Surowce kosmetyczne wspierające mikrobiom skóry – prebiotyki i postbiotyki: jak składniki mogą wpływać na florę bakteryjną skóry i jej odporność

Skóra to największy organ naszego organizmu, który pełni ważną funkcję – chroni narządy wewnętrzne i tkanki przed urazami, bierze udział w termoregulacji oraz przekazywaniu bodźców. Kluczową rolę w jej prawidłowym funkcjonowaniu odgrywa mikrobiom, czyli zespół mikroorganizmów, takich jak bakterie, grzyby, wirusy i roztocza, które naturalnie zasiedlają powierzchnię skóry. Dzięki wzajemnym zależnościom mikroorganizmy te chronią nas przed szkodliwymi patogenami i chorobami.

Współczesny przemysł kosmetyczny, odpowiadając na potrzeby konsumentów i rosnącą świadomość na temat mikrobiomu skóry, coraz większą uwagę poświęca składnikom, które go wspierają – w tym prebiotykom i postbiotykom. Substancje te odgrywają fundamentalną rolę w utrzymaniu zdrowia skóry, jej równowagi oraz odporności na czynniki zewnętrzne.

Czym jest mikrobiom skóry?

Szacuje się, że 1 cm² ludzkiej skóry kolonizuje około milion bakterii. Są to głównie bakterie z rodzajów Firmicutes, Actinobacteria i Bacteroidetes, ale także grzyby, wirusy oraz roztocza. Do najważniejszych gatunków grzybów zasiedlających skórę należą grzyby z rodzaju Malassezia, natomiast wśród roztoczy wyróżnia się nużeńce (Demodex). Mikroorganizmy te tworzą na skórze kwaśne środowisko (pH 4,5–5,5), co stanowi dodatkową naturalną barierę ochronną, zapobiegającą rozwojowi chorobotwórczych patogenów, które preferują środowisko zasadowe. Mikrobiom powinien charakteryzować się odpowiednią różnorodnością, aby mógł skutecznie pełnić swoje funkcje. Jeśli dojdzie do zaburzenia tej równowagi, bariera ochronna skóry ulega osłabieniu, co może prowadzić do podrażnień i stanów zapalnych. Zaburzenia mikrobiomu mogą również zaostrzać przebieg chorób skóry, takich jak trądzik, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry (AZS) czy łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS). W związku z tym współczesne kosmetyki coraz częściej wykorzystują składniki wspierające prawidłowy mikrobiom skóry, w tym prebiotyki i postbiotyki.

Prebiotyki – klucz do wspierania zdrowego mikrobiomu skóry

Prebiotyki to składniki wspomagające rozwój korzystnych mikroorganizmów na skórze. Działają jak „pożywka” dla dobrych bakterii, wspierając ich wzrost. Prebiotyki są zwykle węglowodanami, błonnikiem lub innymi naturalnymi związkami, które nie są trawione przez ludzki organizm, ale stanowią źródło energii dla mikroorganizmów bytujących na skórze.

Do interesujących prebiotyków stosowanych w kosmetykach należą m.in.:

• Beta-glukan z owsa – polisacharyd regulujący różnorodność mikrobiomu poprzez stymulację wzrostu bakterii z grup Lactobacillus i Bifidobacterium na powierzchni skóry. Obecność tych bakterii przyspiesza regenerację skóry oraz łagodzi stany zapalne wywołane urazami i chorobami skórnymi, takimi jak trądzik, AZS czy łuszczyca.
• Proszek jogurtowy – zawiera żywe kultury bakterii probiotycznych, wykazuje właściwości przeciwzapalne i łagodzące, a także korzystnie wpływa na równowagę mikrobiomu. Może również pomóc w kontrolowaniu ilości bakterii wywołujących trądzik, takich jak Propionibacterium acnes.
• Ekstrakt z brodaczki właściwej (Usnea Barbata) – porost bogaty w kwas usninowy, skuteczny przeciwko bakteriom Gram-dodatnim, odpowiedzialnym za powstawanie łupieżu, nieprzyjemnego zapachu oraz zmian trądzikowych na skórze. Dzięki eliminowaniu patogenów kwas usninowy wspomaga utrzymanie zdrowej równowagi mikrobiologicznej i redukuje stany zapalne.
• Glukoza, fruktoza, sacharoza, trehaloza – sacharydy stanowiące „pożywkę” dla korzystnych bakterii na powierzchni skóry. Dodatkowo pełnią funkcję nawilżającą, zatrzymując wodę w naskórku.

Probiotyki – mikroorganizmy wspierające skórę

Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które mogą wywierać korzystny wpływ na zdrowie skóry. Przeciwdziałają rozwojowi patogenów, przyspieszają regenerację skóry i łagodzą stany zapalne wywołane urazami oraz chorobami dermatologicznymi.

Przykładami bakterii probiotycznych są:

• Bakterie z grupy Lactobacillus – jeden z najczęściej stosowanych rodzajów bakterii probiotycznych. Występują naturalnie w fermentowanych produktach mlecznych, takich jak jogurt i kefir. Działają przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie, co może wspomagać zdrowie skóry poprzez redukcję stanów zapalnych, np. w trądziku czy egzemie. Przykłady to: Lactobacillus casei, Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus acidophilus.
• Bakterie z grupy Bifidobacterium – naturalnie występują w przewodzie pokarmowym człowieka. Wpływają na zmniejszenie liczby szkodliwych patogenów oraz ryzyko powstawania stanów zapalnych i infekcji. Do tej grupy należą m.in. Bifidobacterium bifidum oraz Bifidobacterium longum.

Na rynku nie ma wielu kosmetyków z probiotykami ze względu na trudności w uzyskaniu stabilnej formuły – dodatek żywych mikroorganizmów do receptury może prowadzić do ich niekontrolowanego namnażania w produkcie.

Postbiotyki – siła metabolitów mikroorganizmów

Postbiotyki to substancje wydzielane przez mikroorganizmy w trakcie ich przemiany metabolicznej. Zawierają one produkty uboczne, takie jak kwasy organiczne, peptydy, polisacharydy, białka i inne związki o silnych właściwościach pielęgnacyjnych. W kosmetyce postbiotyki wykorzystywane są ze względu na swoje działanie regeneracyjne, przeciwzapalne, kojące i ochronne.

Ciekawymi przykładami postbiotyków w kosmetykach są:

• Biofermenty – składniki uzyskiwane w wyniku fermentacji przy udziale bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium, które przetwarzają surowce, takie jak pędy czy liście roślin. Fermentacja prowadzi do powstania substancji o nowych, cennych właściwościach. Biofermenty wspierają absorpcję składników aktywnych przez skórę, jednocześnie chroniąc jej mikroflorę przed uszkodzeniami. Są bogate w antyoksydanty, witaminy, minerały, polifenole, proteiny oraz probiotyki. Przykładami są biofermenty z marchwi, rzodkwi i soi (działanie antyoksydacyjne), bioferment z cebuli (bogaty we flawonoidy i związki siarki, przyspiesza porost włosów) czy bioferment z czarnego ryżu (zawierający inozytol i oligopeptydy).
• Kwas mlekowy – produkt metabolizmu bakterii Lactobacillus, który działa na skórę nawilżająco, wspomaga regenerację naskórka oraz utrzymanie odpowiedniego pH skóry.
• Peptydy o działaniu postbiotycznym – coraz częściej stosowane ze względu na swoje właściwości wspierające regenerację i nawilżenie skóry oraz działanie przeciwzapalne i przeciwstarzeniowe. Przykłady to Palmitoyl Tripeptide-36, Hexapeptide-9, Myristoyl Hexapeptide-16.
• Fosfolipidy – naturalne składniki błon komórkowych, szczególnie obecne w komórkach skóry. Zwiększają ilość pozakomórkowego kwasu hialuronowego – kluczowej cząsteczki odpowiedzialnej za wiązanie i zatrzymywanie wody w skórze. Dzięki temu skóra pozostaje odpowiednio nawilżona, a bariera hydrolipidowa zachowuje równowagę, co sprzyja rozwojowi mikrobiomu.

Surowce filmotwórcze – ochronny płaszcz dla mikrobiomu

Oprócz prebiotyków, probiotyków i postbiotyków, na wsparcie mikrobiomu skóry wpływają również surowce filmotwórcze. Tworzą one na powierzchni skóry okluzyjną barierę, chroniącą ją przed utratą wody i szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Dzięki temu zapewniają optymalne środowisko dla rozwoju i utrzymania różnorodności mikroorganizmów bytujących na skórze.

Ciekawymi składnikami filmotwórczymi są m.in.:

• Ekstrakt z żurawiny – znany ze swoich właściwości przeciwbakteryjnych i przeciwzapalnych. Dzięki zawartości mirycetyny i innych substancji przeciwadhezyjnych zapobiega tworzeniu się szkodliwego biofilmu na powierzchni skóry, jednocześnie sprzyjając rozwojowi korzystnego biofilmu, np. z bakterii Staphylococcus epidermidis. Ponadto ekstrakt z żurawiny jest bogaty we flawonoidy i polifenole, które hamują stany zapalne i przyspieszają regenerację skóry.
• Emolienty wspierające barierę hydrolipidową – np. Ethylhexyl Olivate, Lauryl Olivate. Mają one wysoką kompatybilność z lipidami naturalnie występującymi w skórze. Skład kwasów tłuszczowych w tych emolientach jest podobny do sebum, dzięki czemu doskonale wspierają strukturę bariery skórnej, ograniczają parowanie wody z naskórka i poprawiają elastyczność skóry. Odpowiednia budowa bariery hydrolipidowej sprzyja zachowaniu równowagi i różnorodności mikrobiomu.
• Ceramidy – lipidy naturalnie występujące w skórze, stanowiące istotny składnik bariery ochronnej naskórka. Pomagają utrzymać odpowiedni poziom nawilżenia, chroniąc skórę przed utratą wody oraz szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Dzięki temu mikrobiom może lepiej funkcjonować, a skóra pozostaje zdrowa i odporna na podrażnienia.

Podsumowanie

Składniki wspierające mikrobiom skóry to obecnie jeden z głównych trendów w kosmetyce. Mikrobiom nie tylko tworzy barierę ochronną, ale także aktywnie wpływa na zdrowie i równowagę skóry. Odpowiednia pielęgnacja, wspierająca mikroflorę skóry, może pomóc w utrzymaniu jej zdrowia oraz zapobiegać wielu problemom dermatologicznym.

Producenci surowców kosmetycznych nieustannie wprowadzają na rynek nowe, innowacyjne składniki wspierające mikrobiom. W nadchodzących latach z pewnością będziemy świadkami kolejnych przełomowych rozwiązań w tej dziedzinie, które jeszcze skuteczniej będą dbać o zdrowie skóry.