Zrównoważone kosmetyki – droga do lepszego zrozumienia produktu

Nie istnieje jedna uniwersalna strategia rozwoju zrównoważonego produktu. Każdy producent musi samodzielnie dokonać przeglądu własnej działalności, określić krótkoterminowe i dalekosiężne cele oraz zaplanować konkretne działania, aby je osiągnąć. Poniżej przedstawiono kilka propozycji wdrażanych systemów, które w sposób ilościowy (mierzalny) określają, czy kosmetyk można uznać za zrównoważony.

EcoBeauty Score

Koncepcja powstała w 2021 roku EcoBeauty Score, a Konsorcjum zrzesza obecnie ponad 70 różnych firm kosmetycznych, surowcowych oraz organizacji z 46 krajów na świecie. Jego celem jest opracowanie metodologii oceny wpływu produktu kosmetycznego na środowisko i stworzenie przejrzystego systemu, dzięki któremu konsument będzie stanie porównywać różne produkty. Wszystko opierać się ma na śladzie produktowym (PEF -product environmental footprint), wykorzystując uproszczony metodę LCA (life cycle assessment), która rozwijana jest przez organy UE. Dane wejściowe mają stanowić informacje o surowcach i opakowaniach. Bazując na PEF, obowiązkowym jest rozważenie wpływu produktu na różnych etapach życia:

• pozyskiwania i produkcji surowców,
• wytwarzania produktu gotowego,
• transportu, magazynowania, dystrybucji,
• użytkowania przez konsumenta,
• end of life, czyli możliwość lub nie ponownego przetworzenia, losu odpadów.

Na każdym z nich należy ocenić wpływ poszczególnych kategorii (Tabela 1.). Każda kategoria jest mierzalna – posiada swoją specyficzną jednostkę tak, aby rezultat był policzalny.

Zgodnie z założeniami EcoBeauty Score, produkt kosmetyczny ma być definiowany przez 3 podstawowe deskryptory:

1. Ogólną charakterystykę produktu (m.in. rodzaj produktu, kraj pochodzenia, pojemność, sposób użycia),
2. Opis formuły (skład jakościowo – ilościowy, z uwzględnieniem pochodzenia surowców),
3. Opakowanie (rodzaj materiału, ilość opakowań, zawartość recyklatu, przydatność do ponownego przetworzenia)

Tutaj największym wyzwaniem jest uwzględnienie tajemnicy handlowej przedsiębiorcy (czyli strategicznych szczegółów dotyczących produktu) oraz stworzenie bazy danych surowcowych/składnikowych.  

Wpływ na tak zdefiniowany produkt w poszczególnych kategoriach PEF, na różnych etapach życia, będzie następnie normalizowany (odniesienie do referencji) i „zważony”, tak aby uzyskać zagregowaną wartość śladu środowiskowego.

Szczegółowe zasady dla produktów mają się różnić w zależności od kategorii produktu, przy czym kategoria ta ma odzwierciedlać końcowe użycie, a nie jego postać. Oznacza to że w jednej kategorii będą należeć szampon w kostce i zwykły szampon. Obecnie EcoBeauty Score planuje 7 rodzin produktów: do włosów, facecare, bodycare, do makijażu, do jamy ustnej, zapachy, do golenia.

Metodologia, którą planuje wdrożyć EcoBeauty Score jest dość skomplikowana i nadal w fazie rozwoju i walidacji. W przyszłości ma jednak stanowić podstawę do określania zrównoważoności produktów kosmetycznych.

Green Score

Green Score jest propozycją rozwijaną przez jeden z koncernów kosmetycznych. Narzędzie to ma za zadanie ocenić składniki kosmetyczne na podstawie zasad Zielonej Chemii (projektowania bezpieczniejszych chemikaliów, projektowanie do zachowania efektywności energetycznej, użycie odnawialnych źródeł surowców, analiza ochrony przed zanieczyszczeniem) i zagrożenia chemicznego w 3 odrębnych kategoriach: zdrowie człowieka, zdrowie ekosystemu i wpływ na środowisko. Wpływ w każdej z tych kategorii jest równo cenny (Tabela 2).

Po analizie ponad 4300 składników z portfolio firmy okazało się, że średni wynik Green Score to ok. 73. Wyniki znajdują zastosowanie w przygotowywaniu strategii odnośnie zakupów surowców czy przeprowadzania reformulacji produktów oraz są częścią raportowania postępów przedsiębiorstwa w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Green Impact Index

Z kolei francuskie przedsiębiorstwa (nie tylko kosmetyczne) założyły konsorcjum, którego celem zostało dostarczanie konsumentom rzetelnych i przejrzystych informacji na temat ilościowego określania wpływu produktów na środowisko i społeczeństwo. I tak pod skrzydłami AFNOR (francuskiego urzędu normalizacyjnego) w 2023 roku opublikowano dokument SPEC 2215, który opisuje metodologię do wyznaczenia Green Impact Index. Wynik ilościowy jest następnie zamieniany w skalę literową A – E, gdzie klasyfikacja produktu jako A lub B oznacza spełnienie wymagań środowiskowo – społecznych.

Produkty kosmetyczne oceniane są na podstawie 52 kryteriów, w trakcie całego cyklu życia – od pozyskiwania surowców, przez wytwarzanie, transport, użycie i zakończenie życia (Tabela 3.).

Tabela 2. Schemat punktacji Green Score.

Tabela 3. Kryteria oceny produktu według Green Impact Index.

Wpływ na końcową punktację produktu będzie mieć m.in. fakt posiadania certyfikacji dla opakowań (np. FSC) czy surowców (COSMOS), ich pochodzenie, miejsce wytwarzania (im bardziej lokalnie, tym lepiej) i wdrożenie środowiskowych systemów zarządzania środowiskowego.

Beauty and Personal Care Product Sustainability Rating System

Jest to system rankingowy stworzony w USA, który opiera się na 32 kluczowych wskaźnikach efektywności, podzielonych na 4 grupy: opakowanie, zastrzeżenia, zdrowie człowieka, łańcuch dostaw i środowisko (należy podkreślić, że legislacja w USA i UE względem kosmetyków jest różne, stąd niektóre punkty mogą być w Europie „niepotrzebne” z racji podstawowych wymagań prawnych), co przedstawiono w Tabeli 4.

Tabela 4. Wskaźniki efektywności według Beauty and Personal Care Product Sustainability Rating System.

Tutaj duży nacisk położony jest na transparentność informacji i jak najszersze informowanie konsumenta o stosowanych składnikach i substancjach potencjalnie niebezpiecznych.

Po co określać zrównoważoność kosmetyku?

Przedstawione przykłady pokazują, że analiza oddziaływania naszego produktu na środowisko i społeczeństwo na różnych etapach jego życia, może  dostarczyć cennych informacji. Mogą one zostać wykorzystane do planowania zakupów, reformulacji, komunikacji z konsumentem, realizacji celów środowiskowych.

Jakie cele stawia się, gdy chce się wytwarzać bardziej zrównoważone produkty? Najczęściej jest to korzystanie z surowców pochodzących z odnawialnych źródeł (identyfikowalnych, nie powodujących wylesiania) lub wytwarzanych procesach cyrkularnych; redukcja śladu węglowego (dla produktu lub organizacji), ograniczenie zużycia wody (zarówno w formułach jak i procesach produkcyjnych) oraz ekoprojektowanie. W zależności od momentu, w którym znajduje się produkt, inny jego komponent będzie miał wiodące znaczenie dla wpływu na środowisko i społeczeństwo – składniki przy pozyskiwaniu surowców i na etapie korzystania z produktu (ich pochodzenie, profil ekotoksykologiczny, metody wytwarzania – zasady zielonej chemii, rolnictwo ekologiczne), zużycie wody, energii i ślad węglowy – przy produkcji i dystrybucji, opakowanie – na etapie zakończenia życia (czy możliwe jest przetworzenie).  

Aspektem, który nie powinien być pominięty, jest także edukacja konsumenta. Temat zrównoważoności jest skomplikowanym zagadnieniem i powinien być komunikowany w społeczeństwie w sposób możliwie najprostszy, ale i przejrzysty.