Zastosowanie surowców konopnych w produktach kosmetycznych

Niniejszy artykuł jest próbą odpowiedzi na pytania, które może zadawać sobie zarówno producent kosmetyków, jak i konsument wybierający produkty z konopiami: Czy wszystkie surowce pochodzenia konopnego mogą być wykorzystywane w produktach kosmetycznych? Na czym polega ich fenomen? Czy są źródłem cennych dla skóry składników i jak wygląda kwestia ich bezpieczeństwa?

Konopie – pochodzenie, regulacje prawne

Konopie Cannabis L. to rośliny należące do rodziny konopiowatych (Cannabaceae Endl.). Uważane są za jedne z najstarszych roślin uprawnych wywodzących się z Azji Środkowej, które zostały sprowadzone do Europy prawdopodobnie w epoce brązu. W obrębie rodzaju Cannabis zidentyfikowano kilka gatunków, z których najbardziej znane są: Cannabis indica Lam. (konopie indyjskie, nazywane również Cannabis sativa L. var. indica), Cannabis sativa L. (konopie włókniste, inaczej siewne, Cannabis sativa L. var. sativa)[1].

W przemyśle kosmetycznym surowcem dozwolonym do użycia w produktach kosmetycznych są niektóre przetwory otrzymywane z gatunku Cannabis sativa. Zgodnie z rozporządzeniem 1223/2009/WE, dotyczącym produktów kosmetycznych, załącznik II poz. 306, zakazane są „Narkotyki naturalne i syntetyczne: wszystkie substancje zamieszczone w tabelach I i II konwencji w sprawie leków narkotycznych, podpisanej w Nowym Jorku dnia 30 marca 1961 r.”. Zakaz ten dotyczy składników, które pochodzą z kwiatowych lub owocujących wierzchołków rośliny lub całej rośliny, której kwitnące lub owocujące wierzchołki zostały użyte do przetworzenia i są przygotowane w formie wyciągu, nalewki lub żywicy (Cannabis Sativa Flower Extract; Cannabis Sativa Flower/Leaf/Stem Extract; Cannabis and Cannabis resin; Cannabis sativa, ext.). Z zakazu stosowania wyłączone są zatem nasiona i liście konopi (jeżeli nie występują one razem z wierzchołkami) uprawiane jedynie do celów przemysłowych. Dodatkowo zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. nr 179, poz. 1485) i rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych, konopie włókniste (konopie siewne Cannabis sativa L.) są dopuszczone do wybranych zastosowań przemysłowych, jeśli suma zawartości delta-9-tetrahydrokannabinolu oraz kwasu tetrahydrokannabinolowego (kwasu delta-9-THC-2-karboksylowego) w kwiatowych lub owocujących wierzchołkach roślin, z których nie usunięto żywicy, nie przekracza 0,2% w przeliczeniu na suchą masę w surowcach konopnych[2-4].

Skład i kosmetyczne właściwości konopi

Surowcem kosmetycznym najczęściej wykorzystywanym w produktach pielęgnacyjnych jest olej pozyskiwany z nasion konopi (INCI: Cannabis Sativa Seed Oil). Nasiona z konopi siewnych zawierają 25-35% tłuszczu, około 20-25% białka, 20-30% węglowodanów i 10-15% błonnika, a także witaminy E, C, B1, B2, B3, B6, beta-karoten oraz związki mineralne, m.in. fosforu, potasu, magnezu, sodu, wapnia, żelaza, manganu i cynku. Ponadto w nasionach zidentyfikowano także flawonoidy, m.in.: naringeninę, kemferol, epikatechinę, kwercetynę, apigeninę, luteolinę i ich glikozydy, oraz kwasy fenolowe, m.in.: kwas chlorogenowy, kwas kawowy, kwas p-kumarowy i kwas ferulowy. Według różnych źródeł, olej pozyskiwany z nasion konopi, w zależności od miejsca pochodzenia oraz warunków uprawy, zawiera: kwas linolowy (45-65%), kwas α-linolenowy (15-25%), kwas γ-linolenowy (1-6%), kwas palmitynowy (6-9%), kwas stearynowy (2-3%), kwas oleinowy (10-16%), kwas arachidowy (0,79-0,81%), kwas eikozenowy (0,39-0,41%), kwas eikozadienowy (0,00-0,09%). Frakcja niezmydlalna stanowi 1,8-1,92%, zawiera α-, β-, γ-, i δ-tokoferole oraz fitosterole, takie jak β-sitosterol, kampesterol, stigmasterol. Olej może wykazywać wpływ na stan bariery naskórkowej, polegający na zmniejszaniu TEWL poprzez tworzenie na powierzchni skóry półprzepuszczalnej warstwy okluzyjnej i uzupełnianie struktur cementu międzykomórkowego stratum corneum. Frakcja niezmydlalna wykazuje działanie antyoksydacyjne[1, 5, 6].

Innym, znanym surowcem konopnym jest kannabidiol (CBD) (INCI: Cannabidiol), który może być pozyskiwany z nasion i liści konopi Cannabis sativa lub jest otrzymywany syntetycznie. Według badań, jego zawartość w nasionach z konopi siewnych wynosi 0,01-1,50 μg/g, natomiast w oleju z nasion konopi – 6,66-63,40 μg/ml. Kannabidiol zaliczany jest to grupy kannabinoidów, ale w przeciwieństwie do tetrahydrokannabinolu (THC) nie wykazuje działania psychoaktywnego, a więc nie wiąże się z receptorami kannabinoidowymi typu CB1 i CB2, za których pośrednictwem działają inne kannabinoidy[7, 8]. Jeśli kannabidiol został otrzymany z kwiatowych lub owocujących wierzchołków rośliny lub całej rośliny, której kwitnące lub owocujące wierzchołki zostały użyte do przetworzenia, jest przygotowany w formie wyciągu, nalewki, żywicy, to wówczas jest objęty zakazem wynikającym z załącznika II 1223/2009/WE. Należy pamiętać, że w przypadku tego surowca mogą mieć również zastosowanie przepisy krajowe dotyczące substancji kontrolowanych. Kannabidiol pochodzenia roślinnego powinien być w czystej postaci i nie może zawierać innych, kontrolowanych, aktywnych biologicznie substancji, w tym tetrahydrokannabinoli. Suma delta-9-tetrahydrokannabinolu oraz kwasu tetrahydrokannabinolowego w przypadku roślin, z których pozyskiwany jest kannabidiol, powinna być poniżej 0,2%[2, 4, 9]. Według doniesień naukowych, kannabidiol może wykazywać działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne oraz regulujące pracę gruczołów łojowych. Niektóre z publikacji wskazują, że składnik ten jest pomocny w leczeniu schorzeń dermatologicznych, tj. łuszczyca i egzema[10-12].

W produktach kosmetycznych oprócz oleju z nasion oraz kannabinolu możemy także spotkać m.in. ekstrakty z liści i nasion Cannabis sativa (np. Cannabis Sativa Leaf Extract; Cannabis Sativa Seed Extract), stosowane jako składniki o działaniu pielęgnacyjnym, kondycjonującym skórę i włosy, oraz wytłoki z nasion pozostałe po procesie tłoczenia oleju wykorzystywane jako ścierniwo w peelingach (Cannabis Sativa Seedcake; Cannabis Sativa Seedcake Powder)[9].

Bezpieczeństwo stosowania konopi w produktach kosmetycznych

Oceniając bezpieczeństwo stosowania surowców konopnych w produktach kosmetycznych należy przede wszystkim dysponować szczegółowymi informacjami dotyczącymi pochodzenia surowca i metody jego pozyskiwania, nazwą INCI zgodną z decyzją Komisji (UE) 2019/701 z dnia 5 kwietnia 2019 r., numerem CAS i WE, jeśli został nadany, pełną specyfikacją fizykochemiczną surowca, informacjami na temat czystości mikrobiologicznej oraz danymi dotyczącymi obecności ewentualnych zanieczyszczeń, a także zawartości THC. W przypadku oleju, który składa się głównie z nienasyconych kwasów tłuszczowych (stosunek 3:1 niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-6 do omega-3) i jest wymieniony jako substancja ogólnie uznawana za bezpieczną (GRAS) przez FDA (GRN778), w szczegółowej ocenie toksykologicznej tego surowca należy przeanalizować wyniki badań dostępne
dla kwasów tłuszczowych obecnych w tym oleju raz składników frakcji niezmydlalnej. W przeprowadzonych badaniach toksykologicznych na ekstrakcie z nadziemnych części rośliny Cannabis sativa wykazano brak działania genotoksycznego/ mutagennego w teście Amesa (OECD 471) oraz teście aberracji chromosomowych in vitro na komórkach ssaków. NOAEL dla toksyczności subchronicznej doustnej w 90-dniowych badaniach na szczurach wyniósł odpowiednio 100 mg/kg masy ciała/dzień dla samców i 360 mg/kg masy ciała/dzień dla samic (OECD 408: Repeated Dose 90-Day Oral Toxicity Study in Rodents)[13]. W badaniach nad CBD po podaniu doustnym zaobserwowano, że nie wpływa na parametry fizjologiczne (tętno, ciśnienie krwi i temperatura ciała), pasaż żołądkowo-jelitowy oraz nie zmienia funkcji psychomotorycznych ani psychologicznych. Ponadto przewlekłe stosowanie i wysokie dawki do 1500 mg/dzień CBD są dobrze tolerowane przez ludzi. Niektóre badania wykazały jednak, że kannabidiol może wywoływać pewne skutki uboczne, w tym hamowanie metabolizmu leków w wątrobie, zmiany żywotności komórek in vitro, zmniejszoną zdolność zapłodnienia i zmniejszoną aktywność glikoproteiny p i innych transporterów leków. Badacze wskazują, że kontrolowane podawanie CBD może uznać za bezpieczne dla ludzi i zwierząt, jednak potrzebne są dalsze badania w celu wyjaśnienia zgłaszanych skutków ubocznych in vitro i in vivo[14].

Podsumowanie

W ostatnich latach możemy obserwować bardzo duże zainteresowanie wykorzystaniem surowców konopnych w produktach kosmetycznych. Konopie są surowcem kosmetycznym atrakcyjnym zarówno marketingowo, jak i pod względem obecności składników aktywnych. Używając ich w produktach kosmetycznych, należy pamiętać, że nie każdy surowiec konopny jest dozwolony do stosowania w przemyśle kosmetycznym. Wybierając dostawców tych surowców, należy zwracać uwagę na dostępność pełnej dokumentacji oraz zgodność surowca z przepisami unijnymi i krajowymi.

Dr Anna Ratz-Łyko
Safety Assessor Cosmetics
Safety Consulting
kontakt@cosmeticssafety.pl
www.cosmeticssafety.pl

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 4/2020