włókno włosa, gdzie są chronione przed wypłukiwaniem. W przypadku składników rozpuszczalnych w wodzie, takich jak humektanty i białka, jest to główna metoda utrzymania związków w miejscu aplikacji.

Przegląd surowców kondycjonujących

W przemyśle kosmetycznym znajdziemy cały wachlarz kondycjonerów pełniących różne funkcje.

Silikony są substancjami o charakterze polimerowym, zawierającymi w swojej budowie atomy krzemu oraz tlenu. Ich struktura może być cykliczna bądź liniowa.II Są bardzo rozpowszechnione w preparatach kondycjonujących, ze względu na swoje różnokierunkowe działanie. Ich głównymi działaniami pielęgnacyjnymi są: nadawanie połysku, ułatwianie rozczesywania oraz tworzenie filmu ochronnego. Możemy podzielić je na:

• silikony lotne (PDMCS) – w kosmetykach pełnią funkcję lotnego nośnika, ich działanie polega głównie na tym, że zwilżają powierzchnię włosów, tworząc cienki fi lm; najpopularniejszymi lotnymi silikonami są cyklopentasiloksan (INCI: Cyclopentasiloxane), cyklometikon (INCI: Cycylomethicone);

• oleje silikonowe (PDMS) – nadają włosom gładkość i jedwabistość, tworzą fi lm ochronny nieprzepuszczający wody, zdecydowanie ułatwiają rozczesywanie (zarówno na sucho, jak i na mokro), chronią przed plątaniem się; w produktach kondycjonujących włosy najczęściej spotykamy dimetikon (INCI: Dimethicone) oraz dimetikonol (INCI: Dimethiconol);

• glikole silikonowe – doskonale wygładzają i nawilżają włosy; nie działają obciążająco na włosy; do grupy tych związków zaliczamy m.in. substancje nazywane PEG, np. PEG-12 Dimethicone;

• silikony z aminową grupą funkcyjną – dzięki łańcuchom zawierającym ładunek dodatni doskonale reagują z naładowaną ujemnie keratyną; ich działanie polega na ogólnej poprawie wyglądu włosów, jednak ich nadmierne używanie może je obciążać i zmniejszać ich miękkość oraz objętośćIII; najbardziej znanym surowcem z tej grupy związków jest amodimetikon (INCI: Amodimethicone).

Obecnie na rynku kosmetycznym coraz częściej spotykamy roślinne alternatywy dla silikonów. Zamiennikiem dla lotnych silikonów mogą być m.in. alkany kokosowe bądź izododekan. Natomiast oleje silikonowe mogą być bez wątpienia zastępowane np.: laurynianem izoamylu (INCI: Isoamyl Laurate).

Związki lipidowe i ich pochodne. Należą do nich kwasy tłuszczowe, alkohole tłuszczowe, oleje roślinne, woski, ceramidy, fosfolipidy oraz glikolipidy. To bardzo szeroka grupa związków, których głównym zadaniem jest zapobieganie odparowaniu wody z włosa i pośrednio zapewnienie odpowiedniego nawilżenia. Zapewniają połysk oraz odbudowę ochronnej warstwy włosów (naturalnie tworzonej przez sebum, cement i spoiwo międzykomórkowe, które wypłukiwane są podczas mycia). W przypadku pielęgnacji zniszczonych włosów na szczególną uwagę zasługują ceramidy. Z łatwością wbudowują się w cement międzykomórkowy, uzupełniając ubytki w korze włosów, zwiększając ich wytrzymałość.IV Dwojakie zastosowanie mają także alkohole tłuszczowe (alkohol cetylowy, alkohol stearylowy) i woski, które poza działaniem kondycjonującym wykorzystywane są jako substancje konsystencjotwórcze i modyfikatory reologii, z uwagi na zdolności do stabilizowania emulsji i w niektórych przypadkach koemulgacji.V

Aminokwasy, proteiny i ich pochodne. Proteiny to polimery aminokwasów połączonych ze sobą wiązaniami peptydowymi. Stanowią podstawowy materiał budulcowy każdego żywego organizmu i jego wytworów, w tym również włosów. Pod względem wielkości grupę protein wykorzystywanych w pielęgnacji włosów można podzielić na trzy podgrupy: aminokwasy, proteiny hydrolizowane oraz proteiny wielkocząsteczkowe. Skład chemiczny keratyny i jej struktura mają charakter zmienny i zależą od części włosa. Na szczególną uwagę zasługuje jednak dostępność głównie pięciu aminokwasów wchodzących w skład białek keratyny (alanina, cysteina, kwas glutaminowy – glutamina, metionina i arginina). Odpowiadają głównie za odbudowę, utrzymanie właściwego poziomu wodno-tłuszczowego skóry, szybszy porost włosów oraz zapobiegają ich wypadaniu.

Proteiny hydrolizowane powstają w skutek hydrolizy enzymatycznej białek wielkocząsteczkowych. Do tej grupy można zaliczyć powszechnie używane hydrolizowane proteiny pszenicy, jęczmienia, ryżu, soi, owsa, jedwabiu, keratyny i wiele innych. Dzięki hydrolizie białka rozkładane są najczęściej na dipeptydy i niewielkie oligopeptydy. Zapewnia to lepszą przenikalność do głębszych warstw włosa, a tym samym łatwiejsze wbudowywanie się w strukturę włosów, wypełnianie uszkodzeń, wzmacnianie włosów i poprawę sprężystości. Proteiny wielkocząsteczkowe odpowiadają za dociążenie włosów, nadanie im gładkości i połysku. Należą do nich między innymi elastyna, keratyna, kolagen, jedwab i proteiny mleczne, które tworzą na powierzchni włosa ochronny film, zabezpieczając go przed wpływem negatywnych czynników i powodując, że włosy w dotyku stają się jedwabiste i miękkie.VI

Humektanty. To substancje higroskopijne, czyli zdolne do wiązania cząsteczek wody z otoczenia i zatrzymywania jej wewnątrz włosa. Do humektantów zaliczane są gliceryna, mocznik, glikole, sorbitol, d-panthenol, ale także wiele naturalnych ekstraktów, np. z aloesu, miodu czy mleczka pszczelego. Humektanty, poza doskonałym działaniem nawilżającym włosy, pełnią w kosmetykach dodatkową funkcję – chronią preparaty przed wysychaniem i ułatwiają rozprowadzenie produktów.VII

Strukturanty keratyny. Należą do grupy związków, które mają na celu wbudować się w strukturę włosa w miejsca, w których występują ubytki, poprzez tworzenie wiązań chemicznych z keratyną. Ich działanie polega na nawilżaniu i zapobieganiu rozdwajania się końcówek, przez co wpływają na ogólną poprawę wyglądu włosów oraz zwiększają ich wytrzymałość mechaniczną. Należą do nich m.in. kwas glutaminowy, aldehyd glutaminowy i glukoza.

Związki kationowoczynne. Do tej grupy zaliczamy między innymi IV-rzędowe sole amonowe (np. Cetrimonium Chloride, Polyquaternium-7), pochodne protein (np. kationowe pochodne keratyny), białek (PCA Ethyl Cocoyl Arginate, Ethyl Lauroyl Arginate HCl – jako pochodne argininy) i silikonów (Quaternium-80, Silicone Quaternium-16). Są naładowane dodatnio, dzięki czemu doskonale wiążą się z ujemnie naładowaną powierzchnią włosa. Działają regenerująco. Wykazują działanie antystatyczne, przez co niwelują elektryzowanie się włosów.

 

Dlaczego niektóre odżywki wydają się działać inaczej na różne włosy?

To, jak dobrze odżywka działa na włosy, zależy od kilku czynników. Istotne znaczenie ma fakt, jak zniszczone są włosy i jak łatwo wchłaniają składniki. Ale zależy to również od samopoczucia użytkownika. Włosy, które są zniszczone, mają wiele miejsc „uchwytu” kationowych kondycjonerów. Zazwyczaj składniki kondycjonujące o dłuższym łańcuchu (behenyl) w przypadku włosów silnie zniszczonych będą działać lepiej niż krótsze łańcuchy (cetyl); różnicę tę można jednak minimalizować zwiększeniem ilości kondycjonerów krótkołańcuchowych.

Bardziej zniszczone włosy mogą również korzystać z humektantów i olejków penetrujących, ponieważ ten rodzaj włosów jest bardziej przepuszczalny i istnieje większa szansa, że te składniki spenetrują głębsze warstwy włosów.

Mniej zniszczone włosy mogą czerpać większe korzyści ze składników, które nie wiążą się z włosami w uszkodzonych miejscach. Będą to oleje i silikony.

Jakie składniki są lepsze?

Oczywiście nie ma prostej odpowiedzi na to pytanie. Składniki na bazie behenylu mogą zapewnić większy „poślizg” niż składniki o łańcuchu cetylowym w warunkach laboratoryjnych. Ale może się okazać, że łańcuch behenylowy bardziej obciąża włosy i użytkownik nie będzie zadowolony z takiego efektu. To samo dotyczy takich surowców, jak silikony, oleje, humektanty.

Aby spróbować sformułować optymalną odżywkę, formulator musi poświęcić czas na przetestowanie różnych kombinacji składników i uzyskać jak najwięcej opinii konsumentów. I nawet wtedy mało prawdopodobne, że uda się stworzyć odżywkę idealną.

 

 

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 1/2022