Stres a liczne dermatozy – pielęgnacja zestresowanej skóry za pomocą składników kosmetycznych

Definicja stresu

Zanim stres został określony jako ,,choroba stulecia” przez Światową Organizację Zdrowia już na początku XX wieku termin ten był szeroko znany. Według badacza stresu i lekarza Hansa Hugo Selye jest to ,„nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania”. Badacz wprowadził również pojęcie stresora, czyli czynnika zdolnego do wywołania reakcji organizmu na szkodliwy bodziec. Takie niekontrolowane bodźce stanowią zagrożenie dla równowagi fizycznej i psychicznej. Jednak współczesne spojrzenie na definicję stresu jest nieco inne. Dla jednych stres to brak zajęcia, dla drugich intensywny dzień pracy, a dla jeszcze innych konflikt z partnerem czy dziećmi. Większość z nas jest jednak zgodna – nie ma życia całkowicie pozbawionego stresu (1).

Skóra i liczne dermatozy a stres

Stres wpływa na wiele aspektów życia człowieka, jednym z nich jest kondycja naszej skóry, organu, który jest bezpośrednim celem i odbiorcą niepożądanych reakcji organizmu. Skóra jako bariera ochronna organizmu ma receptory, które przesyłają informacje zewnętrzne do rdzenia kręgowego, a stamtąd do mózgu. Mózg reaguje na nie, co z kolei wpływa na reakcje stresowe na powierzchni skóry, np. pieczenie, nadwrażliwość, świąd czy przesuszenie. Oprócz tego, przewlekły stres zaburza oddychanie komórkowe. Podczas tego procesu tworzą się wolne rodniki, czyli atomy lub cząsteczki mające jeden lub więcej niesparowanych elektronów. Związki te są bardzo reaktywne i utworzone w nadmiarze, poważnie uszkadzają komórki inicjując wiele chorób. Wolne rodniki działają bardzo niekorzystnie na skórę niszcząc włókna kolagenu i elastyny oraz cement międzykomórkowy, co prowadzi do utraty jej sprężystości i elastyczności. Stres podnosi także poziom kortyzolu, który powoduje zatrzymywanie wody w organizmie, ponieważ zakłóca działanie aldosteronu, hormonu regulującego równowagę płynów. Dodatkowo kortyzol działa przeciwzapalne, przez co osłabia układ odpornościowy, a to zwiększa podatność skóry na zakażenia (2,3). Oprócz zmarszczek, stres może przyczyniać się do powstawania lub zaostrzeń niektórych dermatoz reaktywnych na stres, takich jak: łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, wypryski, trądzik różowaty oraz pospolity, a także przewlekłą pokrzywkę idiopatyczną, łysienie plackowate, liszaj płaski Wilsona i bielactwo (4,5).

Trądzik różowaty

Trądzik różowaty występuje głównie u osób dojrzałych, najczęściej kobiet. Jest to przewlekły stan zapalny skóry. Przyczyny tego schorzenia to między innymi zaburzenia naczynioruchowe, które charakteryzują się łatwym i szybkim czerwieniem się skóry pod wpływem czynników emocjonalnych lub fizycznych (3). Przewlekły stres może wywołać lub zaostrzyć objawy trądziku różowatego. W wyniku długotrwałego napięcia organizmu można zaobserwować wzrost wydzielanego łoju, rozszerzone naczynia krwionośne, a także zmiany o podłożu hormonalnym (6). Oprócz tego stres może powodować podwyższenie kwasowości krwi, a także wpływać na układ trawienny powodując problemy jelitowo-żołądkowe, które mają duży wpływ na rozwój tej dermatozy. Nagromadzenie wolnych rodników prowadzi do osłabienia naczyń włosowatych (3). Jednym z surowców, który redukuje zaczerwienienia i stany zapalne skóry wywoływane przez stres jest Agascalm^TM. Składnik ten nie zmniejsza stresu psychologicznego, ale wyraźnie redukuje jego negatywny wpływ na skórę. Wyciąg z kłosowca meksykańskiego jest bogaty w akacetynę i tilianinę, flawonoidy o wyraźnej aktywności przeciwzapalnej. W badaniach producenta udowodniono wpływ flawonoidów roślinnych na mechanizm biochemiczny stresu psychologicznego i jego oddziaływanie na skórę. Oprócz tego surowiec poprawia kondycję naczyń poprzez zwiększenie ich zdolności do zwężania się, przywraca im integralność i siłę, dzięki czemu zaczerwienienia są wyraźnie mniej widoczne. Agascalm^TM zwalcza nadwrażliwość skóry oraz zmniejsza TEWL, dzięki czemu przywraca jej blask i nawilżenie oraz poprawia koloryt. Jest on szczególnie polecany osobom z cerą wrażliwą, skłonną do występowania zapaleń atopowych, trądziku różowatego czy łuszczycy (7). Kolejnym surowcem, który można umieścić w składzie kosmetyków przeznaczonych do walki z trądzikiem różowatym jest hydrolat z liści oczaru wirginijskiego, Hamamelis Virginiana Leaf Extract. Oczar łagodzi swędzenie, zwalcza wolne rodniki, a także chroni naczynia włosowate. Surowiec działa przeciwzapalnie i ściągająco, a także wspiera walkę z żylakami. Substancje wchodzące w skład oczaru poprawiają ukrwienie oraz koloryt skóry. Oczar doskonale wpływa na zanieczyszczoną cerę z zatkanymi porami, znacznie ograniczając wydzielanie łoju (7,8).

Łuszczyca

Liczne badania potwierdzają zależność pomiędzy inicjowaniem procesów łuszczycowych a stresem. Łuszczyca jest chorobą przewlekłą o podłożu autoimmunologicznym. Charakteryzuje się obecnością łuszczących się wykwitów skórnych. Stres może wpłynąć na powstawanie procesów łuszczycowych poprzez kilka dróg:

1. aktywowanie na drodze nerwowej zaburzenia równowagi neuropeptydów skórnych,
2. rozregulowanie hormonalne osi podwzgórze-przysadka-kora nadnerczy,
3. immunomodulację wywołaną przez stres

W związku z tym, że skóra jest narządem eksponowanym wobec świata zewnętrznego, liczne doniesienia naukowe wskazują, że samo pojawienie się choroby i konieczność życia z nią stanowi istotne źródło specyficznego stresu – psoriasisrelated stress (9). Kosmetyki do pielęgnacji skóry łuszczycowej powinny zawierać oleje roślinne (np. makadamia, słonecznikowy, olej ze słodkich migdałów) oraz humektanty (np. gliceryna), czyli substancje zdolne do zatrzymywania i wiązania wody w naskórku (10). Jedną z substancji skierowanych na pielęgnację skóry dotkniętej łuszczycą jest olej konopny, pozyskiwany z nasion konopii Cannabis sativa L. Olej ten zawiera witaminę E, kannabinoidy i terpeny decydujące o jego właściwościach przeciwutleniających, przeciwzapalnych oraz przeciwdrobnoustrojowych. Dobrze sprawdza się w przypadku suchej, swędzącej skóry łuszczycowej, ze względu na działanie natłuszczające. Zawarta w oleju witamina D reguluje wzrost komórek skóry, a witamina A nadmierne rogowacenie skóry (11). Oprócz tego w preparatach do skóry łuszczycowej powinny znaleźć się substancje złuszczające, takie jak: α-hydroksykwasy i β-hydroksykwasy, np. kwas glikolowy lub salicylowy. Ten ostatni ma także właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne. Pomocne mogą okazać się także ekstrakty z dziurawca, wierzby czy aloesu (10).

Atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry jest kolejną przewlekłą i zapalną dermatozą związaną z nadprodukcją immunoglobulin IgE. Stres negatywnie wpływa na homeostazę oraz barierę hydrolipidową skóry, co może prowadzić do zwiększonej wrażliwości na drobnoustroje i alergeny oraz zwiększać TEWL. Według badaczy stres psychologiczny jest istotnym czynnikiem wpływającym na ewolucję AZS poprzez ekspresję neuropeptydów skórnych, zmiany w cytokinach, jak również wpływ na odpowiedź immunologiczną. Ponieważ temperatura ciała wzrasta, a skóra staje się bardziej sucha, nasila to zmiany skórne i świąd (3). Warto stosować odpowiednie kosmetyki nawilżająco-natłuszczające, poprawiające funkcje i odbudowę naskórka, a także zapobiegające powstawaniu stanów zapalnych poprzez zamknięcie drogi alergenom z zewnątrz (12). Emolienty i ceramidy to podstawa przy pielęgnacji skóry suchej i wrażliwej z AZS. Uzupełniając warstwę lipidową naskórka, emolienty łagodzą stany zapalne oraz zmniejszają swędzenie. Składniki okluzyjne i nawilżające, takie jak gliceryna, glikol propylenowy, sorbitol, kwas hialuronowy, α-hydroksykwasy, nienasycone kwasy tłuszczowe oraz mocznik przywracają zaburzoną funkcję barierową skóry, utrzymują właściwe pH i zapobiegają transepidermalnej utracie wody. Kosmetyki do skóry z AZS powinny być wolne od konserwantów, barwników i substancji zapachowych (13). W grupie roślinnych surowców kosmetycznych wspierających walkę z AZS są ekstrakty z młodych pędów owsa oraz wiciokrzewu. Warto również stosować kosmetyki zawierające prebiotyki, masło shea, wosk z oliwek, a także oleje naturalne, takie jak: olej canola, babassu czy rycynowy.

Inne kosmetyczne surowce antystresowe

Pod wpływem przewlekłego stresu, funkcja ochronna naturalnego płaszcza wodno-lipidowego skóry słabnie. Cera staje się ziemista i przesuszona, pojawiają się na niej naczynka, a także niepożądane zmarszczki. Skóra traci jędrność, jest cieńsza, a przez to staje się bardziej podatna na urazy mechaniczne. Dochodzi do nadprodukcji sebum, co prowadzi do zmian trądzikowych (3). To wszystko powoduje czasem nieodwracalne zmiany w wyglądzie, dlatego tak ważna jest umiejętność zadbania o siebie w tym trudnym czasie. Jedną z metod ochrony skóry przed stresem jest korzystanie z dobrodziejstw antyoksydantów, przykładem mogą być: tokoferole i tokotrienole, retinoidy, polifenole, karotenoidy, kwas askorbinowy, a także koenzym Q10 (2). W ofercie jednego z producentów surowców znajduje się ekstrakt z kwiatu bananowca, który jest naturalnym boosterem nastroju ze względu na wysoką zawartość witamin (B6), minerałów (magnezu) i aminokwasów (tryptofanu). Kwiaty bananowca znane są również z dużej zawartości cukrów złożonych, dzięki czemu surowiec to autentyczna dawka dobrego samopoczucia oraz relaksu. Składnik ten wykazuje właściwości wygładzające i nawilżające. Działa także jako środek prebiotyczny dzięki zaangażowaniu w zachowanie równowagi mikrobiomu (14). Kolejnym związkiem o szerokim działaniu odprężającym jest ekstrakt z różeńca górskiego – Happy Skin^TM. Surowiec jest nowoczesną, naturalną substancją aktywną stymulującą poziom endorfin odpowiedzialnych za dobre samopoczucie. Działa antystresowo i należy do grupy neurokosmetyków. Zalecany jest do produktów do pielęgnacji twarzy, włosów i ciała ukierunkowanych na wywołanie dobrego samopoczucia i odprężenia (7). Istnieje wiele zabiegów kosmetycznych, które wspomagają wprowadzanie składników aktywnych w głąb skóry, a jednocześnie działających odprężająco, są to np. masaże. Do innych metod przyspieszających penetrację składników aktywnych można zaliczyć: jonoforezę, elektroporację lub zabiegi ultradźwiękowe.

Zakończenie

Reasumując, dynamika życia, nadmierna ilość informacji oraz bodźców zewnętrznych powoduje, że skóra ludzka jest narażona na ciągłe działanie stresu. Rzeczywistość w której żyjemy uniemożliwia nam całkowite odseparowanie się od czynników stresogennych. Jednakże branża kosmetyczna wychodzi naprzeciw tym problemom i proponuje szereg nowoczesnych i innowacyjnych składników. Na skuteczność walki z negatywnymi skutkami stresu równie duży wpływ jak zabiegi kosmetologiczne ma także styl życia, zdrowa dieta, sport, odstawienie używek czy korzystanie z technik relaksacyjnych.

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 2/2023