Co zrobić, aby spowolnić starzenie skóry? Fotostarzenie a cera dojrzała – jak dostosować podstawową pielęgnację i dobrać składniki aktywne w kosmetykach tak, aby twoja skóra je pokochała

Nie tylko słońce stanowi zagrożenie jako naturalne źródło promieniowania UV, ale również promieniowanie wytwarzane przez urządzenia służące do opalania, posiadające świetlówki emitujące promieniowanie UVA i UVB o silnym działaniu kancerogennym. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z nadmiernej i nieprzemyślanej ekspozycji na promieniowanie UV. Przez utarte i stereotypowe kanony piękna, które skłaniają do chęci posiadania opalonego ciała, często zapomina się o fotoprotekcji i nadużywa się ogólnie dostępnego solarium. Wiele osób nie jest też świadomych, że niektóre substancje jak wybrane antybiotyki, środki przeciwbólowe, przeciwdepresyjne, leki hormonalne i przeciwcukrzycowe uwrażliwiają skórę na działanie promieni UV. Przekonanie, że opalona skóra jest zdrowa i piękna usypia czujność wobec jej rzeczywistego stanu. Nie istnieje zjawisko „bezpiecznego opalania”, a krążące stereotypy, że „w cieniu się nie opalę” przyczyniają się do wzrostu zagrożeń z nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV, bez odpowiedniej ochrony w postaci SPF. Ze względu na emisję promieniowania UV przez cały rok, bez względu na porę roku, zaleca się stosowanie kosmetyków do twarzy codziennie o minimalnym współczynniku SPF15.

Wskaźnik SPF daje nam cenną informację odnośnie tego, ile razy dłużej można skórę chronioną danym preparatem poddać działaniu promieniowania UV, w porównaniu ze skórą niechronioną, bez ryzyka pojawienia się rumienia. Warto również pamiętać, że SPF świadczy jedynie o ochronie przed promieniowaniem UVB i należy dobierać go do fototypu skóry. Wraz ze wzrostem stężenia filtra wchodzącego w skład kosmetyku rośnie wartość SPF. Stosowanie filtrów przeciwsłonecznych jest skuteczną metodą ochrony przed przedwczesnym starzeniem skóry. Najlepszą ochronę dają jedynie te preparaty, które w swoim składzie łączą kilka filtrów, dając przez to szersze spectrum działania. Żaden pojedynczy filtr nie jest w stanie zapewnić pełnej ochrony przed promieniowaniem UV.

Skóra dojrzała może być piękna i zadbana, potrzeba jej tylko odpowiedniej pielęgnacji składnikami, które stymulować będą naturalne procesy regeneracji i odnowy, a także będą chronić przed słońcem i fotostarzeniem. Kiedy możemy mówić o cerze dojrzałej? Przeważnie mówi się o niej w kontekście osób, które ukończyły 45 lat. Jednak pierwsze oznaki starzenia dają o sobie znać już po 25. roku życia- spada wtedy produkcja kolagenu i elastyny, co związane jest ze spowolnieniem procesów regeneracyjnych na poziomie skóry właściwej. Magiczny wiek 45+ to jednak nie wszystko, ponieważ dochodzą również uwarunkowania genetyczne, stres, nieprawidłowa dieta, niezdrowy tryb życia (używki) oraz nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Cera dojrzała jest wynikiem starzenia się – jest to stan skóry, a nie typ jak cera sucha, tłusta, mieszana czy normalna i pojawia się u każdego z upływem czasu. Jeżeli skóra jest prawidłowo odżywiona i pielęgnowana to wówczas długo utrzyma swój promienny i zdrowy blask. Dostosowanie się do kilku prostych zasad znacznie pozwala poprawić wygląd i kondycję skóry. Należy pamiętać o jej oczyszczaniu w celu pozbycia się wolnych rodników i wszelkich zanieczyszczeń z powietrza, dodatkowo cera dojrzała bezdyskusyjnie powinna unikać nadmiernej ekspozycji na słońce, by chronić ją przed promieniowaniem UV. Kolejnym krokiem jest regularny peeling w celu pozbycia się  rogowaciejącego naskórka, do którego skóra dojrzała ma tendencję. Dodatkowo peelingi poprawiają procesy regeneracyjne poprzez zwiększenie krążenia krwi i limfy. Niezbędnym elementem w pielęgnacji skóry dojrzałej jest też jej nawilżenie i regeneracja. Właściwy dobór substancji aktywnych zapobiegnie nadmiernej utracie wody, wspomoże regenerację włókien kolagenowych i elastynowych, a tym samym poprawi jędrność skóry. Należy pamiętać jednak, że nie można całkowicie zatrzymać starzenia się skóry, a jedynie spowolnić ten proces i zminimalizować skutki dzięki doborowi odpowiednich składników aktywnych, których zadaniem jest nie tylko pielęgnacja, ale i ochrona przed UV. Zdolność pochłaniania promieniowania UV posiada wiele naturalnych surowców takich jak: masło Shea, masło kakaowe, olej arganowy, olej makadamia, olej sezamowy, olej z awokado. Właściwości fotoprotekcyjne wykazują ekstrakty roślinne z kocanki piaskowej, rumianku lekarskiego, z zielonej herbaty, oraz szafranu. Wśród najbardziej polecanych składników aktywnych dla cery dojrzałej znajdują się:

1. HYDROKSYKWASY

α-hydroksykwasy (AHA)

Kwas glikolowy, wskutek jego działania dochodzi do rozluźnienia połączeń między martwymi komórkami naskórka i normalizacji jego złuszczania, dzięki temu ułatwia on drogę substancjom odżywczym dostarczanym z preparatami pielęgnacyjnymi; kwas ten polecany jest do cery skłonnej do zmarszczek, oraz takiej z bliznami powstałymi w efekcie działania promieniowania UV.

Kwas mlekowy wykazuje silne działanie złuszczające, nawilżające i przeciwstarzeniowe. Stosowany jest w leczeniu uszkodzeń skóry oraz przebarwień na skutek działania promieni słonecznych, a dodatkowo wspomaga syntezę ceramidów w naskórku.

Kwas winowy służy do eksfoliacji, czyli do złuszczenia wierzchniej, martwej warstwy naskórka. Przeznaczony jest dla cery trądzikowej i dojrzałej.

Polihydroksykwasy

Posiadają wszystkie właściwości kwasów AHA, jednak są znacznie łagodniejsze, nie powodując skutków ubocznych takich jak intensywne łuszczenie, zaczerwienienie czy pieczenie. Mogą być stosowane przez osoby o bardzo wrażliwej cerze.

Glukonolakton jest naturalnym antyoksydantem i wymiataczem wolnych rodników, obniża możliwość poparzeń słonecznych, chroni skórę przez negatywnym wpływem zanieczyszczenia środowiska. Jest na tyle delikatny, że można go stosować nawet w okolice oczu.

Kwas laktobionowy- zapobiega przeznaskórkowej utracie wody (TEWL), działa promieniochronnie i silnie antyoksydacyjnie. Dodatkowo ujędrnia skórę, chroni przed zwiotczeniem i powstawaniem zmarszczek, pobudza syntezę kolagenu.

2. OLEJE ROŚLINNE

Olej arganowy to cenne źródło witaminy E, karotenoidów i fitosteroli. Szczególnie polecany do pielęgnacji cery dojrzałej i zniszczonej. Skutecznie opóźnia proces starzenia się skóry i powstawanie zmarszczek.

Olej z avocado bogaty jest w witaminy takie jak A, B, E, K, PP oraz stanowi źródło skwalenu, który odpowiada za zmniejszenie zmarszczek i wzrost stężenia kolagenu w skórze, podnosi też odporność skóry na promienie UV.

Olej z nasion borówki czernicy wzmacnia warstwę lipidową naskórka, a dzięki zawartości tokoferoli zapewnia mu ochronę antyoksydacyjną przed promieniowaniem UV i wolnymi rodnikami.

Olej z nasion wiesiołka stanowi nieocenione źródło NNKT, a zawarte w nim polifenole odpowiadają za właściwości przeciwrodnikowe i antyoksydacyjne. Zaleca się stosowanie go wspólnie z witaminą E, wzmacniając tym działanie nawilżające i przeciwrodnikowe, co przekłada się na zapobieganiu przedwczesnemu starzeniu i usuwaniu objawów zmęczenia.

Olej z jojoby w praktyce nie jest olejem, tylko ciekłym woskiem. Nazywany często „płynnym złotem” ze względu na swoje unikatowe i drogocenne właściwości. Łatwo przenika przez naskórek i doskonale się wchłania, wykazuje duże powinowactwo do cementu międzykomórkowego, dzięki czemu wzmacnia i naprawia jego strukturę. Skutecznie uelastycznia naskórek, chroni przed promieniowaniem UV i spowalnia procesy starzenia.

3. CERAMIDY

Ceramidy nie tylko pełnią rolę bariery ochronnej przed szkodliwymi czynnikami środowiska, ale również zapewniają równowagę między środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym naszego organizmu, zapewniając mu wymagane nawilżenie. Ubytki w stężeniu ceramidów w skórze mogą wynikać nie tylko z podatności na uszkodzenia wywołane np. agresywnymi środkami myjącymi, ale również pod wpływem działania wolnych rodników (z promieniowania UV) i niestety mogą też wynikać z biologicznych procesów starzenia się skóry. Efektem jest przerwanie ciągłości warstwy ochronnej, co otwiera drogę nie tylko drobnoustrojom i substancjom szkodliwym, ale również powoduje utratę wody. Kolejnym etapem jest zaburzenie naturalnego procesu rogowacenia, co w konsekwencji przyspiesza proces starzenia. Dlatego są one tak cenne z kosmetycznego punktu widzenia, ponieważ przyczyniają się do ograniczenia TEWL i chronią  przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.

4. WITAMINY

Spektrum działania witamin jest bardzo szerokie i obejmuje głownie działanie przeciwrodnikowe, nawilżające, promieniochronne. Regulują metabolizm komórkowy, procesy keratynizacji, a także odgrywają kluczową rolę w procesach biosyntezy innych substancji biologicznych.

Witamina A utrzymuje ciągłość naskórka, zapobiega wysuszaniu i rogowaceniu nabłonka. Odpowiada za prawidłową keratynizację oraz namnażanie komórek naskórka i błon śluzowych. Jest świetnym czynnikiem przeciwstarzeniowym, skutecznie wychwytując wolne rodniki. Najskuteczniejszy w tej grupie jest kwas retinowy, który spowalnia i usuwa skutki fotostarzenia skóry. Szerokie zastosowanie znalazły też estry witaminy A: palmitynian, propionian i octan retinolu. Surowce te pobudzają aktywność mitotyczną i enzymatyczną w skórze, a także stymulują syntezę kolagenu, normalizując w ten sposób procesy keratynizacji i zdolności naprawczych naskórka.

Witamina E, nazywana witaminą młodości dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym- jako najlepszy zmiatacz wolnych rodników chroni nie tylko przed utlenieniem i zniszczeniem lipidów naskórka, ale opóźnia pojawienie się plam soczewicowatych (plam starczych) i poprawia ukrwienie skóry. Użyta w kosmetykach zapobiega podrażnieniom wywołanym  promieniowaniem UVB, wskazana dla skóry starzejącej się i z przebarwieniami. Niestety witamina E jest bardzo wrażliwa na działanie światła i innych utleniaczy, dlatego zaleca się użycie jej zestryfikowanej pochodnej, która nie tylko odznacza się większą trwałością, ale jednocześnie zwiększoną aktywnością biologiczną.

Witamina C w kosmetykach jest składnikiem przeciwutleniającym i przeciwstarzeniowym. Reguluje syntezę i regenerację kolagenu, wpływając bezpośrednio na jej elastyczność. Ponadto, przyspiesza gojenie ran, w tym również poparzeń wywołanych promieniowaniem UV. W kosmetykach najczęściej używana jest pochodna witaminy C- palmitynian askorbylu, który jest surowcem o ponad trzykrotnie silniejszym działaniu niż czysta witamina C. Z kolei kwas L-askorbowy jest protektorem przeciw promieniowaniu UVA i UVB.

Witamina B6 reguluje gospodarkę lipidową, ponadto wpływa na syntezę kolagenu, hamując procesy starzenia skóry.

Witamina B7 (biotyna) wykazuje działanie przeciwzmarszczkowe i liftingujące.

Witamina B9 (kwas foliowy) jest substancją aktywną wykazującą działanie regenerujące i przeciwzmarszczkowe, mające na celu uelastycznienie skóry. 

5. SEMIWITAMINY

Są to związki witamin rzekomych, szczególnie cenne ze względu na funkcje i dobroczynne działanie na organizm. W kosmetyce najważniejszym przedstawicielem w tej grupie jest koenzym Q-10 (ubichinon) występujący w większości komórek organizmu. Najwyższe stężenie osiąga w tkankach ludzkich około 20. roku życia. Jest on antyoksydantem, który chroni komórki skóry przed działaniem promieniowania UV, ale także chroni cenne substancje jak witamina E oraz kolagen przed rozpadem. Niweluje skutki starzenia skóry, a także działa wygładzająco.

6. FLAWONOIDY

W kosmetyce największe zastosowanie mają związki indukujące lub blokujące enzymy skóry, odpowiadające za proces starzenia, co nierozerwanie związane jest z syntezą kolagenu i elastyny. Wiele z nich pełni funkcję naturalnych filtrów UV. Katechiny z zielonej herbaty wykazują aktywność antykolagenazową, dzięki czemu procesy degradacji kolagenu zostają ograniczone. Efektem jest spłycenie zmarszczek i opóźnienie starzenia skóry. Bardzo silnym antyoksydantem oraz czynnikiem wspomagającym syntezę kolagenu okazała się kwercetyna, natomiast hyperozyd wyróżnia się silnym działaniem przeciwstarzeniowym poprzez inhibicję elastazy, powodującą degradację włókien elastynowych w skórze.

7. PEPTYDY

Wykazują antyoksydacyjny charakter dzięki chelatowaniu jonów metali przejściowych i ograniczeniu tworzenia rodników o dużej aktywności. Znajdują również zastosowanie w kosmetykach przeznaczonych do niwelowania zmarszczek mimicznych, dzięki ograniczeniu nadmiernych skurczów fibroblastów skóry, przez zahamowanie wydzielania neurotransmiterów (np. acetylocholiny). Idealnie sprawdza się w tym argirelina, łagodniejsza w działaniu alternatywa toksyny butolinowej (botoks). Kolejnym przedstawicielem jest glutation przeznaczony typowo dla cery dojrzałej i starzejącej się, jako preparat o charakterze antyoksydacyjnym. Peptydy cieszą się coraz większą popularnością dzięki ich działaniu przeciwstarzeniowym polegającym na syntezie związków budulcowych skóry (kolagenu, elastyny, kwasu hialuronowego). Dodatkowo regulują procesy powstawania plam starczych, a zastosowane w kosmetykach pod oczy rozjaśniają cienie i likwidują opuchliznę dzięki uszczelnianiu naczyń krwionośnych.

8. ALKALOIDY

Kofeina redukuje obrzęki, sińce i sprzyja detoksykacji przez miejscową poprawę krążenia krwi. Sprzyja to niezaprzeczalnie dotlenieniu i odżywieniu komórek, oraz aktywuje procesy odnowy komórkowej.

Niacydamid jest odpowiedni dla każdego typu cery, wyraźnie poprawia koloryt i nawilżenie skóry, spłyca drobne zmarszczki oraz stymuluje syntezę kolagenu i kwasu hialuronowego w skórze. Wykazuje działanie antyoksydacyjne, spowalniając tym samym starzenie się skóry.

9. KWAS HIALURONOWY

Występuje on naturalnie w naszej skórze, jednak z wiekiem jest go coraz mniej i jego spadek następuje po ukończeniu 25go roku życia. Odpowiada za wzmocnienie płaszcza hydrolipidowego, a stosowany regularnie redukuje zmarszczki i zapewnia efekt liftingu. Posiada on zdolność wiązania wody i zapobiega jej odparowaniu, a włókna kolagenowe i elastynowe łączą się ze sobą, dzięki czemu skóra staje się elastyczna i jędrna a zmarszczki zostają spłycone.

Podczas trwania procesu fotostarzenia dochodzi do szeregu zmian w macierzy zewnątrzkomórkowej oraz do uszkodzenia układu immunologicznego, co może bezpośrednio przyczyniać się do rozwoju stanów przedrakowych i nowotworów skóry. Do pozostałych widocznych cech starzejącej się skóry zaliczyć można szorstkość i suchość skóry, zmniejszenie jej elastyczności, zmarszczki głębokie i zaburzenia pigmentacji oraz teleagiektazje.  Światło słoneczne w istotny sposób wpływa nie tylko na nasze samopoczucie, ale też na kondycje naszej skóry ze względu na wywieranie pozytywnego jak i negatywnego efektu końcowego. Z tego względu niezwykle ważna jest wiedza na temat charakterystyki promieniowania docierającego do powierzchni Ziemi, czynników wpływających na jego intensywność, mechanizmów oddziaływania na nasze ciało, a przede wszystkim świadomych sposobów ochrony przed jego szkodliwym działaniem.