Olejki eteryczne w kosmetyce

Aromaterapia

To dziedzina medycyny niekonwencjonalnej, w której wykorzystuje się olejki eteryczne w celu poprawy stanu psychicznego (dla lepszego samopoczucia) i fizycznego (wspomagająco w leczeniu różnych schorzeń). Wprowadzane są do organizmu przez drogi oddechowe (aromatyzowanie powietrza za pomocą kominka aromaterapeutycznego lub rozpylania na pościeli) bądź przez skórę (masaże, kąpiele, kompresy). Najważniejszą zasadą jest stosowanie olejków w rozcieńczeniu – są to substancje niezwykle aktywne i skoncentrowane, które mogłyby zadziałać drażniąco.

Ich cenne właściwości wykorzystuje się w przeziębieniach, bólach głowy, łupieżu, nadmiernym poceniu, niepokojach czy bezsenności.

Dystrybutorzy kosmetyków naturalnych szeroko czerpią z dobrodziejstw aromaterapii, kiedy chcą uzyskać konkretne działanie swojego produktu.

Pochodzenie olejków eterycznych

Rośliny wytwarzają olejki eteryczne, by zwabiać owady, zniechęcać zwierzęta do konsumpcji, a także w celach ochronnych przed mikroorganizmami i owadami, a nawet by ograniczyć rozwój roślin konkurencyjnych. Możemy je znaleźć zarówno w żywicy, korze, włoskach gruczołowych, jak i kwiatach. W zależności od części rośliny, z której są pozyskiwane, charakteryzują się specyficzną wonią, która często wywołuje w nas odpowiednie skojarzenia.

Większość olejków zawiera składniki antybakteryjne, antygrzybiczne i antywirusowe, dlatego wykorzystywane są wspomagająco w leczeniu różnorakich schorzeń o podłożu infekcyjnym i zapalnym:

• żywice drzew iglastych (sosna, cedr, jodła),
• wydzieliny z włosków gruczołowych (szałwia, mięta),
• olejki z liści (eukaliptus, tymianek),
• olejki z kwiatów (goździk, lawenda, rumianek),
• olejki z owoców (anyż, kminek).

Jeszcze inne olejki znalazły zastosowanie w aromatyzowaniu potraw, np. kardamon, cynamon, wanilia, liść laurowy, gałka muszkatołowa, pieprz, szafran czy kurkuma. Dość jednoznaczne „apteczne” lub „spożywcze” skojarzenie tych zapachów powoduje, że do użycia w kosmetyce pozostaje mała grupa olejków:

• cytrusowe (cytrynowy, pomarańczowy, grejpfrutowy, bergamotowy, z werbeny egzotycznej),
• balsamiczne (żywica omumbiri, olejek mirrowy),
• kwiatowe (ylang-ylang, paczulowy, różany, geraniowy, jaśminowy, fiołkowy).

Olejki eteryczne w produktach pielęgnacyjnych stosują głównie producenci kosmetyków naturalnych. Wielu z nich uważa, że klasyczne kompozycje zapachowe są zbyt chemiczne i nie pasują do koncepcji produktu bliskiego naturze. Niektóre certyfikacje, takie jak Cosmos, nie dopuszczają stosowania syntetycznych zapachów, a użytkownicy normy ISO 16128 rozmyślnie z nich rezygnują, jeśli zależy im na maksymalnie wysokim stężeniu składników naturalnych.

Olejki można zastosować w różnych postaciach kosmetyków:

• • emulsjach (kremy, balsamy, mleczka),
• • prostych układach jednofazowych (toniki, serum olejowe, oleje do masażu),
• • produktach detergentowych (żele pod prysznic, szampony, mydła, płyny micelarne),
• • stałych postaciach (peelingi cukrowo-solne, mydła, szampony i odżywki w kostce).

Jednak sam fakt, że olejki eteryczne da się umieścić w recepturze kosmetyku nie oznacza, że nie przysparza to wielu problemów i komplikacji. Olejki eteryczne według samej łacińskiej nazwy to oleum aetherum i w większości są to bardzo lotne substancje, zatem zatrzymanie ich w masie kosmetycznej może być utrudnione. Ogólnie zależy to od rodzaju olejku: zapachy cytrusowe uciekają bardzo szybko, ale lawenda, cynamon czy róża utrzymują się znacznie dłużej. Do tego dochodzi specyfi ka samej masy – trudności możemy napotkać przy formułowaniu każdej z wymienionych postaci kosmetyków.

Emulsje

Zachowanie olejku w emulsji należy każdorazowo sprawdzić – błędem jest założenie, że jego dodatek nawet w bardzo niewielkiej ilości nie spowoduje rozdzielenia masy. W praktyce spotyka się olejki, które mają szczególną tendencję do niszczenia równowagi w emulsji (np. wetiwer), ale są również takie, które nie przysparzają większych kłopotów (np. bergamotka, cytryna). Dużym problemem i wyzwaniem dla technologów jest neutralizacja lub ucieczka zapachu, który objawia się znacznym osłabieniem wrażeń węchowych.

Toniki i serum wodne

Użycie olejków eterycznych jako elementu zapachowego czy aktywnego w toniku lub serum wymaga użycia sporej ilości solubilizatora. Powodem tego jest wysoce lipofi lowy charakter chemiczny olejków, które doskonale rozpuszczają się w olejach roślinnych oraz alkoholach. Wtłoczenie tych substancji do produktów wodnych wymaga zastosowanie wyższego stężenia solubilizatora niż ma to miejsce w przypadku klasycznych kompozycji zapachowych. To z kolei zmienia odczucia aplikacyjne – produkt na skórze będzie się bardziej lepił, a w opakowaniu pienił. Dlatego taka forma perfumowania nie jest przez technologów preferowana.

Produkty detergentowe

Perfumowanie szamponów i żeli pod prysznic olejkami eterycznymi jest z góry skazane na porażkę. Surfaktanty skutecznie je wiążą i neutralizują, dlatego oczekiwany przez nas zapach będzie daleki od oryginału – zniekształcony, osłabiony, a z upływem czasu może stać się całkiem niewyczuwalny. Oczywiście jest to kwestia indywidualna dla każdego olejku – jedne będą się utrzymywać dłużej, a inne krócej, ale w ostatecznym rozrachunku surowiec w masie zostanie zmarnowany. Producenci szamponów i żeli z certyfi katem Ecocert często radzą sobie z tym problemem, pozostawiając masę niezaperfumowaną.

Produkty stałe

Producenci mydeł, szamponów i odżywek w kostce wiedzą, że wiele olejków eterycznych nie nadaje się do perfumowania takich postaci kosmetyków. W praktyce zupełnie nie sprawdzają się olejki cytrusowe, które uwalniają się niezwykle szybko, dobrze natomiast komponują się lawenda i róża.

Najpopularniejsze olejki

Zapachy olejków eterycznych nie są tak bogate jak w syntetycznych kompozycjach zapachowych. Nawet zmieszane ze sobą w różnych układach i proporcjach nie są tak atrakcyjne, ale mimo to mają swoich licznych zwolenników. Dystrybutorzy starają się stworzyć ciekawe kombinacje, ale niestety nie jest to łatwe, ponieważ olejki posiadają zapach dość płaski i jednoznaczny.

Do perfumowania produktów kosmetycznych niesłabnącym zainteresowaniem cieszą się takie zapachy jak: lawenda, trawa cytrynowa, róża, ylang-ylang, cytrusy (cytryna, pomarańcza, werbena egzotyczna), cynamon, paczuli.

Z kolei jako składniki aktywne wykorzystuje się:

• olejek z drzewka herbacianego i szałwiowy – wykazują działanie przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, co znalazło zastosowanie w produktach do cery trądzikowej, oraz wspomagająco w grzybicach skóry,
• olejek lawendowy – działa wyciszająco, a także przeciwzapalnie i antyseptycznie,
• olejek rumiankowy – wykorzystuje się w produktach łagodzących jako środek przeciwzapalny,
• olejek z grejpfruta, kawy i pieprzu wykorzystuje się w produktach do zwalczania cellulitu,
• olejek imbirowy – sprawdza się w produktach trychologicznych i na porost włosów.

Toksyczność i bezpieczeństwo

Bardzo wiele olejków eterycznych wykazuje alergie kontaktowe, co wynika z faktu, że są to właściwie skoncentrowane alergeny. Nie oznacza to jednak, że trzeba się ich bać. Należy mieć na uwadze to, że alergia to kwestia indywidualna.

Olejki stosowane w czystej postaci mogą być szkodliwe, ale korzystanie z nich w rozsądnych ilościach oraz we właściwy sposób nie stanowi zagrożenia ani dla ludzi, ani dla organizmów wodnych.

Większość olejków eterycznych posiada status GRAS (Generally Recognized as Safe), a ich zastosowanie w kosmetykach jest bezpieczne, czego potwierdzeniem jest pozytywny wynik Oceny Bezpieczeństwa kosmetyków – dokumentu niezbędnego do wprowadzenia produktu na rynek europejski.

Olejki eteryczne a dzieci i kobiety w ciąży

Ze względu na swoje szerokie działanie, potencjalne działanie alergizujące i łatwość penetracji przez warstwy lipidowe skóry olejki eteryczne nie są wskazane ani dla dzieci, ani dla kobiet w ciąży. Dla maluchów zdecydowanie lepszym rozwiązaniem są produkty bezzapachowe, a dla ciężarnych te zaperfumowane bardzo delikatnie (np. kompozycją bez alergenów) lub wcale.

Olejki eteryczne mają swoją ugruntowaną pozycję w dziale kosmetyków naturalnych, w szczególności certyfikowanych. Jednak nie dla wszystkich użytkowników są atrakcyjnym rozwiązaniem – zapachy są mało urozmaicone, a u niektórych mogą wywoływać podrażnienie. Jednak nie powinno nas to zniechęcać, ponieważ pozytywne działanie wielu olejków eterycznych jest dobrze udokumentowane, a kosmetyki z ich wykorzystaniem są skuteczne i bezpieczne.

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 2/2022