Nowe, unijne wymagania ekologiczne dla kosmetyków – EU Ecolabel

WSTĘP

Sektor kosmetyczny zmierza w kierunku bardziej zrównoważonych produktów, co wynika z aktualnych oczekiwań konsumentów. Konsumenci cenią sobie przede wszystkim skuteczność i jakość produktu, a aspekt ekologiczny kosmetyku zwiększa tendencję do wybierania produktów naturalnych i zrównoważonych [1]. Nowy plan działania Unii Europejskiej w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym na rzecz czystszej i bardziej konkurencyjnej Europy [2] stanowi, że wymogi w zakresie trwałości, zdolności do recyklingu i zawartości materiałów z recyklingu mają być bardziej systematycznie uwzględniane w kryteriach oznakowania ekologicznego EU Ecolabel (Rysunek 1).

W rezultacie Komisja Europejska podjęła decyzję [3] o konieczności zmiany dotychczasowych kryteriów EU Ecolabel [4] dla grupy produktów „produkty kosmetyczne spłukiwane”, rozszerzając jej zakres na inne produkty kosmetyczne objęte rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1223/2009 [5] oraz na produkty do pielęgnacji zwierząt.

Dnia 26.10.2021 r. została opublikowana Decyzja Komisji (UE) 2021/1870 ustanawiająca nowe kryteria oznakowania ekologicznego EU Ecolabel dla produktów kosmetycznych i produktów do pielęgnacji zwierząt [6]. Nowe kryteria oraz związane z nimi wymogi w zakresie oceny i weryfikacji są ważne do dnia 31 grudnia 2027 r. przy uwzględnieniu cyklu innowacji dla tej grupy produktów.

ZAKRES KRYTERIÓW

Zgodnie z nowymi kryteriami [4], poza środkami do pielęgnacji zwierząt, certyfikacji podlegają:

• produkty pod prysznic, do kąpieli i inne produkty oczyszczające,
• produkty do stylizacji i pielęgnacji włosów,
• produkty do pielęgnacji skóry,
• produkty do jamy ustnej,
• pasty do zębów,
• dezodoranty i antyperspiranty,
• kosmetyki dekoracyjne (kolorowe),
• zmywacze do paznokci.

Z zakresu nowych kryteriów [6] wyłączono chusteczki nawilżane mimo, że są one szeroko wprowadzane na rynek w charakterze produktów kosmetycznych jako tzw. produkty z pogranicza (ang. borderline products) [11]. Zostało to podyktowane tym, że chusteczki nawilżane jako produkt jednorazowego użytku nie spełniają idei gospodarki o obiegu zamkniętym. Nie był to jedyny powód wyłączenia. Chusteczka będąca nośnikiem produktu kosmetycznego może mieć istotny wpływ na ocenę bezpieczeństwa gotowego produktu, np. w przypadku zmiany składu chemicznego mieszaniny stanowiącej produkt kosmetyczny na skutek kontaktu z substancjami obecnymi w nośniku. Kolejnym wyzwaniem było ustanowienie ścisłych kryteriów dotyczących biodegradowalności podłoża. W istocie, podłoże wykonane wyłącznie z samej celulozy nie może być stosowane ze względu na brak wystarczającej wytrzymałości. Dlatego celuloza jest zazwyczaj mieszana z wiskozą lub włóknami z mieszanek polipropylenu z poliestrami (PP/PET). Wiarygodne dowody potwierdzające w 100% ich biodegradowalność są praktycznie niedostępne na rynku. Wobec braku solidnych norm w zakresie biodegradacji dla chusteczek nawilżanych postanowiono, aby nie uwzględniać ich w nowych kryteriach EU Ecolabel dla kosmetyków.

KLUCZOWE ASPEKTY NOWYCH KRYTERIÓW

Kryteria EU Ecolabel są ukierunkowane na produkty kosmetyczne, które są najlepsze na rynku pod względem efektywności środowiskowej. Kryteria mają w szczególności na celu promowanie produktów, które:

• mają ograniczony wpływ na środowisko pod względem ekotoksyczności i biodegradowalności,
• zawierają jedynie minimalnie dozwoloną kryteriami ilość substancji,
• które są niebezpieczne lub mogą stwarzać zagrożenie dla ludzi i środowiska,
• wymagają stosowania mniejszej ilości opakowań.

Kryteria ponadto promują stosowanie materiałów pochodzących z recyklingu i opakowań do wielokrotnego napełniania.

Surowce, zanieczyszczenia i produkty uboczne

W porównaniu z poprzednią Decyzją Komisji [4], w nowych kryteriach doprecyzowano i zaostrzono wymagania w stosunku do substancji dodawanych celowo, ale także zanieczyszczeń i produktów ubocznych obecnych w stosowanych surowcach. Zawartość tych związków jest uwzględniania [6]:

• niezależnie od stężenia w przypadku substancji SVHC (substancji wzbudzających szczególnie duże obawy),
• niezależnie od stężenia w przypadku substancji rakotwórczych, mutagennych lub działających szkodliwie na rozrodczość,
• niezależnie od stężenia w przypadku wyłączonych substancji, o których mowa w kryterium 4b) Decyzji Komisji nr 2021/1870 (np. APEOs i ich pochodne, kwas DTPA i jego sole czy substancje uwalniające formaldehyd) oraz
• przy poziomie ≥0,0100% (kosmetyki spłukiwane) i ≥0,0010% (kosmetyki niespłukiwane) w gotowym produkcie, w przypadku niektórych zwrotów zagrożenia, o których mowa w kryterium 4a (i) Decyzji Komisji nr 2021/1870.

Wymienione powyżej ograniczenia odgrywają szczególną rolę w procesie opracowywania/dostosowania receptury. Bardzo ważnym elementem jest pozyskanie od producentów surowców, informacji o zanieczyszczeniach i produktach ubocznych w nim występujących, ponieważ obecność jednej z substancji należącej do tzw. grupy substancji „niezależnie od stężenia” powoduje niespełnienie przez surowiec wymagań EU Ecolabel.

Kompozycje zapachowe

Wszelkie substancje obecne w składzie produktu dodane w charakterze substancji zapachowych muszą być wyprodukowane i używane zgodnie z kodeksem praktyk Międzynarodowego Stowarzyszenia Substancji Zapachowych (IFRA). Mogą one być stosowane tylko w tych kosmetykach, które nie są oznaczone jako „łagodne czy do skóry wrażliwej” oraz nie są przeznaczone dla dzieci do 12 roku życia (nie dotyczy past do zębów dla dzieci).

Barwniki i konserwanty

Zgodnie z nowymi kryteriami, kosmetyki mogą zawierać barwniki i konserwanty, o ile nie wykazują one zdolności do bioakumulacji.

W przypadku stosowania w produktach mających kontakt z jamą ustną, dodatkowo powinny być one zatwierdzone jako dodatki do żywności zgodnie z Rozporządzeniem nr 1333/2008 [7].

Ważną kwestię stanowią barwniki i konserwanty klasyfikowane jako mogące powodować reakcję alergiczną na skórę (H317) lub objawy alergii bądź astmy lub trudności w oddychaniu w następstwie wdychania (H334), których stosowanie w kosmetykach z EU Ecolabel nie jest dozwolone. Szczególną uwagę należy zwrócić na benzoesan sodu (CAS 532-32-1). Zgodnie z globalnie zharmonizowanym systemem klasyfikacji i oznakowania chemikaliów (GHS), związek ten ma klasyfikację H319, która nie jest ograniczona kryteriami.

Jednakże, benzoesan sodu w produktach o niskim pH uwalnia kwas benzoesowy (CAS: 65-85-0) o klasyfikacji zharmonizowanej H372. Zgodnie z kryteriami EU Ecolabel, stosowanie substancji z taką klasyfikacją jest dozwolone pod warunkiem, że jej zawartość w recepturze gotowego wyrobu nie przekroczy 0,0100% (m/m) w produktach spłukiwanych i 0,0010% w produktach niespłukiwanych.

Filtry UV

Stosowanie fi ltrów UV jest możliwe jedynie w kosmetykach niespłukiwanych, dozwolone są one wyłącznie, gdy mają na celu ochronę użytkownika, a nie produktu, przed promieniowaniem słonecznym. Wszystkie filtry UV zawarte w produkcie nie mogą ulegać biokumulacji.

Olej palmowy

Zgodnie z kryteriami, 100% m/m składników otrzymywanych z oleju palmowego lub oleju z ziaren palmowych w kosmetykach oznakowanych EU Ecolabel musi spełniać wymogi zrównoważonej produkcji systemu certyfikacji.

W przypadku oleju palmowego i oleju z ziaren palmowych uznaje się certyfikaty RSPO (Roundtable for Sustainable Palm Oil) lub certyfikaty jakiegokolwiek równoważnego lub bardziej rygorystycznego systemu zrównoważonej produkcji, wykazujące zgodność z którymkolwiek z poniższych modeli:

• do dnia 1 stycznia 2025 r.: Identity Preserved (IP), Segregated (SG), i Mass Balance (MB),
• od dnia 1 stycznia 2025 r.: Identity Preserved (IP) i Segregated (SG).

W przypadku pochodnych oleju palmowego i oleju z ziaren palmowych uznaje się certyfikaty RSPO lub certyfikaty jakiegokolwiek równoważnego lub bardziej rygorystycznego systemu zrównoważonej produkcji, wykazujące zgodność z którymkolwiek z poniższych modeli: Identity Preserved (IP), Segregated (SG), i Mass Balance (MB).

Mass Balance (MB) jest modelem mniej restrykcyjnym niż Identity Preserved (IP) oraz Segregated (SG). Podczas rewizji kryteriów [8] zaobserwowano tendencję odchodzenia od modelu MB na rzecz pozostałych modeli (IP oraz SG). Ten trend sugeruje, że rynek dostaw ewoluuje w kierunku dostarczania surowców o wyższym poziomie restrykcji, dlatego zdecydowano o wyłączeniu modelu MB z akceptowanych metod weryfikacji rozpoczynając od 1 stycznia 2025 r.

W przypadku modelu Book&Claim (dawniej RSPO credit), który był dopuszczony w poprzednich kryteriach jako jeden z modeli weryfikacji, podjęto decyzję o odejściu od tego modelu. Weryfikacja oparta o model Book&Claim (B&C) jest niewystarczająca do wykazania zgodności z kryterium dotyczącym zrównoważonego pozyskiwania oleju palmowego, oleju z ziaren palmowych oraz ich pochodnych. Model Book&Claim został uznany za zbyt złożony oraz zgłoszono wątpliwości odnośnie jego pozytywnego wpływu na środowisko. Wymagania tego modelu są łagodniejsze oraz bardziej mylące dla konsumentów niż w przypadku pozostałych modeli (IP, SG). Po analizie trendów oraz opinii z rynku uznano, że B&C może zostać zastąpione pozostałymi modelami certyfikacji, więc wyłączono możliwość potwierdzenia na jego podstawie zgodności z tym kryterium [8].

Opakowanie

Kryteria w zakresie opakowania mają na celu m.in. umożliwienie maksymalnego wykorzystania produktu znajdującego się w opakowaniu. Promują one używanie minimalnej ilości materiałów opakowaniowych, dlatego kosmetyki sprzedawane w dodatkowym opakowaniu (np. karton w którym jest butelka) nie będą mogły być certyfikowane. Kryteria odnoszą się do elementów opakowania, tj. pojemnik/butelka, zamknięcie, etykieta oraz inne elementy takie jak: powłoka barierowa, uchwyt czy kleje. Producent kosmetyków, projektując produkt oraz opakowanie powinien uwzględnić poniższe aspekty:

• wielkość opakowania (minimalna to 150 ml w przypadku kosmetyków spłukiwanych innych niż pasta do zębów),
• dostępność produktu uzupełniającego (dotyczy kosmetyków spłukiwanych z pompką, z zamiarem ich sprzedaży konsumentom indywidualnym) oraz
• materiały z jakich zostało ono wykonane (dotyczy głównie tworzyw sztucznych).

Ten ostatni aspekt jest również bardzo ważny w kryteriach, ponieważ opakowanie wykonane z tworzyw sztucznych powinno być zaprojektowane w taki sposób, by ułatwiało skuteczny recykling poprzez unikanie potencjalnych zanieczyszczeń i niekompatybilnych materiałów, utrudniających rozdzielenie materiałów, ponowne przetworzenie lub obniżające jakość recyklatu. Przykładowo, etykieta zwykła wykonana z PET (politereftalan etylenu) użyta na butelce również wykonanej z tego samego tworzywa sztucznego nie spełni kryterium EU Ecolabel. Natomiast gdyby użyto butelki z HDPE (polietylen o wysokiej gęstości) zamiast PET, wówczas w konfiguracji z etykietą wykonaną z PET, kryterium EU Ecolabel byłoby spełnione.

Właściwości użytkowe kosmetyków

Zdatność kosmetyku do pełnienia swej funkcji wykazuje się w pierwszej kolejności w drodze badań laboratoryjnych pod warunkiem, że są dostępne uznane, znormalizowane metody badań w zakresie określonych kosmetyków, np. zalecenia Komisji nr 2006/647/WE [9] dotyczące produktów ochrony przeciwsłonecznej. Badania przeprowadza się przy dozowaniu wskazanym przez producenta kosmetyku, zgodnie z Kryterium 5c) (i). W przypadku, gdy określenie prawidłowego dozowania było niemożliwe, producent wskazuje dozowanie wykorzystane do przeprowadzenia badania, uzasadniając swój wybór. Badania laboratoryjne wykonane zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1223/2009 [5] i rozporządzeniem Komisji (UE) nr 655/2013 [10] mogą być stosowane w celu wykazania, że produkt spełnia swoją podstawową funkcję i wszelkie wskazane funkcje drugorzędne. Przeprowadzanie nowych badań szczególnych w celu wykazania wcześniej wykazanej funkcji nie jest konieczne.

Jeżeli znormalizowane metody badań kosmetyków nie są dostępne, wówczas można wykorzystać badania konsumenckie. Obejmują one co najmniej 20 konsumentów, którzy są pytani o skuteczność produktu badanego w porównaniu z równoważnym produktem wiodącym na rynku. W przypadku, gdy co najmniej 80% z nich jest przynajmniej tak samo zadowolonych z badanego produktu, jak z produktu równoważnego, to wynik badania uznaje się za pozytywny. Tego rodzaju badania konsumenckie przeprowadza m.in. Laboratorium Nawozów i Wyrobów Chemicznych, Oddział Badań i Certyfikacji w Pile PCBC.

Podsumowanie:

Umieszczenie oznakowania EU Ecolabel na opakowaniu umożliwia konsumentom świadomy wybór tych kosmetyków, które spełniają surowe wymogi dotyczące substancji szkodliwych, toksyczności czy biodegradacji. Zwiększa ono również widoczność produktu na rynku i stanowi zaświadczenie, że kosmetyk należy do produktów najbardziej przyjaznych środowisku w swojej klasie. Producenci takich produktów przyczyniają się do ograniczania ilości odpadów opakowaniowych oraz do poprawy wizerunku swojej firmy, poprzez tworzenie kosmetyków zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju. Choć kryteria mogą wydawać się bardzo rygorystyczne i trudne do spełnienia, to w trosce o środowisko naturalne warto dążyć do uzyskania oznakowania EU Ecolabel dla produktów kosmetycznych i nie tylko.

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 2/2022