Surowce kosmetyczne
OD TRADYCJI DO FERMENTACJI: JAK OLEJE ZMIENIAJĄ NASZĄ PIELĘGNACJĘ

Od wieków oleje roślinne stanowią podstawę pielęgnacji skóry. Dzięki swoim wszechstronnym właściwościom odżywczym, nawilżającym i regenerującym stały się niezbędnym składnikiem wielu produktów kosmetycznych. Bogate w cenne substancje odżywcze, oferują kompleksową pielęgnację, wspierając zdrowie oraz urodę skóry. Swoje wyjątkowe właściwości zawdzięczają zawartości kwasów tłuszczowych, fitosteroli, witamin oraz antyoksydantów. Ich skład chemiczny może się różnić w zależności od tego z jakiej części rośliny olej jest pozyskiwany, z jakiego kraju, czy jest to olej zimnotłoczony, rafinowany czy poddany procesowi fermentacji.
Kwasy tłuszczowe
Kwasy tłuszczowe są głównym składnikiem lipidów. Są one klasyfikowane na podstawie obecności wiązań podwójnych lub ich braku.
Tak więc kwasy tłuszczowe z pojedynczymi wiązaniami między atomami węgla nazywamy kwasami nasyconymi, natomiast te, które pomiędzy atomami węgla posiadają jedno lub więcej wiązań podwójnych określamy mianem kwasów jedno- i wielonienasyconych.
W kontekście kwasów nienasyconych trzeba również wspomnieć o formach cis i trans. Terminy cis (Z) oraz trans (E) odnoszą się do układu łańcuchów atomów węgla względem wiązania podwójnego. W układzie (Z) łańcuchy atomów znajdują się po tej samej stronie wiązania podwójnego, co powoduje, że cząsteczka ma wygiętą formę. Z kolei w układzie (E) łańcuchy znajdują się po przeciwnych stronach wiązania podwójnego, co sprawia, że cząsteczka przyjmuje formę prostą. Pierwszy układ występuje naturalnie, bez jakiejkolwiek ingerencji człowieka, natomiast drugi powstaje w wyniku zastosowania odpowiedniej technologii podczas ekstrakcji i oczyszczania.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe dzielą się na n-3 (omega-3) i n-6 (omega-6), w zależności od położenia pierwszego wiązania podwójnego w stosunku do końca metylowego cząsteczki kwasu tłuszczowego. Ponieważ ludzki organizm nie posiada odpowiedniego enzymu do syntezowania tych kwasów tłuszczowych z pierwszym wiązaniem podwójnym w pozycji C3 i C6 od końca metylowego, są one uznawane za niezbędne kwasy tłuszczowe, które muszą być dostarczane z pożywieniem.
Podział kwasów tłuszczowych:
- Kwasy tłuszczowe nasycone:
Kwas laurynowy (C12:0)
Kwas mirystynowy (C14:0)
Kwas palmitynowy (C16:0)
Kwas stearynowy (C18:0)
- Kwasy tłuszczowe nienasycone:
- Kwasy tłuszczowe jednonienasycone:
Kwas oleinowy (C18:1) (Kwas omega-9)
Kwas palmitooleinowy (C16:1)
- Kwasy tłuszczowe wielonienasycone:
- Kwasy omega-3:
Kwas alfa-linolenowy (ALA) (C18:3)
Kwas eikozapentaenowy (EPA) (C20:5)
Kwas dokozaheksaenowy (DHA) (C22:6)
- Kwasy omega-6:
Kwas linolowy (LA) (C18:2)
Kwas gamma-linolenowy (GLA) (C18:3)
Porównanie olejów pod kątem zawartości kwasów tłuszczowych

Witaminy
W olejach roślinnych występuje kilka cennych witamin, w tym witamina E, witamina A, witamina C oraz witaminy z grupy B, które odgrywają kluczową rolę dla zdrowia skóry. Witamina E, znana jako tokoferol, pełni rolę silnego przeciwutleniacza, chroniąc skórę przed działaniem wolnych rodników i spowalniając procesy starzenia. Wspomaga także regenerację komórek skóry i działa nawilżająco. Witamina A, głównie w postaci retinolu, wspiera produkcję kolagenu i poprawia teksturę skóry, a także zmniejsza widoczność drobnych zmarszczek. Z kolei witaminy B, w tym witaminy B2 i B3, pomagają w utrzymaniu zdrowej bariery ochronnej skóry, poprawiając jej elastyczność i nawilżenie.
Przeciwutleniacze
Przeciwutleniacze, obecne w olejach roślinnych, pełnią rolę ochrony przed szkodliwym wpływem wolnych rodników, które mogą przyspieszać procesy starzenia skóry oraz wywoływać stany zapalne. W olejach znajdziemy różne rodzaje przeciwutleniaczy, w tym polifenole, flawonoidy i kwasy fenolowe. Substancje te nie tylko neutralizują wolne rodniki, ale także wspierają regenerację skóry, łagodzą podrażnienia i poprawiają jej koloryt. Dzięki temu skóra staje się bardziej jędrna, gładka i promienna.
Fitosterole
Fitosterole to substancje roślinne, które mają podobną budowę do cholesterolu i pełnią szereg funkcji ochronnych zarówno w organizmach roślinnych, jak i w kosmetyce. W olejach roślinnych fitosterole działają przede wszystkim nawilżająco i łagodząco, wspomagając regenerację skóry. Dodatkowo wykazują działanie przeciwzapalne, pomagając w walce z różnego rodzaju podrażnieniami i stanami zapalnymi skóry. Fitosterole wspierają także ochronę przed negatywnym wpływem promieniowania UV i poprawiają elastyczność skóry, dzięki czemu mogą być pomocne w walce z oznakami starzenia.

Różnice między olejami zimnotłoczonymi, rafinowanymi i fermentowanymi.
Oleje roślinne różnią się nie tylko składem chemicznym, ale także procesem ich pozyskiwania. Każda z metod produkcji wpływa na właściwości końcowego produktu, jego składniki aktywne oraz zastosowanie w pielęgnacji skóry i włosów. Poniżej przedstawiono charakterystykę oraz porównanie trzech głównych rodzajów olejów: zimnotłoczonych, rafinowanych i fermentowanych.
- Oleje zimnotłoczone
- Proces produkcji: Oleje te są tłoczone mechanicznie w niskiej temperaturze (zwykle do 40°C), bez użycia chemikaliów ani dodatkowego oczyszczania.
- Skład i właściwości:
- Bogate w naturalne składniki aktywne, takie jak kwasy tłuszczowe, witaminy (np. E) oraz antyoksydanty.
- Zachowują naturalny zapach i kolor, co świadczy o ich wysokiej jakości.
- Mogą zawierać drobne cząsteczki roślin, co nadaje im dodatkowe właściwości odżywcze.
- Zastosowanie:
- Idealne do pielęgnacji skóry suchej i wrażliwej.
- Polecane w kosmetykach naturalnych i ekologicznych.
- Delikatne, ale efektywne działanie regenerujące i nawilżające.
- Oleje rafinowane
- Proces produkcji: Oleje te są poddawane procesom oczyszczania, które mogą obejmować wysokie temperatury, chemiczne odkwaszanie, wybielanie oraz usuwanie zapachów.
- Skład i właściwości:
- Mniej składników aktywnych w porównaniu do olejów zimnotłoczonych, ponieważ część witamin i antyoksydantów ulega zniszczeniu podczas obróbki.
- Pozbawione zapachu i barwy, co czyni je bardziej neutralnymi.
- Trwalsze, o wydłużonym okresie przydatności do użycia.
- Zastosowanie:
- W kosmetykach, gdzie niepożądane są intensywne zapachy i kolory.
- Często stosowane w produktach o szerokim spektrum działania, takich jak kremy czy balsamy.
- Oleje fermentowane
- Proces produkcji: Oleje fermentowane są wynikiem nowoczesnych technologii, w których wykorzystuje się procesy fermentacji mikrobiologicznej. W trakcie tego procesu mikroorganizmy (np. bakterie lub drożdże) rozkładają wybrane składniki olejów, co prowadzi do ich wzbogacenia w dodatkowe związki bioaktywne.
- Skład i właściwości:
- Wyższa biodostępność składników odżywczych dzięki rozkładowi złożonych molekuł na mniejsze, łatwiej przyswajalne formy.
- Mogą zawierać unikalne metabolity, takie jak probiotyki, które wspierają naturalny mikrobiom skóry.
- Wysoka stabilność i efektywność działania, nawet w małych ilościach.
- Zastosowanie:
- W kosmetykach nowej generacji, szczególnie tych dedykowanych skórze wrażliwej, suchej oraz problematycznej.
- Idealne do wspierania bariery ochronnej skóry oraz poprawy jej elastyczności i regeneracji.

Podsumowanie
Oleje roślinne, od wieków obecne w tradycyjnej pielęgnacji, dziś stanowią niezastąpiony składnik nowoczesnych kosmetyków. Dzięki bogactwu kwasów tłuszczowych, witamin, fitosteroli i przeciwutleniaczy, dostarczają skórze i włosom kompleksowego wsparcia. Ich różnorodność pod względem właściwości i sposobów produkcji – od olejów zimnotłoczonych, przez rafinowane, aż po fermentowane – pozwala dostosować pielęgnację do indywidualnych potrzeb.
Zrozumienie składu chemicznego olejów i ich działania na skórę oraz włosy daje nie tylko możliwość świadomego wyboru produktów, ale także pozwala czerpać pełnię korzyści z ich naturalnych właściwości. W czasach, gdy powrót do natury i holistyczne podejście do pielęgnacji stają się priorytetem, oleje roślinne zyskują na znaczeniu jako nie tylko tradycyjne, ale także innowacyjne rozwiązanie w dbaniu o zdrowie i urodę.
Bibliografia
- Ojha, P. K., Poudel, D. K., Rokaya, A., Maharjan, S., Timsina, S., Poudel, A., Satyal, R., Satyal, P., & Setzer, W. N. (2024). Chemical compositions and essential fatty acid analysis of selected vegetable oils and fats. Compounds, 4(1), 37–70. https://doi.org/10.3390/compounds4010003
- Pal, U. S., Patra, R. K., Sahoo, N. R., Bakhara, C. K., & Panda, M. K. (2015). Effect of refining on quality and composition of sunflower oil. Journal of Food Science and Technology, 52(4), 4613–4618. https://doi.org/10.1007/s13197-014-1600-4
- Gogolewski, M., Nogala-Kalucka, M., & Szeliga, M. (2000). Changes of the tocopherol and fatty acid contents in rapeseed oil during refining. European Journal of Lipid Science and Technology, 102(10), 618–623. https://doi.org/10.1002/1438-9312(200010)102:10<618::AID-EJLT618>3.0.CO;2-6
- McMullen, R. L. (2024). The benefits and challenges of treating skin with natural oils. International Journal of Cosmetic Science, 46(4), 553–565. https://doi.org/10.1111/ics.12960
- Herting, D. C., & Drury, E.-J. (1963). Vitamin E content of vegetable oils and fats. The Journal of Nutrition, 81(4), 335–342.
- Art of Beauty
- Humitopic
- Fridge
- ZIKO DERMO
- Manufaktura Kosmetyczna
- Trusted Cosmetics
- Naturareceptura
Autorzy
-
Inż. Aleksandra Zielińska
Technolog ds. Badań i Rozwoju
Aleksandra.zielinska@creamy.pl
CREAMY SP. Z O. O.