Pozostałości po przetwórstwie spożywczym źródłem substancji kosmetycznych w koncepcji zero waste

Upcykling łączy się z systemem zero waste i gospodarką o obiegu zamkniętym poprzez ponowne wykorzystanie odpadów z innych procesów, a tym samym utrzymanie ich w obiegu, nadając wartość odpadowym produktom ubocznym. Upcycling to nie do końca nowa koncepcja w branży kosmetycznej. Ta praktyka istnieje od dawna, a teraz wpisuje się w kontekst globalny.

Przemysł spożywczy stanowi jedno z najpotężniejszych zasobów do odzyskiwania potencjalnych źródeł surowców o przeznaczeniu kosmetycznym. Produkty uboczne w przemysłowej produkcji soków, dżemów oraz innych artykułów spożywczych są nie od dziś cennym źródłem pełnowartościowych naturalnych surowców kosmetycznych.

Wśród pozyskiwanych w ten sposób olejów kosmetycznych produktami bazowymi są pozostałości po przetwarzaniu owoców. Uzyskane w ten sposób oleje charakteryzują się wysoką aktywnością biologiczną i dobroczynnym działaniem na skórę i włosy. Jest to rozwiązanie lepsze dla planety, ponieważ pomaga zmniejszyć ślad węglowy surowców. Nie pochodzą one bowiem z nowych, ale z już istniejących materiałów, które w innym sektorze stanowią odpad, ale mogą zostać przekształcone w surowiec o wysokiej wartości.

Pozostałą po produkcji soków malinowych miazgę wykorzystuje się do produkcji oleju. Olej z pestek malin (Rubus Idaeus Seed Oil) to chyba jeden z najbardziej kultowych olejów zero waste na rynku.

Cechuje go wysoka zawartość (ponad 80%) nienasyconych kwasów tłuszczowych, posiada wysoki poziom alfa i gamma tokoferolu oraz kwasu elagowego — silnego antyutleniacza. Olej ten, poprzez normalizację pracy gruczołów łojowych, świetnie nadaje się do pielęgnacji cery problematycznej.

Kolejnym surowcem pozostałym po produkcji soków jest olej z pestek dzikiej róży (Rosa Canina Seed Oil). Zawiera minimum 40% kwasu linolowego, 40% kwasu linolenowego oraz witaminę A, czyli głównych składników wpływających na procesy regeneracyjne skóry. Stosuje się go głównie do pielęgnacji cery wrażliwej, w kosmetykach anti-aging oraz w kosmetykach uelastyczniających i wygładzających skórę.

Olej z pestek jabłka (Pyrus Malus Seed Oil) zawiera kwas linolowy 56% oraz oleinowy 36% i jest silnym emolientem, efektywnie wpływając na nawilżenie i wygładzenie skóry. Lupeol wchodzący w skład wytłoczonego oleju z nasion dzikiej jabłoni wykazuje właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne. W zależności od gatunku jabłoni zawartość lupeolu w oleju waha się od 0,1 % – 66,0 %.

Skórka i nasiona granatu stanowią około 54% owoców. Są odpadowymi składnikami granatu po wyciśnięciu soku. Same nasiona stanowią 11% masy owocu. Olej z pestek granatu (Punica Granatum Seed Oil) jest źródłem niezwykle rzadko występującego, nienasyconego kwasu punikowego. Dobrej jakości pestki granatu mogą zawierać go w ilości aż 70%. Ma korzystne właściwości w leczeniu przebarwień wywołanych promieniowaniem UVB.

Olej z pestek moreli (Prunus Armeniaca Kernel Oil) charakteryzuje wyjątkowo lekką konsystencją, przez co jest bardzo popularny jako bazowy olej w wielu produktach kosmetycznych.

Olej z pestek passiflory (Passiflora Edulis Seed Oil) w ponad 70% składa się niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, zawiera karotenoidy o działaniu antyoksydacyjnym.

Olej z nasion rokitnika (Hippophae Rhamnoides Seed Oil) posiada jasnopomarańczowy kolor. Jego charakterystyczny skład nienasyconych kwasów tłuszczowych to: linolenowy 7%, linolowy 53%, oleinowy 24%. Swój kolor zawdzięcza niezwykle wysokiej zawartości karotenoidów. Świetnie się sprawdza w pielęgnacji skóry wymagającej ujędrnienia.

Olej z pestek pigwy (Chaenomeles Seed Oil) oprócz wysokiej zawartości NNKT kwasów linolowego 53% i oleinowego 35% wyróżnia się dużą zawartością witaminy E oraz A, które są naturalnymi antyutleniaczami. Idealnie się sprawdza w pielęgnacji skóry delikatnej.

Olej z pestek jagód (Vaccinium Myrtillus Seed Oil) jest również świetnym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych: linolenowego 14%, linolowego 48%, oleinowego 27%. Jagody zawierają około 50 nasion na owoc. Wszystkie są małe, ale pełne przeciwutleniaczy a wytłoczony z nich olej wykazuje właściwości przeciwrodnikowe.

Olej z nasion żurawiny (Vaccinium Macrocarpon Seed Oil) uelastycznia i wzmacnia skórę. Nasiona żurawiny zazwyczaj oferują wydajność 25-28%, więc z każdej tony wytłoczonych nasion otrzymujemy 280 kg oleju z nasion żurawiny. Nasiona, które w przeciwnym razie byłyby odpadowym produktem ubocznym, są wychwytywane podczas procesu wyciskania soku, suszone, a następnie tłoczone na zimno w celu wytworzenia oleju. Wykazano, że olej z nasion żurawiny przyspiesza gojenie ran na skórze, zwiększa syntezę kolagenu, działa przeciwzapalnie oraz przeciwbakteryjnie.

Olej z pestek arbuza (Citrullus Vulgaris Seed Oil) jest bardzo neutralnym olejem pod względem kolorystycznym (jest praktycznie bez koloru o wysokiej przejrzystości). Ze względu na lekkość i dużą uniwersalność sprawdza się jako olej bazowy w wielu kosmetykach, w tym w kosmetykach kolorowych.

Oleje z wytłoków innych pozostałości po przemyśle spożywczym, to polecane do pielęgnacji włosów olej z pestek czarnego bzu (Sambucus Nigra Seed Oil), olej z pestek jeżyn (Rubus Fruticosus Seed Oil) olej z pestek aronii (Aronia Melanocarpa Seed Oil) czy olej z nasion figi (Ficus Carica Seed Oil) lub olej z nasion melona (Citrullus lanatus/Citrullus vulgaris Seed Oil). Oleje te również można pochwalić ze względu na wysoką zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz tokoferoli, a wprowadzenie ich do pielęgnacji pomaga przywróceniu funkcji barierowych skóry.

Oleje pozyskiwane z owoców, oprócz całego dobrodziejstwa zawartych w nich składników aktywnych, wykorzystane w recepturze mogą dodatkowo podnieść walory olfaktoryczne kosmetyku, czyli zapachowe. Olejom tłoczonym na zimno z pestek truskawek, czarnej porzeczki, pestek śliwek czy wiśni bardzo często towarzyszy charakterystyczny zapach typowy dla danego surowca.

Olej z pestek śliwki (Prunus Domestica Seed Oil) oprócz NNKT linolowego 20% oraz oleinowego 72% jest też bogaty w witaminy K, D i E. Jest świetny w pielęgnacji skóry dojrzałej.

Olej z pestek truskawek (Fragaria Ananassa Seed Oil) to bardzo przyjemny olej, nie dający nadmiernego uczucia tłustości na skórze.

Olej z pestek wiśni (Prunus Cerasus Kernel Oil) również jest cennym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, zastosowany na skórę sprawia, że staje się ona miękka i wygładzona.

Olej z pestek czarnej porzeczki (Ribes Nigrum Seed Oil) posiada ciemno zielono-żółty kolor, zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe: linolenowy 3%, linolowy 62% oraz oleinowy 25%, charakteryzują go właściwości ochronne i antyoksydacyjne.

Olej z pestek winogron w dużej mierze pochodzi z Włoch, które są największym, unijnym producentem winogron w UE. Winogrona, będące bazowym składnikiem produkcji wina, podczas procesu produkcyjnego transportowane są do prasy, która wyciska z nich sok. Skórki i pestki są usuwane, stanowiąc odpad w produkcji wina. Odpad ten jest za to cennym źródłem oleju z pestek winogron, który nie tylko w kosmetykach, ale również w przemyśle spożywczym stanowi cenne źródło (ok. 85%) kwasu linolowego.

Olej z nasion pomidora, pozostałość po przetwórstwie owoców pomidora wykorzystywanych w przemyśle spożywczym na bardzo szeroką skalę, znajduje szerokie zastosowanie w kosmetykach poprawiających jędrność skóry, zwalczających oznaki starzenia, nadających blasku i witalności. Ponadto rocznie produkuje się około 180 milionów

ton pomidorów, z czego 3-7% to pomidory niejadalne, które można

wykorzystać jako surowiec kosmetyczny. Skórka, miąższ i nasiona, zwane także „wytłokami pomidorowymi”, zawierają składnik likopen (Lycopene), który odpowiada za czerwony kolor owoców jest silnym przeciwutleniaczem i zmiataczem wolnych rodników.

Olej awokado (Persea Gratissima Oil) intensywnie regeneruje, wpływa też na poprawę wyglądu i wygładzenie łodyg włosów.

Podczas, gdy olej awokado jest najczęściej tłoczony z całych owoców lub ich miąższu, odpad z przemysłu spożywczego, jakim jest pestka owocu – również może zostać wykorzystana jako surowiec do wytłoczenia z oleju (Persea Gratissima Seed Oil). Natomiast zdeklasowane i nie nadające się do eksportu awokado z przemysłu spożywczego również może zostać wykorzystane jako surowiec kosmetyczny, działanie to idealnie wpasowuje się w trend zero waste.

Olej z nasion ogórka, które zawierają bardzo dużą ilość wody, poprawia elastyczność skóry i świetnie sprawdza się w kosmetykach stosowanych w okolicach oczu. Wyzwaniem w procesie tłoczenia oleju z nasion ogórka jest zapewnienie całkowitej suchości nasion.

Ciekawostką może okazać się, że skwalan jest pozyskiwany z przetworzonych produktów ubocznych z produkcji spożywczej oliwy z oliwek. Te pozostałości są bardzo pożądane w przemyśle kosmetycznym, i cieszą się sporym zainteresowaniem, ponieważ zawierają dużo czystego skwalanu i gdyby nie zapotrzebowanie na ten surowiec pod względem kosmetycznym, najprawdopodobniej pozostałyby odpadem.

Bardzo dobrym przykładem działania upcyklingu w kosmetykach są złuszczające peelingi do ciała zawierające zużyte fusy z kawy lub rozdrobnione pozostałości po tłoczeniu olejów, które są dalej wykorzystywane do tworzenia złuszczających peelingów czy delikatnie złuszczających pudrów. Peelingi są ostatnim etapem cyklu życia surowca i zamykają krąg zero waste dla wielu produktów naturalnych. W produktach kosmetycznych znajdziemy peelingi praktycznie ze wszystkich wcześniej wymienionych nasion wykorzystywanych do tłoczenia olejów, ale również z łupin orzechów, jak np. łupin z kokosa czy orzechów arganowych.

Masło mango (Mangifera Indica Seed Butter) pozyskiwane jest z pestek owoców Mangifera Indica poprzez tłoczenie na zimno, a następnie rafinację. Jest bogate w kwasy tłuszczowe, takie jak kwas oleinowy, kwas stearynowy oraz palmitynowy. Masło mango wykazuje działanie przeciwzapalne, ochronne oraz lecznicze.

Przeprowadzone badania in vivo potwierdzają właściwości masła z nasion mango – zastosowanie masła w emulsji kosmetycznej znacząco przyspieszyło gojenie ran, niwelowało powstawanie blizn oraz zmiękczało popękaną i suchą skórę. Dzięki kwasom tłuszczowym, masło z mango odbudowuje barierę hydrolipidową skóry.

Pośród surowców pozyskiwanych w ramach upcyklingu sukcesywnie powiększa się portfolio wosków kosmetycznych. Dosyć nowymi pod tym względem są woski z pomarańczy, jagód, czy też płatków róży i jaśminu.

Wosk pomarańczowy (Citrus Aurantium Dulcis Peel Wax) oraz wosk jagodowy (Rhus Verniciflua Peel Wax) są pozyskiwane w zrównoważony sposób, jako nieuniknione produkty uboczne przemysłu spożywczego.

Otrzymywany wosk ze skórki owoców pomarańczy charakteryzuje się pomarańczową barwą oraz dosyć miękką strukturą, podczas gdy wosk jagodowy jest dużo twardszy i pełni rolę teksturującą i stabilizującą.

Wosk różany (Rosa Damascena Flower Wax) to średnio miękki, jasnozielony wosk, otrzymywany jako produkt uboczny przemysłu perfumeryjnego, z róż zbieranych bardzo wcześnie rano w celu maksymalnego uzyskania olejku eterycznego. Ten przyjemnie pachnący wosk można łatwo dodawać do emulsji, zapewniając gładkość i teksturę.

Wosk jaśminowy (Jasminum Grandiflorum Flower Wax) to miękki, bursztynowego koloru wosk pochodzący również jako produkt uboczny przemysłu perfumeryjnego, o fenomenalnym zapachu kwiatów jaśminu. Jego miękkość sprawia, że jest doskonałym dodatkiem do twardych, bezwodnych systemów, takich jak szminki, kredki czy mydła.

Wosk herbaciany jest produktem ubocznym powstającym przy produkcji herbaty bezkofeinowej. Wosk herbaciany to miękki, ciemnooliwkowy, kremowy i średnio topliwy wosk o charakterystycznym zapachu. Działa emolientowo, dzięki czemu idealnie nadaje się do kosmetyków kolorowych i sztyftów, zapewniając doskonałe rozprowadzanie i gładkość.

Wosk ryżowy jest produktem ubocznym produkcji oleju z otrębów ryżowych, opartym na zrównoważonym pozyskiwaniu. Ten twardy, krystaliczny wosk roślinny, charakteryzuje wysoka temperatura topnienia 79-85°C i niska wartość kwasowa.

Wosk słonecznikowy to podwójnie rafinowany wosk o wysokiej temperaturze topnienia, ozyskiwany jako materiał z produkcji jadalnego oleju słonecznikowego w procesie bezodpadowym. Tworzy bardzo twarde i stabilne sieci w bezwodnych formułach dając wysoki połysk powierzchni kosmetyku.

Oprócz olejów, maseł i wosków w procesach upcyklingu wykorzystuje się również inne odpady przemysłu spożywczego świetnie sprawdzające się w kosmetykach, jak bogata w proteiny solanka z ciecierzycy, przetworzone resztki jęczmienia po produkcji piwa wspierające mikrobiom skóry, resztki wód owocowych (popłuczyn poprodukcyjnych – produktu ubocznego przemysłu wyciskania soków) czy ekstrakt z łodyg karczocha, mający skład chemiczny zbliżony do jego jadalnych części. Upcykling wydaje się zatem rozwiązaniem pozwalającym przekształcić produkty uboczne wytwarzane w przemyśle rolno-spożywczym w wysokiej jakości i bezpieczny surowiec dla przemysłu kosmetycznego. Powinniśmy dążyć do wykorzystywania składników kosmetycznych stworzonych z resztek, aby nie marnować materii roślinnej. Zakres badań i opracowywania innowacyjnych składników kosmetycznych z odpadów, takich jak wyrzucona skórka, pestki, rdzeń, liście, łodygi, łuski, łupiny, jądra, kora, skórka, zniekształcone lub tak zwane brzydkie owoce i warzywa i inne, jest zatem ogromny.

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 4/2022