Pielęgnacja i kosmetyka zwierząt: jak dbać o naszych pupili?

Warto jednak pamiętać, że nieprawidłowo prowadzone działania pielęgnacyjne mogą również mieć znaczący wpływ na wygląd skóry i sierści zwierzęcia. Jak wiadomo, kondycja skóry i okrywy włosowej odzwierciedla ogólny stan zdrowia.

W warunkach prawidłowych okrywa włosowa powinna być błyszcząca i gładka, a skóra elastyczna i czysta. Niestety, nie zawsze tak się dzieje i nawet u zwierzęcia zdrowego, żywionego odpowiednio zbilansowaną dietą, sierść bywa szorstka, łamliwa, a skóra jest przesuszona lub przetłuszcza się. Warto wówczas przyjrzeć się bliżej, jak wyglądają zabiegi pielęgnacyjne, którym poddawane jest zwierzę.

Fizjologicznie na powierzchni skóry psa i kota codziennie gromadzą się produkty wydzielania gruczołów łojowych, złuszczone keratynocyty, bakterie, drożdżaki, zanieczyszczenia ze środowiska, pyłki, zarodniki pleśni itp. Nadmiar tych czynników może powodować podrażnienia skóry i sprzyjać rozwojowi wtórnych zakażeń. Jeśli skóra i włosy zwierzęcia zostaną zaniedbane, może to nasilać lub wyzwalać istniejące w fazie podostrej choroby skóry.

W przypadku zdrowych zwierząt domowych częstotliwość kąpieli jest uzależniona od jakości włosa i pojawiania się ewentualnego nieprzyjemnego zapachu. Niektóre psy i większość kotów mogą przez długi czas obejść się bez kąpieli, pod warunkiem, że ich sierść będzie regularnie wyczesywana (szczotkowana).

Dobry szampon powinien:
• mieć przede wszystkim odpowiednie pH, dobrane do naturalnego pH skóry naszego pupila (Kot 6,4; Pies 7,4),
• usuwać zabrudzenia i wydzielinę łojową,
• pozostawiać sierść miękką w dotyku, błyszczącą i łatwą do rozczesania,
• łatwo się spłukiwać i nie pozostawać na skórze.

Szampony

Nowoczesne szampony i pielęgnacyjne produkty weterynaryjne tworzone są w oparciu o znajomość fizjologii warstwy rogowej naskórka, co w dużym stopniu ogranicza ich efekt wysuszający. Najczęściej szampony tworzone są na bazie detergentów i podobnie, jak ma to miejsce w kosmetyce przeznaczonej dla ludzi, opierają się na surowcach naturalnych mających zdolność emulgacji, rozpuszczania i dyspersji tłuszczów, brudu i kruszywa komórkowego. W recepturach naturalnych podstawa to skuteczny efekt mycia, podniesienie bariery skórnej, ograniczenie łojotoków, przesuszenia, łupieżu oraz przykrego zapachu sierści. Niezwykle istotne jest zwłaszcza wzmocnienie bariery skórnej, ponieważ skóra pełni wiele kluczowych dla organizmu funkcji, nie jest jedynie barierą mechaniczną, ale też chemiczną. W nowoczesnych formułach preparatów kosmetycznych dla zwierząt stosowane powinny być łagodne środki powierzchniowo czynne, o niskim potencjale alergennym. Skóra zwierząt jest cieńsza i delikatniejsza od skóry człowieka, a tym samym bardziej podatna na działania wszelkich ksenobiotyków. Syntetyczne emolienty zastępowane są naturalnymi, mającymi także silne właściwości nawilżające i natłuszczające przy niskim działaniu alergizującym i komodogennym. Istotne jest również, aby pH szamponu było kompatybilne z odczynem zdrowej skóry psa (pH 7-7,4), a zatem szampony dla ludzi (o pH < 5) nie powinny być stosowane u zwierząt. Niewłaściwe pH może zaburzać ładunek elektryczny powierzchniowych lipidów naskórka, co z kolei skutkuje nieprawidłowym funkcjonowaniem bariery naskórkowej.

Odżywki

W idealnych warunkach szampon powinien w jak najmniejszym stopniu naruszać płaszcz lipidowy skóry. Niestety, mimo że szampony dla zwierząt są coraz lepszej jakości, na ogół nie udaje się zupełnie wyeliminować niepożądanego efektu przesuszenia. Efekt ten można natomiast w dużym stopniu zniwelować, stosując bezpośrednio po kąpieli specjalną odżywkę (płukankę), której zadaniem jest zastąpienie lub uzupełnienie ubytków płaszcza lipidowego skóry, naruszonego przez szampon. W skład odżywek najczęściej wchodzą emolienty (substancje zmiękczające, natłuszczające) ograniczające odparowywanie wody z naskórka oraz substancje nawilżające (humektanty), takie jak: kwasy tłuszczowe, lipidy, fitosfingozyna, mocznik, gliceryna, roztwór koloidalny owsa czy mleczan sodu, które, wbudowując się w warstwę rogową naskórka, zatrzymują w niej wodę. Drugim ważnym zadaniem odżywek stosowanych po kąpielach w szamponach jest redukcja ładunku eklektycznego sierści. W warunkach prawidłowych włosy mają neutralny lub nieznacznie ujemny ładunek elektryczny, jednak po kąpieli i wyschnięciu włosy w środowisku o niskiej wilgotności lub intensywnie wyczesywane wychwytują ujemne ładunki. Sąsiadujące ze sobą włosy o podobnym ładunku odpychają się („elektryzują”) i sierść staje się napuszona. Odżywki zawierają emolienty kationowe lub amfoteryczne, przez co neutralizują ładunek włosów, niwelują efekt puszenia, sprawiają, że włosy stają się gładsze i łatwiej się rozczesują.

Chusteczki czyszcząco-odkażające dla zwierząt

Wnętrze kanału słuchowego u zdrowych psów i kotów nie wymaga specjalnego oczyszczania (w szczególności z zastosowaniem patyczków kosmetycznych), ponieważ niepotrzebnie zaburza to homeostazę ucha. Zabrudzenia gromadzące się na fałdach wewnętrznej powierzchni małżowin usznych najwygodniej jest wyczyścić coraz powszechniej dostępnymi chusteczkami czyszcząco-odkażającymi dla zwierząt. Chusteczki tego typu nasączone są różnymi substancjami aktywnymi, takimi jak chlorheksydyna, olejami roślinnymi, olejkami eterycznymi i ekstraktami roślinnymi.

Ochrona skóry przed promieniowaniem UV

Choroby skóry spowodowane działaniem promieni słonecznych (posłoneczne zapalenie skóry, keratoza posłoneczna, a nawet rak kolczystokomórkowy) zarówno u ludzi, jak i u zwierząt ze względu na wysoką ekspozycję na promieniowanie UV stanowią coraz większe zagrożenie. Dlatego też na zagrożone słabo owłosione, słabo pigmentowane obszary ciała zwierzęcia należy stosować, podobnie jak u ludzi, wodoodporne kremy z filtrami UV. Takie produkty powinny chronić zarówno przed UVA, jak i UVB, i odznaczać się faktorem ochronnym SPF co najmniej 30. Nałożenie specyfiku powinno następować 15-30 minut przed spodziewaną ekspozycją na promienie słoneczne i być powtarzane kilka razy dziennie. W przypadku kremów ochronnych także należy pamiętać o niestosowaniu produktów przeznaczonych dla ludzi.

Higiena jamy ustnej

Psy, ze względu na spożywanie jedzenia domowego czy mokrej karmy, narażone są na gromadzenie się kamienia nazębnego, który po pewnym czasie może powodować stan zapalny dziąseł. Jest on źródłem przykrego oddechu, może prowadzić do utraty zębów, a także przyczyniać się do chorób serca i nerek. Higiena jamy ustnej zatem jest niezwykle ważna, nie tylko ze względów estetycznych, ale przede wszystkim dla ogólnego stanu zdrowia zwierzaka i jego dobrego samopoczucia. Nie wolno stosować pasty dla ludzi, gdyż po połknięciu może powodować wymioty.

Podsumowanie

Dużym zagrożeniem wynikającym ze stosowania produktów pielęgnacyjnych dla zwierząt jest fakt, że na obecnie producenci kosmetyków pielęgnacyjnych dla zwierząt nie muszą potwierdzać jakości i bezpieczeństwa swoich produktów żadnymi badaniami i ocenami, jak ma to miejsce w przypadku kosmetyków dla ludzi. Wiele odpowiedzialnych firm jednak dba o to, by produkt przed wprowadzeniem na rynek przeszedł weryfikację pod okiem doświadczonych weterynarzy, został przebadany pod kątem poziomu alergizującego i drażniącego, a także wykazał swoją skuteczność w badaniach aplikacyjnych. Coraz częściej producenci produktów pielęgnacyjnych dla zwierząt wykonują oceny bezpieczeństwa toksykologicznego wytwarzanych produktów, a także poddają je badaniom starzeniowym i oceniają stabilność mikrobiologiczną.

Za jakość produktu pielęgnacyjnego dla zwierząt odpowiada producent, dlatego przy wyborze tych kosmetyków warto postawić na tych producentów, którzy rzetelnie podchodzą do bezpieczeństwa swoich produktów, zapewniając tym samym komfort użytkowania naszym pupilom i ich właścicielom.

Bibliografia:

• K. Campbell, C. Griffin, W. Miller, Muller and Kirk’s Small Animal Dermatology, 7th Edition, 2012.
• J. Dawidowicz, J. Karaś-Tęcza, Jak dbać o kondycję skóry i okrywy włosowej u psów i kotów?, „Weterynaria w Praktyce”, 7/8 2019; 16-21.
• K. Hnilica: Small Animal Dermatology: A Color Atlas and Therapeutic Guide, 3rd Edition, St. Louis 2011.
• K. Hnilica, Dermatologia małych zwierząt. Kolorowy atlas i przewodnik terapeutyczny, wyd. II polskie, red. J.Popiel, 2014.
• C. Outerbridge, Cutaneous manifestations of internal diseases, “Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice”, 2013, 43 (1), 135-152.
• S. Peters, Choroby skóry małych zwierząt, red. Marek Gehrke, Warszawa 2016.

Marek Przybylski
Kierownik ds. Technicznych i Legislacyjnych w Invanto Sp. z o.o.

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 4/2020