Kosmetyki do higieny intymnej

Niektóre z wielu zalet stosowania tychże produktów obejmują zdolność do zapobiegania stanom zapalnym, reakcjom alergicznym, podrażnieniom, a także zapewnienie odpowiedniego poziomu pH skóry. Rosnąca liczba kobiet dbających o zdrowie, świadoma różnych powikłań, infekcji, a nawet chorób spowodowanych nieutrzymywaniem właściwej higieny intymnej, stała się czynnikiem napędzającym wzrost rynku. Oczekuje się, że globalny rynek kosmetyków do higieny intymnej będzie mobilizowany poprzez rosnącą świadomość na temat higieny osobistej na rynkach słabo rozwiniętych, przez poprawę stylu życia osób należących do klasy średniej oraz ciągłe programy badawczo-rozwojowe i marketingowe firm wiodących prym na rynku. Dodatkowym czynnikiem wzmacniającym popyt na produkty do higieny intymnej jest wzrost średniego wieku wczesnego dojrzewania. Zaobserwowano, że średni wiek dojrzewania zmniejsza się z 13 lat do 10-11 lat. Niezdrowe nawyki żywieniowe, otyłość i stres są najprawdopodobniej głównymi przyczynami wczesnego dojrzewania dziewcząt.

Kobiety korzystają z szerokiej gamy produktów do higieny intymnej. Należą do nich produkty do mycia, takie jak mydła, żele, pianki, płyny, jednorazowe nawilżone chusteczki, a także dezodoranty w sprayu. Wszystkie te produkty wykazują realne lub domniemane korzyści dla kobiet, jednak niektóre z nich mają również potencjalne niekorzystne skutki zdrowotne. Większość głównych producentów produktów do higieny osobistej stosuje szereg badań w celu oceny produktów pod kątem potencjalnego niekorzystnego wpływu na skórę. Obejmują one testy krótkoterminowe, takie jak testy płatkowe na wrażliwych miejscach ciała oraz testy długoterminowe, aplikacyjne, przeprowadzane przez uczestników – ochotników w domu.

Produkty kosmetyczne, których formulacje są opracowywane w celu utrzymania higieny zewnętrznych okolic intymnych, w szczególności żeńskich narządów płciowych, muszą posiadać charakterystyczne cechy i spełniać odpowiednie wymagania. Pod uwagę musi zostać wzięta złożona anatomia miejsc intymnych, elementy fizjologiczne oraz rola w funkcjach rozrodczych. Stosowanie mydła w kostce, którego pH jest silnie zasadowe, nie jest zalecane, ponieważ może powodować wysuszanie i podrażnienie skóry wokół narządów rodnych. Promowane są specjalne kosmetyki do higieny intymnej (najczęściej w postaci żelu lub płynu) ze składnikami, które nie powodują podrażnień, np. z surowcami nawilżającymi, kwasem mlekowym, ekstraktami z nagietka, rumianku lub alg. Dobry płyn do higieny intymnej nie powinien zaburzać naturalnej mikrobioty i jednocześnie nie powinien nasilać rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych.

Żele do mycia miejsc intymnych powinny być dostosowane do delikatnej skóry i zawierać mieszaninę łagodnych surfaktantów. Silnie pieniące środki powierzchniowo czynne, jak siarczany, np. SLES, prawie nigdy nie są stosowane samodzielnie ze względu na potencjalne ryzyko powodowania suchości skóry, a także słabą odporność na długotrwałą hydrolizę w bardzo niskim pH. Stężenie surowców myjących, nawet tych łagodnych, jest zazwyczaj niskie z uwagi na zapewnienie łatwego spłukiwania oraz dążenie do braku pozostałości preparatu na skórze. Czasami optymalna, niewielka ilość surfaktantów wystarczy, aby osiągnąć krytyczne stężenie micelarne, jak w przypadku delikatnych płynów do demakijażu. Wiele produktów zawiera dodatkowe składniki zapewniające konsumentom korzystne właściwości aplikacyjne, m.in. kompozycje zapachowe, składniki nawilżające lub zmiękczające skórę. Kosmetyki przeznaczone do oczyszczania zewnętrznych obszarów intymnych muszą różnić się od tych powszechnych do mycia ciała. Strategia opracowywania formulacji takiego produktu różni się głównie ilością i typem zastosowanych surowców powierzchniowo czynnych, a co za tym idzie – ilością piany, łatwością spłukiwania i wartością pH. Bardzo ważną cechą płynów do higieny intymnej przeznaczonych dla kobiet jest odczyn pH, zdaniem wielu ginekologów powinien być on jak najbardziej zbliżony do zakresu od 3,5 do 4,5. Po zmieszaniu z wodą pH rozcieńczonej formuły kosmetyku do higieny intymnej wzrasta nawet do ok. 7. Aby zapobiec temu zjawisku, powszechną praktyką jest tworzenie systemu buforowego o kwaśnym pH, który mógłby utrzymać swoją wartość nawet po rozcieńczeniu. Idealnym układem buforowym jest częściowo zneutralizowany kwas mlekowy, np. w postaci soli sodowej lub potasowej. Stężenie starannie zbuforowanych kwasów może osiągnąć 5%.

Producenci kosmetyków oferują produkty do mycia okolic intymnych, które zawierają probiotyki, postbiotyki oraz prebiotyki, np. glikogen, kwas mlekowy. Pomagają one zachować równowagę mikrobiomu oraz utrzymują wzrost pałeczek kwasu mlekowego, dzięki czemu zapewniony zostaje prawidłowy poziom pH. Wiedza na temat składu drobnoustrojów zewnętrznego obszaru okolic intymnych jest niewielka, jednak oczekuje się, że utrzymanie odpowiedniego balansu mikrobioty odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu podrażnień i infekcji. Różne badania na zdrowych kobietach wykazały, że mikrobiom jest zróżnicowany i nie ma jednego wspólnego gatunku drobnoustrojów zewnętrznych narządów rozrodczych. Mogą to być gronkowce, mikrokoki, pałeczki kwasu mlekowego, paciorkowce, pałeczki Gram-ujemne, drożdżaki i gatunki pochodzenia kałowego. Wyjątkowość wielozadaniowych obszarów intymnych sprawia, że określa się je mianem ekosystemu. Skład mikrobioty wewnętrznych kobiecych narządów płciowych jest lepiej poznany. O jego równowadze decydują trzy podstawowe elementy: glikogen w tkance nabłonka, aktywność saprofitów oraz obecność kwasu mlekowego. Spośród wielu gatunków zasiedlających ludzki organizm to Lactobacillus crispatus, Lactobacillus gasseri, Lactobacillus iners i Lactobacillus jensenii mają pozytywny wpływ na okolice intymne, ponieważ w normalnych, zdrowych warunkach wytwarzają kwas mlekowy lub nadtlenek wodoru, których obecność determinuje utrzymanie kwaśnych wartości pH. Natomiast glikogen jest substancją, którą Lactobacillus wykorzystuje jako surowiec wyjściowy do produkcji kwasu mlekowego. Optymalne warunki obejmują obfite ilości glikogenu, stabilne pH w zakresie 3,5-4,5. Jego niska wartość utrudnia namnażanie się drobnoustrojów chorobotwórczych, takich jak np. Candida i Gardnerella vaginalis, które mogą wywołać uciążliwe stany zapalne. Dodatkowo gatunki Lactobacillus zapobiegają kolonizacji przez inne bakterie poprzez współzawodnictwo o receptory komórek nabłonkowych oraz poprzez hamowanie wzrostu patogenów, dzięki wytwarzaniu związków przeciwdrobnoustrojowych we współpracy z wrodzonymi mechanizmami obronnymi gospodarza (np. okresowe cykle hormonalne promujące uwalnianie glikogenu i ciągłe złuszczanie komórek nabłonkowych zawierających bakterie). Zmodyfikowane stany kwasowości okolic intymnych, zaburzenie jej równowagi mogą być spowodowane patologią, brakiem higieny, częstym, agresywnym myciem, nadmiernie perfumowanymi kosmetykami czy nieodpowiednim spłukiwaniem.

Produkty kosmetyczne do zewnętrznych okolic intymnych są stosowane w celu usunięcia zanieczyszczeń nagromadzonych na skórze w ciągu dnia m.in. z bielizny, fragmentów martwych komórek skóry oraz pozostałości wydzielin mogących powodować niekontrolowane namnażanie się bakterii. Obcisłe ubrania również mogą być czynnikiem obciążającym, ponieważ nie pozwalają na odprowadzanie wilgoci ze skóry, tworząc ciepłe i wilgotne środowisko.

Obecnie gama produktów do higieny intymnej obejmuje również jednorazowe chusteczki nasączane płynem. Chusteczki do higieny intymnej są dostępne w wielu wariantach, do różnych zastosowań, takich jak usuwanie zanieczyszczeń, łagodzenie suchości, zapobieganie swędzeniu, neutralizacji zapachu. W wielu przypadkach są wyprodukowane z materiałów biodegradowalnych. Formuły płynów do nasączania są różne, ale składają się głównie z wody z łagodnym środkiem powierzchniowo czynnym, konserwantów, środków przeciwdrobnoustrojowych i substancji zapachowych. Produkty niektórych marek zawierają surowce aktywne, takie jak witaminy, np. E, czy substancje nawilżające, np. aloes, alantoinę.

Dezodoranty w sprayu dla kobiet po raz pierwszy weszły na rynek w 1962 r. w Europie, a w 1966 r. w Stanach Zjednoczonych. Stosuje się je do użytku zewnętrznego w celu pochłaniania wilgoci, kontrolowania zapachu – jego dezodoryzacji, neutralizacji. Produkty te mogą zawierać środki przeciwdrobnoustrojowe i zapachowe. Na początku niektóre z nich zawierały talk w celu pochłaniania nadmiaru wilgoci, ale współczesne produkty często posiadają w swoim składzie skrobię kukurydzianą. Alkohol nie jest używany w tych układach ze względu na jego potencjał drażniący na tak wrażliwy obszar ciała. Łagodne działanie przeciwbakteryjne zapewniają bakteriostatyczne składniki aktywne, wybrane spośród najmniej prawdopodobnych do wywołania reakcji alergicznych, np. chlorheksydyna. Ponieważ nie ma potrzeby redukcji potu w okolicy żeńskich narządów płciowych, antyperspiranty na bazie aluminium nie są wskazane w produktach higienicznych dla kobiet. Kwasowość wytwarzana przez sól w ciągu dnia może podrażniać ten wrażliwy obszar. Kluczowym składnikiem zwalczającym nieprzyjemne zapachy w tej kategorii produktów są kompozycje zapachowe, które powinny być trwałe i jednocześnie dyskretne. W literaturze naukowej jest niewiele doniesień o niepożądanych skutkach kobiecych dezodorantów w sprayu. Staranny wybór składników i ocena bezpieczeństwa wykonana przed wprowadzeniem kosmetyków do obrotu minimalizują ryzyko wystąpienia podrażnień lub uczuleń.

Biorąc pod uwagę szerokie zastosowanie, istnieje stosunkowo niewiele opisów konkretnych przypadków niepożądanych w wyniku stosowania produktów do intymnej higieny osobistej. Prawdopodobne jest, że konsumenci, którzy doświadczają łagodnych reakcji drażniących związanych z używaniem określonego produktu, zmieniają kosmetyk na inny.

Higiena intymna w dzisiejszych czasach nie jest już zarezerwowana wyłącznie dla kobiet – stała się przedmiotem troski również mężczyzn. Rosnąca świadomość znaczenia dbania o higienę intymną niezależnie od płci zaowocowała wzrostem rynku. Żele do mycia męskich okolic intymnych są opracowywane z uwzględnieniem naturalnego pH męskiej skóry, aby w negatywny sposób nie wpływały na ten obszar. Często zawierają łagodne substancje myjące oraz nawilżające.

Zasad higieny intymnej powinni przestrzegać kobiety i mężczyźni w każdym wieku. Dbanie o okolice narządów płciowych pomaga zapobiegać podrażnieniom i groźnym infekcjom. Jednocześnie zarówno niedostateczna, jak i nadmierna higiena okolic narządów płciowych jest niekorzystna dla zdrowia narządów płciowych.

Zagadnienie kobiecej higieny intymnej staje się coraz bardziej rozpowszechnione. Kobieta jest nieustannie zachęcana do używania produktów kosmetycznych do miejsc intymnych i ostatecznie zaczyna kwestionować potrzebę ich stosowania. Większość członków społeczności medycznej zgadza się, że samo mycie okolic intymnych ciepłą wodą i łagodnym żelem wystarczy, aby utrzymać je w czystości. Niemniej jednak wiele kobiet odczuwa potrzebę zachowania dodatkowej opieki i uwagi, aby mieć pewność co do higieny swoich narządów płciowych. Istotna jest profilaktyka i właściwe nawyki dbania o okolice intymne, obejmujące m.in. stosowanie dobrej jakości, łagodnych produktów kosmetycznych czy przyjmowanie doustnych probiotyków.

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 3/2022