Kliniczna ocena skuteczności produktów kosmetycznych – znaczenie nadzoru trychologa i kontroli dermatologicznej

Właściwe przeprowadzenie badania zależy od zdefiniowania rodzaju kosmetyku, co w dużej mierze leży po stronie Sponsora – producenta kosmetyku zlecającego badanie laboratoryjne: dermatologiczne, aplikacyjne oraz aparaturowe. Trafnej kategoryzacji należy szukać w  potrzebie i pierwszym koncepcie stworzenia produktu, czyli przeznaczenia. Choroby cywilizacyjne, obecne tempo życia, dieta to czynniki odpowiadające po części za rozbudowanie gałęzi kosmetyków trychologicznych, szczególnie przeciwłupieżowych i przeciw wypadaniu włosów.

Zanieczyszczenia środowiska (takie jak smog, metale ciężkie, promieniowanie UV) powodują kumulowanie się wolnych rodników w skórze głowy, co prowadzi do uszkodzenia mieszków włosowych. Wolne rodniki uszkadzają DNA komórek mieszka włosowego, białka i lipidy oraz wywołują stres oksydacyjny i prowadzą do osłabienia keratyny, głównego składnika włosów. Zaburzenia hormonalne i metaboliczne szczególnie dihydrotestosteronu (DHT), są kluczowe w procesie miniaturyzacji mieszków włosowych, prowadzącej do łysienia androgenowego. Hormonalne zaburzenia mogą być związane z zespołem metabolicznym, cukrzycą czy otyłością, które również przyspieszają wypadanie włosów. Upośledzone działanie tarczycy (np. niedoczynność), również negatywnie wpływają na wzrost włosów, powodując ich osłabienie i zwiększoną łamliwość. Zmiany hormonalne w okresie dojrzewania powodują zwiększoną aktywność gruczołów łojowych, co sprzyja gromadzeniu lipidów na powierzchni skóry głowy i  jest korzystnym środowiskiem dla grzybów z rodzaju Malassezia. Przewlekłe stany zapalne skóry głowy, wywołane przez infekcje bakteryjne lub grzybicze, mogą uszkadzać mieszki włosowe i zwiększać podatność włosów na wypadanie. Także łupież i Łojotokowe Zapalenie Skóry (ŁZS) są silnie związane z nadmierną kolonizacją skóry głowy przez Malassezia. Metabolizuje on lipidy obecne w sebum, produkując substancje drażniące, takie jak kwasy tłuszczowe. Skutkuje  to podrażnieniem skóry i łuszczeniem. Dieta uboga w kluczowe składniki odżywcze, takich jak żelazo, cynk, witaminy (A, D, B12, biotyna) czy kwasy tłuszczowe omega-3, prowadzi do zakłóceń w cyklu wzrostu włosa. Składniki te są niezbędne dla keratynizacji i zdrowia mieszków włosowych, jak również może sprzyjać rozwojowi łupieżu oraz ŁZS [4]. Przewlekły stres psychiczny wywołuje reakcję hormonalną (podwyższony poziomu kortyzolu), która może hamować cykl wzrostu włosów i prowadzić do telogenowego wypadania włosów. Stres może również nasilać inne czynniki, jak zaburzenia snu czy dietę [3]. Zaburzenia układu immunologicznego lub nadwrażliwość skóry na produkty metabolizmu Malassezia odgrywa kluczową rolę w zaostrzeniu objawów łojotokowego zapalenia skóry [4].

Kosmetyki trychologiczne a kosmetyki do pielęgnacji włosów

Zarówno kosmetyki trychologiczne jaki i kosmetyki do pielęgnacji pomagają w utrzymaniu zdrowych włosów i skóry głowy. Jednak to częściej w kosmetykach trychologicznych można znaleźć specjalistyczne składniki aktywne. Tego typu kosmetyki są często formułowane z myślą o leczeniu specyficznych problemów ze skórą głowy i włosami, takich jak wypadanie włosów, łupież, łojotokowe zapalenie skóry czy łysienie  a także ze związanymi z przebiegiem tych chorób objawami: nadmiernym przetłuszczaniem, suchością, podrażnieniami czy stanami zapalnymi. Zawierają również substancje, które wspierają równowagę mikrobiomu skóry​.  Stosowane składniki aktywne to m.in. saw palmetto, biotyna, kwas hialuronowy, wyciągi roślinne (np. z rozmarynu czy pokrzywy) oraz witamina D. Kosmetyki te mają na celu stymulację wzrostu włosów, regulację wydzielania sebum, a także poprawę kondycji skóry głowy [5]. Produkty trychologiczne często stosowane w leczeniu schorzeń dermatologicznych (np. wypadanie włosów związane z łysieniem androgenowym) zawierają składniki, które poprawiają mikrokrążenie w skórze głowy, wspierają procesy regeneracyjne, a także mają właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne [6].

Natomiast kosmetyki do pielęgnacji włosów pełnią funkcje kosmetyczne i estetyczne, tj.: poprawa nawilżenia, blasku i gładkości włosa. Mogą stanowić także profilaktykę przed uszkodzeniami mechanicznymi (ciepłem podczas stylizacji) oraz środowiskowymi (promieniowanie UV, zanieczyszczenia), zapobiec utracie nawilżenia jak również utrzymać zdrową strukturę włosa. W tych produktach często spotyka się składniki takie jak proteiny (np. keratyna), silicone (w celu nadania gładkości), oleje roślinne (np. arganowy, kokosowy) oraz witaminy.

Kosmetyki trychologiczne i kosmetyki do pielęgnacji włosów różnią się celami i funkcjonalnością, choć oba typy wspierają zdrowie włosów i skóry głowy. Ocena stanu skóry głowy (skalpu) jest kluczowa w wyborze odpowiednich kosmetyków. Trychologiczne preparaty są zalecane w przypadkach zaburzeń takich jak łupież czy łojotokowe zapalenie skóry, podczas gdy produkty do pielęgnacji włosów mogą być wystarczające w profilaktyce i codziennej pielęgnacji. Prawidłowa diagnoza kondycji skalpu pozwala lepiej dobrać kosmetyki i uzyskać optymalne efekty pielęgnacyjne oraz terapeutyczne.

Nadzór trychologa i kontrola dermatologiczna

Założeniem badań nad produktami kosmetycznymi pod nadzorem trychologa i kontrolą dermatologiczną jest ocena wpływu kosmetyku na tolerancję w miejscu aplikacji w wyniku regularnego, powtarzalnego stosowania, zgodnie z przeznaczeniem i czasem użytkowania. Uczestnicy włączani są do badań na podstawie diagnozy trychologicznej, np. łupieżu, łojotoku, łysienia androgenowego czy nadmiernej suchości skóry głowy. Zadaniem trychologa jestocena stanu skóry głowy, cebulek włosowych i struktury włosów przed, w trakcie i po zastosowaniu kosmetyków. W Laboratorium Kosmetologii J.S. Hamilton monitorowanie efektów odbywa się na podstawie oceny trychologa pod kątem obecności zarówno pierwotnych jak i wtórnych wykwitów skórnych:

• łupieżu  (włosy pokryte białymi i żółtymi płatkami),
• centr łuszczycowych
• plam i krost,
• zgrubień i guzków,
• pasożytów,
• pęknięć i strupów,
• gojących się ran,
• blizn,

Dodatkowo oceniane jest według skali natężenie symptomów tj.: zaczerwienienie, ból, pieczenie, świąd, łojotok przed, w trakcie i po okresie stosowania kosmetyku.

Dermatolog zapewnia medyczną kontrolę nad bezpieczeństwem stosowania kosmetyków, szczególnie na skórze wrażliwej lub z problemami dermatologicznymi. Ocena tolerancji skóry dzięki analizie występowania reakcji alergicznych, podrażnień, nadwrażliwości skóry czy innych działań niepożądanych pozwala na kompleksową ocenę produktów kosmetycznych. Połączenie nadzoru trychologa i kontroli dermatologicznej to holistyczne podejście: skóra głowy i włosy są oceniane zarówno pod kątem dermatologicznym (zdrowie skóry), jak i trychologicznym (stan włosów i cebulek włosowych).

Trycholodzy podkreślają, że zdrowa skóra głowy jest fundamentem wzrostu włosów i ich estetycznego wyglądu. Ocena kosmetyków obejmuje ich wpływ na pH skóry głowy, poziom sebum oraz funkcję bariery ochronnej skóry i pozwala na analizę długoterminowego stosowania, czylijak formuły działają w czasie, aby upewnić się, że nie powodują podrażnień, suchości lub pogorszenia stanu skóry głowy.

Oprócz oceny tolerancji istnieje możliwość zbadania działania produktu kosmetycznego w kontekście wpływu na kondycję końcówek włosa, efektu wygładzającego, elastyczności i widoczności łupieżu. Ta kliniczna ewaluacja trychologa zgodnie ze skalą i z potwierdzoną istotnością statystyczną otrzymanych wyników  zapewnia o spodziewanych jakościowych cechach i działaniu kosmetyku.

Badania aparaturowe produktów trychologicznych i do pielęgnacji włosów

Szereg badań aparaturowych pozwala spojrzeć na produkt nie tylko pod kątem bezpieczeństwa i tolerancji, ale także szybkości, skuteczności działania i efektów jakościowych, co stanowi cenną informację o formulacji kosmetyku na zróżnicowanym panelu ochotników.

Do szczegółowej oceny kondycji włosów i skóry głowy jest wykorzystywane urządzenie ARAMO SG® ASG200F. To zaawansowana aparatura do kompleksowego pomiaru gęstości i grubości włosów, oceny stanu łodygi włosa podczas, której urządzenie analizuje kondycję włosa na całej jego długości, identyfikując ewentualne uszkodzenia lub nieprawidłowości. Umożliwia także ocenę stanu skóry głowy i pomiar nowych włosów w fazie anagenu (fazie wzrostu). Określa średnią całkowitą liczbę nowych włosów, co pozwala na monitorowanie skuteczności terapii stymulujących wzrost włosów. Pozwala na zaświadczeniu o takich właściwościach jak: poprawa gęstości i grubości włosów, termoprotekcja po ekspozycji na wysokie temperatury, redukcja wrażliwości skalpu, regulacja wydzielania sebum.

Makrofotografia z skory głowy i włosów w 60-krotnym powiększeniem na określonej strefie z wykorzystaniem ARAMO SG® ASG300F stanowi doskonałą wizualną prezentację poprawy kondycji skalpu i monitorowania tolerancji testowanego kosmetyku.[7]

Pomiar ilości wydzielanego sebum przez skórę głowy za pomocą sebumetru wspiera diagnostykę dermatologiczną i trychologiczną w przypadku przetłuszczania się skóry głowy jako objawu łojotokowego zapalenia skóry czy łupieżu oraz w J.S Hamilton pozwala na monitorowanie skuteczności produktów regulujących wydzielanie sebum.  Sebumetr działa na zasadzie pomiaru przezroczystości specjalnej taśmy lub sensorów pokrytych substancją, która absorbuje sebum. Ilość pochłoniętego sebum zmienia właściwości optyczne materiału, co jest analizowane przez aparaturę i numerycznie interpretowane w końcowych raportach. Badaniem aparaturowym wykorzystywanym przy pomiarze efektu wygładzenia struktury włosa i procentowego wpływu na poprawę połysku jest SkinGlossMeter. Zasada promieni światła lasera półprzewodnikowego o długości fali 635 nm odbitego pod tym samym kątem, pod jakim dotyka badanej powierzchni umożliwia zmierzenie tylko światła odbitego w sposób zwierciadlany, ignorując światło rozproszone, ponieważ nie jest ono związane z definicją połysku.

Badania aparaturowe umożliwiają precyzyjne monitorowanie działania kosmetyków trychologicznych, zarówno w zakresie poprawy kondycji skóry głowy, jak i włosów, dostarczając obiektywnych i miarodajnych wyników. Wykorzystanie zaawansowanych urządzeń, takich jak ARAMO SG® czy SkinGlossMeter, pozwala na uzyskanie kompleksowej analizy, która wspiera ocenę jakości, skuteczności i bezpieczeństwa formulacji, dostarczając cennych danych do dalszego doskonalenia produktów kosmetycznych.

Podsumowanie

Przyszłość badań laboratoryjnych nad kosmetykami, szczególnie trychologicznymi, wyraźnie zmierza w kierunku coraz bardziej zaawansowanych metod testowania, które uwzględniają złożoność skóry głowy i włosów oraz różnorodność potrzeb konsumentów. Coraz większy nacisk kładzie się na dostosowanie badań do różnorodnych typów skóry głowy i włosów. Kwalifikacja ochotników o zróżnicowanych profilach (np. wiek, rodzaj włosów, specyficzne problemy trychologiczne) na podstawie wywiadu trychologicznego i medycznego,  pozwala na rzetelne i dogłębne zbadanie właściwości kosmetyków skutecznych w różnych warunkach. Taka kliniczna personalizacja pomaga również w dostarczaniu produktów, które skuteczniej odpowiadają na problemy skóry głowy i włosów. W ten sposób badania te nie tylko wspierają rozwój nowoczesnych formulacji, ale także budują zaufanie konsumentów do naukowego podejścia w branży kosmetycznej. Przyszłość branży kosmetycznej wiąże się z dalszym rozwojem specjalistycznych produktów, holistycznym podejściem do ich badania oraz zaangażowaniem trychologów i dermatologów w proces badania formulacji, co stanowi klucz do utrzymania konkurencyjności i satysfakcji producentów.