Zakaz mikroplastików: jak branża kosmetyczna może dostosować się do zmian?

Mikroplastiki (MP) to cząstki plastiku mniejsze niż 5 mm, które dzielą się na pierwotne i wtórne. Pierwotne mikroplastiki są celowo produkowane, między innymi stosowane w kosmetykach czy w mikrofibrach z tekstyliów. Mikroplastiki wtórne powstają w wyniku rozpadu większych plastików, takich jak butelki, pod wpływem światła słonecznego i fal morskich.⁽¹⁾

W ostatnich latach mikroplastiki były powszechnie stosowane w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym, budząc poważne obawy ekologiczne. Przemysł kosmetyczny rozwija się szybko, z nowymi markami i produktami wchodzącymi na rynek, aby sprostać zmieniającym się wymaganiom konsumentów. Według Fortune Business Insights Pvt. Ltd., wartość globalnego rynku kosmetycznego w 2023 roku wynosiła 374,18 miliarda dolarów i przewiduje się, że do 2032 roku przekroczy 750 miliardów dolarów, osiągając imponujący roczny wzrost o 9,8%.

Aby uzyskać bardziej szczegółowe informacje, można zapoznać się z źródłami takimi jak Fortune Business Insights lub raportami branżowymi.

Produkty kosmetyczne zawierają mikroplastiki w szerokim zakresie formuł, zarówno w produktach do spłukiwania, jak i pozostających na skórze. Przykłady produktów do spłukiwania zawierających mikroplastiki to szampony, żele pod prysznic, mydła, peelingi oraz produkty do farbowania lub rozjaśniania włosów, które zwykle są spłukiwane po użyciu. Badania wykazały, że z jednego użycia peelingu może uwolnić się nawet 94 500 mikrogranulek.⁽²⁾ Kosmetyki niespłukiwane, takie jak balsamy do ciała, podkłady, korektory, tusze do rzęs, cienie do powiek i produkty do pielęgnacji ust, zawierają różne mikroplastiki. Na przykład mikrowłókna plastikowe są obecne w tuszach do rzęs, a brokat wykonany z mikroplastików często występuje w cieniach do powiek. Te drobne cząsteczki plastiku pełnią ważne funkcje, takie jak stabilizacja emulsji, nawilżanie skóry czy tworzenie efektu powłoki, ale jednocześnie znacznie przyczyniają się do zanieczyszczenia środowiska.

Jakie ryzyka wiążą się z mikroplastikami?

Kwestia mikroplastików w kosmetykach jest ściśle powiązana z szerszymi dynamikami społeczno-ekonomicznymi. W modelu kapitalistycznym i zglobalizowanym, rosnący popyt konsumencki napędzał szybkie tempo produkcji i konsumpcji, prowadząc do nadmiernej produkcji odpadów i wyczerpywania zasobów naturalnych.⁽³⁾ Większość tych odpadów, w tym mikroplastiki, trafia na wysypiska lub zanieczyszcza ekosystemy z powodu niewystarczających systemów utylizacji. Usuwanie mikroplastików z wody stanowi poważne wyzwanie ze względu na ich mały rozmiar. Cząsteczki te trafiają do oceanów i mogą być przypadkowo spożywane przez organizmy morskie oraz plankton, co prowadzi do ich włączenia do łańcucha pokarmowego w ekosystemach wodnych. Plastik jest bardzo trwały i odporny na biodegradację, posiada silne właściwości adsorpcyjne. W rezultacie mikroplastiki mogą łatwo wchłaniać zanieczyszczenia organiczne, co może zakłócać ekosystemy wodne.⁽³⁾ Gdy mikroplastiki są wchłaniane lub spożywane przez ludzi, mogą gromadzić się w tkankach, a także trafiać do krwiobiegu i narządów. Badania wykazały, że każdego tygodnia do naszych organizmów dostaje się około pięciu gramów mikroplastików,⁽⁴⁾ co odpowiada wielkości karty kredytowej. Budzi to obawy dotyczące zdrowia ludzi, ponieważ te plastiki mogą uwalniać toksyny, które mogą być rakotwórcze lub powodować stany zapalne. W związku z tym kluczowe jest poszukiwanie zmian i rozwiązań w procesach produkcji oraz formulacjach produktów w przemyśle kosmetycznym.⁽⁵⁾

Jakie środki podjęła Unia Europejska w celu kontroli mikroplastików i ich wpływ na branżę?

Zdając sobie sprawę ze szkodliwości zanieczyszczeń mikroplastikami, Unia Europejska wprowadziła szereg polityk mających na celu rozwiązanie tego rosnącego problemu. Nawiązując do globalnych przykładów, takich jak amerykańska ustawa „Microbead-Free Waters Act” z 2015 roku, która była pierwszym dużym krokiem w kierunku zakazu mikrogranulek w kosmetykach, UE zobowiązała się do wprowadzenia surowszych środków mających na celu redukcję zanieczyszczenia mikroplastikami w różnych branżach, w tym kosmetycznej.⁽⁶⁾ Zgodnie z Komisją Europejską, nowe regulacje mają zapobiec uwolnieniu około 1,5 miliona ton mikroplastików do środowiska.⁽⁷⁾

Główna strategia UE polega na redukcji wszystkich źródeł przyczyniających się do zanieczyszczenia mikroplastikami. Rozporządzenie (UE) 2023/2055, przyjęte 25 września 2023 roku, wprowadza nową definicję mikrocząstek syntetycznych polimerów, określając je jako substancje stałe spełniające dwa kluczowe kryteria. Po pierwsze, stanowią one co najmniej 1% masy cząsteczek lub tworzą ciągłą powłokę, a po drugie, co najmniej 1% cząsteczek nie przekracza 5 mm lub mają stosunek długości do średnicy większy niż 3. Rozporządzenie określa etapowe zakazy stosowania mikroplastików w kosmetykach, dając producentom czas na dostosowanie się:

• 17 października 2023: Zakaz stosowania mikroplastików jako substancji własnej w produktach i mieszaninach, zawierających mikrogranulki.
• 17 października 2027: Zakaz stosowania mikroplastików w produktach do spłukiwania.
• 17 października 2029: Zakaz stosowania mikroplastików w produktach niespłukiwanych.
• 17 października 2035: Zakaz stosowania mikroplastików w produktach do paznokci i do paznokci i makijażu.

Ponadto w okresie od 17 października 2031 roku do 16 października 2035, firmy będą zobowiązane umieszczać na opakowaniach kosmetyków informację: „Ten produkt zawiera mikrodrobiny plastiku”.Jednak przed17 października 2031 roku firmy nie muszą umieszczać takiego oświadczenia.⁽⁸⁾

Aby egzekwować te przepisy, Europejska Baza Składników Kosmetycznych (CosIng) zidentyfikowała konkretne zakazane polimery, w tym kopolimer 1,4-butanodiolu, kopolimer acryloyldimethyltaurate amonu, kopolimer etylenowo-propylenowy oraz PE/polilaktyd. Przestrzeganie przepisów będzie wymagało od firm kosmetycznych reformulacji produktów i zastąpienia tych składników zrównoważonymi alternatywami.⁽⁹⁾ Może to spowodować opóźnienia, które zakłócą działalność biznesową. Koszty reformulacji produktów do makijażu, ust i paznokci mają być wyższe niż dla innych kosmetyków do stosowania na skórze. Biorąc pod uwagę stosunkowo mniejszy wpływ produktów do makijażu, ust i paznokci na emisje zanieczyszczeń, Komisja Europejska uznaje 12-letni okres przejściowy na zakaz wprowadzania tych produktów na rynek za rozsądny. Okres ten pozwala przemysłowi opracować odpowiednie alternatywy i skutecznie zarządzać związanymi z tym kosztami.⁽⁸⁾

Jakie składniki przyjazne dla środowiska mogą zastąpić mikroplastiki w kosmetykach?

Zakaz stosowania mikroplastików w kosmetykach jest wynikiem rosnących dowodów naukowych na ich wpływ na środowisko oraz rozwoju materiałów alternatywnych. Innowacje postępują szybko, aby zastąpić tradycyjne syntetyczne mikroplastiki biodegradowalnymi i ekologicznymi opcjami. Ponieważ polietylen i polipropylen są najczęściej stosowanymi polimerami w kosmetykach, przemysł poszukuje nowych alternatyw, w tym składników naturalnych, półsyntetycznych i syntetycznych.⁽⁵⁾

Wśród źródeł naturalnych wyróżniają się biopolimery ze względu na ich bezpieczeństwo, biokompatybilność i wszechstronność w formulacjach kosmetycznych. Przykłady to skrobia, celuloza, alginian, chitozan, lignina, pektyna, różne gumozy (ksantan, guar), agar, kwas hialuronowy, żelatyna, kolagen i keratyna. Skrobia, pozyskiwana z roślin takich jak kukurydza, jest szeroko stosowana w pielęgnacji skóry, włosów oraz produktach higieny osobistej. Celuloza, pozyskiwana z bawełny, działa jako emulgator, środek filmotwórczy i zagęstnik, co sprawia, że jest idealna do produktów takich jak peelingi. Alginian, wyciągany z brązowych alg, może tworzyć hydrogale, co poszerza jego zastosowanie w medycynie i kosmetykach. Chitozan, uzyskiwany ze skorupiaków i grzybów, jest powszechnie stosowany w produktach do pielęgnacji skóry i włosów, podczas gdy lignina, pochodząca ze ścian komórkowych roślin, może działać jako naturalny filtr przeciwsłoneczny i składnik SPF. Polimery syntetyczne pochodzące z odnawialnych zasobów, takie jak kwas polimlekowy (PLA), odgrywają również ważną rolę w kosmetyce. Te materiały są biokompatybilne, nietoksyczne i nadają się do różnych zastosowań kosmetycznych.^(3,4) Badania wykazały skuteczność tych alternatyw. Kozłowska i in. testowali biopolimery, takie jak mikrocząstki alginianu sodu i skrobi, jako środki ścierne, udowadniając, że są one skutecznymi, w pełni naturalnymi, biodegradowalnymi i przyjaznymi dla środowiska substytutami mikroplastikowych granulek. ⁽¹⁰⁾                                                                                                         

Podobnie, King i in. opracowali kulki na bazie chitozanu (chito-kulki), które są jednorodne, kuliste (o średnicy 280 µm) i charakteryzują się doskonałymi właściwościami oczyszczającymi. Te kulki są w pełni biodegradowalne w wodzie morskiej i glebie, nie wykazując toksyczności, a ich produkty degradacji nawet wspomagają kiełkowanie i wzrost roślin. Dodatkowo, ich koszty produkcji mają być stosunkowo niskie, co zwiększa ich potencjał do komercyjnego wykorzystania w kosmetykach. Przy dalszej optymalizacji, chito-kulki stanowią obiecującą i zrównoważoną alternatywę dla tradycyjnych mikrokulek plastikowych.⁽¹¹⁾

Wnioski i perspektywy

Przejście od mikroplastików w kosmetykach stanowi kluczowy krok w kierunku bardziej zrównoważonej i ekologicznej branży. Postęp w zakresie alternatywnych materiałów, takich jak biopolimery (np. skrobia, celuloza, chitozan), pokazuje, że innowacje mogą być zgodne z celami ekologicznymi, nie rezygnując z wydajności produktów. Opcje biodegradowalne nie tylko zmniejszają szkody środowiskowe spowodowane mikroplastikami, ale także otwierają nowe możliwości w zakresie poprawy funkcjonalności produktów, np. lepszego oczyszczania czy dodatkowych korzyści, takich jak wspieranie wzrostu roślin. Środki regulacyjne, szczególnie w Unii Europejskiej, stanowią solidne ramy do wspierania tej transformacji i promowania zrównoważonych praktyk. Rozwój kulek na bazie chitozanu i innych innowacyjnych rozwiązań pokazuje potencjał skalowalnych i opłacalnych alternatyw, które wspierają zarówno potrzeby konsumentów, jak i priorytety środowiskowe.

Pomimo obiecujących postępów, pozostaje wiele wyzwań. Branża kosmetyczna musi stawić czoła barierom technicznym, takim jak zapewnienie spójnej jakości, skalowalności i opłacalności alternatywnych materiałów, przy jednoczesnym przestrzeganiu surowych norm regulacyjnych. Ponadto, świadomość publiczna i edukacja konsumentów będą miały kluczowe znaczenie dla zwiększenia popytu na zrównoważone produkty i zachęcania do transformacji w całej branży. Wspólne wysiłki decydentów, naukowców i interesariuszy przemysłowych są niezbędne, aby pokonać te trudności. Poprzez przyjęcie innowacji i wspieranie współpracy, sektor kosmetyczny ma wyjątkową okazję, by stanowić przykład, pokazując, że zaangażowanie w zrównoważony rozwój może wprowadzić pozytywne zmiany na skalę globalną. Z determinacją i wspólnym działaniem wizja przyszłości wolnej od mikroplastików jest nie tylko osiągalna, ale także inspirującym punktem odniesienia dla szerszego postępu środowiskowego.