Jakość i bezpieczeństwo
Kosmetyki do makijażu dla dzieci. Czy należy opatrzyć je znakiem CE? Analiza produktów z pogranicza

Źródło: AdobeStock
Makijaż stosowany jest z różnych powodów – to element poprawy wyglądu, podkreślenia urody lub ukrycia niedoskonałości. Na rynku dostępnych jest niezliczenie wiele produktów do makijażu, takich jak pomadki, pudry, korektory, błyszczyki, cienie do powiek, lakiery do paznokci czy maskary. Makijaż ulega trendom i zmienia się wraz z modą lansowaną przez celebrytów i aktorów w mediach społecznościowych, w telewizji lub na wybiegach. Często malujemy się, aby zamaskować objawy zmęczenia na naszej twarzy (cienie pod oczami) lub starzenia (przebarwienia, zmarszczki, matowa skóra). Makijaż sprawia, że czujemy się ładniej i pewniej. W związku z tym jest stałym elementem codziennej rutyny wielu osób dorosłych.
Powody, dla których dzieci interesują się makijażem są zupełnie inne. Naturalnym aspektem rozwoju jest obserwacja dorosłych, udawanie i powtarzanie po rodzicach lub opiekunach codziennych czynności. Nie możemy też pominąć telewizji i nowych technologii, których maluchy używają już od pierwszych lat życia.
Fascynacja dzieci błyszczącą pomadką czy kolorowymi cieniami do powiek jest więc całkowicie normalna. Nie tylko małe dziewczynki są zachwycone – wielu chłopców także lubi używać makijażu i przebierać się. To forma zabawy w udawanie dorosłych.
Rynek pełen jest zabawek urozmaicających tę formę zabawy – drewniane kuchnie, zestawy „mały lekarz”, plastikowe wiertarki, mikrofony czy w końcu zestawy do makijażu dla dzieci.
Wszyscy konsumenci, ale w szczególności ci najbardziej narażeni (dzieci), mają prawo do bezpiecznych produktów.
Zabawka czy kosmetyk? – produkty z pogranicza (borderline)
Produkty z pogranicza (ang. borderline products) to produkty, które spełniają kryteria i mogą być zaklasyfikowane do co najmniej dwóch z wielu kategorii artykułów określonych przepisami prawa. W przypadku takich produktów niezwykle trudne jest określenie, które regulacje i normy mają zastosowanie oraz jaką procedurę zgodności należy uwzględnić wprowadzając towar na rynek. Z tego względu, że zakres produktów borderline jest szeroki, Komisja Europejska opublikowała wytyczne (przewodniki) pomagające przypisać artykuł do odpowiednich kategorii.
Kosmetyk-zabawka
To właśnie te wytyczne odnoszą się do tytułowego przykładu – zestawu do makijażu dla dzieci. Produkty, z których prezentacji wynika, że są przeznaczone do użytku jako makijaż dla dzieci, podlegają zakresowi Rozporządzenia w sprawie produktów kosmetycznych nr 1223/2009, niezależnie od wieku konsumenta. Fakt, że produkt ten może również podlegać zakresowi zastosowania dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa zabawek 2009/48/WE, nie wyłącza go z kwalifikacji jako produkt kosmetyczny. Działa to oczywiście również w drugą stronę – produkt będący kosmetykiem zgodnie z definicją w Rozporządzeniu kosmetycznym i spełniający wszystkie wymagania dla kosmetyków, jeśli został zaprojektowany z myślą o wykorzystaniu go podczas zabawy przez dzieci w wieku poniżej 14 lat, musi być zgodny z zapisami Dyrektywy 2009/48/WE i norm z nią zharmonizowanych.

Zgodnie z definicją zawartą w DYREKTYWIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2009/48/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa zabawek, zabawka to wyrób zaprojektowany lub przeznaczony do zabawy lub taki, który ze względu na swoje cechy charakterystyczne lub wygląd może być użyty do zabawy przez dzieci w wieku poniżej 14 lat. Podstawowa trudność w związku z tą definicją dotyczy koncepcji „użytku podczas zabawy” lub „wartości zabawowej” (ang. play value). Dla dziecka niemal wszystko ma wartość zabawową, nie oznacza to jednak, że każdy przedmiot spełnia definicję zabawki. Aby dany przedmiot został uznany za zabawkę dla celów dyrektywy, jego wartość zabawowa musi wynikać z zamierzeń producenta.
Nie wystarczy jednak jego oświadczenie. W spornych sytuacjach brane są pod uwagę dodatkowe kryteria, które zostały wskazane przez Komisję Europejską w przewodniku do Dyrektywy 2009/48/WE:
- MIEJSCE SPRZEDAŻY i EKSPOZYCJI (sklepy z zabawkami, działy z produktami dla dzieci w drogeriach lub sklepach wielkopowierzchniowych, niższe półki na wysokości wzroku dzieci, ekspozytory przy kasach, docelowe miejsce przechowywanie przedmiotu w domu)
- GRUPA DOCELOWA REKLAMY OPAKOWANIE/ LICENCJA/ KOLORYSTYKA (kolorowe etykiety ze zwierzątkami lub postaciami z ulubionych kreskówek, jaskrawe, nierealistyczne kolory, nieutrzymywanie tonacji, np.: paletka cieni do powiek 4 odcienie brązu i beżu to kosmetyk dla dorosłych, a paletka cieni do powiek 5 jaskrawych kolorów z różnej tonacji to kosmetyk-zabawka)
- CENA (zabawki są zazwyczaj tańsze niż ich odpowiedniki ze świata dorosłych, np. pomadka dla dzieci do zabawy będzie tańsza od szminki marek makijażowych)
- ROZMIAR (zabawki są często mniejszymi/miniaturowymi odpowiednikami produktów dla dorosłych, w przypadku kosmetyków mogą charakteryzować się mniejszą objętością, mniejszymi narzędziami, takimi jak pędzelki do stosowania cieni do powiek czy lakierów do paznokci)
- TRWAŁOŚĆ, JAKOŚĆ, BEZPIECZEŃSTWO (kosmetyki kolorowe będące częścią zestawu do makijażu dla dzieci przeznaczone są przede wszystkim do zabawy. Nie muszą więc wykazywać takiej trwałości, jak ich odpowiedniki dla dorosłych. Oczekiwanie jest takie, aby były to kosmetyki łatwo zmywalne, bez użycia zmywaczy, płynów, które mogą podrażniać delikatną skórę czy oczy dzieci. Nie mają też być przeznaczone do codziennego, regularnego stosowania).
Unijne przepisy dotyczące bezpieczeństwa nakładają na producentów zabawek dla dzieci w wieku poniżej 14. roku życia szereg norm i dyrektyw, które dzieli się na trzy kategorie:
- wymagania dokumentacyjne, odnoszące się do sporządzanej dokumentacji technicznej zabawek,
- wymagania w zakresie standardów bezpieczeństwa, które odnoszą się do konieczności udowodnienia, przed wprowadzeniem zabawek na rynek, niezbędnych poziomów bezpieczeństwa tego typu produktów w zakresie oceny i analizy zagrożeń chemicznych, fizycznych, mechanicznych, a także elektrycznych, palności itp. Badania dowodzą również ewentualnego narażenia na tego typu zagrożenia i oceniają jego poziom,
- wymagania odnoszące się do oznakowania i zamieszczenia odpowiednich ostrzeżeń.
Jakie regulacje i standardy określają wymagania dla zabawek w Unii Europejskiej?
- DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2009/48/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa zabawek (uwaga: trwają prace nad zastąpieniem TSD nowym aktem prawnym: Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa zabawek)
- ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2023/988 z dnia 10 maja 2023 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów, zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1025/2012 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1828 oraz uchylające dyrektywę 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywę Rady 87/357/EWG
- Normy zharmonizowane z TSD:
EN 71-1 Bezpieczeństwo zabawek – Część 1: Właściwości mechaniczne i fizyczne (uwaga: dotyczy wszystkich zabawek!)
EN 71-2 Bezpieczeństwo zabawek – Część 2: Palność (uwaga: dotyczy wszystkich zabawek!)
EN 71-3 Bezpieczeństwo zabawek – Część 3: Migracja określonych pierwiastków (uwaga: dotyczy wszystkich zabawek!)

EN 71-4:2013 Bezpieczeństwo zabawek – Część 4: Zestawy do wykonywania doświadczeń chemicznych i podobnych
EN 71-5:2015 Bezpieczeństwo zabawek – Część 5: Zabawki chemiczne (zestawy) nieprzeznaczone do wykonywania doświadczeń chemicznych
EN 71-7 Bezpieczeństwo zabawek – Część 7: Farby do malowania palcami – Wymagania i metody badań (uwaga: testy z zakresu tej normy mogą mieć znaczenie dla kosmetyków-zabawek lub pokrywać się zakresem badań kosmetyków)
EN 71-8:2018 Bezpieczeństwo zabawek – Część 8: Zabawki aktywizujące przeznaczone do użytku domowego
EN 71-12:2016 Bezpieczeństwo zabawek – Część 12: N-nitrozoaminy i substancje N-nitrozowe
EN 71-13:2014 Bezpieczeństwo zabawek – Część 13: Zapachowe gry planszowe, zestawy kosmetyczne oraz gry smakowe (uwaga: testy z zakresu tej normy mogą mieć znaczenie dla kosmetyków-zabawek lub pokrywać się zakresem badań kosmetyków)
EN 71-14:2018 Bezpieczeństwo zabawek – Część 14: Trampoliny do użytku domowego
EN IEC 62115 Zabawki elektryczne – Bezpieczeństwo użytkowania (uwaga: testy z zakresu tej normy mogą mieć znaczenie dla kosmetyków-zabawek, np.: zestawy do malowania paznokci z imitacją frezarki na baterie)
Oznakowanie
Produkt z pogranicza, będący jednocześnie kosmetykiem i zabawką wymaga „podwójnego” oznakowania zgodnego zarówno z wymaganiami dla zabawek,
jak i zasadami etykietowania kosmetyków.
- Znak CE (Conformité Européenne) umieszczone na wyrobie jest deklaracją producenta, że oznakowany wyrób spełnia wymagania dyrektyw tzw. „Nowego Podejścia” Unii Europejskiej (UE). Nadanie znaku CE zabawkom reguluje dyrektywa 2009/48/WE. By potwierdzić zgodność z nią, każdy podmiot odpowiedzialny musi przeprowadzić badania i ocenę zgodności, uwzględniającą m.in. bezpieczeństwo mechaniczne i fizyczne, chemiczne oraz palność.
- Ostrzeżenia – oprócz znaku CE ważne jest oznaczenie zabawek, które nie są przeznaczone dla dzieci poniżej 3 roku życia. Oznaczenie jest obowiązkowe jeśli zabawka może okazać się niebezpieczna dla młodszych dzieci. Zazwyczaj dotyczy to zabawek zbudowanych z niewielkich elementów, które możliwe są do połknięcia przez małe dzieci.

Nazwa typu, numer partii, serii, modelu lub inna informacja, umożliwiająca identyfikację zabawki.
- Nazwisko / zarejestrowana nazwa towarowa / zarejestrowany znak towarowy producenta lub importera.
- Adres kontaktowy producenta / importera (adres na terenie UE).
- Instrukcja obsługi oraz informacje na temat bezpieczeństwa w języku urzędowym kraju sprzedaży.
Inne obowiązki producenta/importera zabawek:
- procedura oceny zgodności,
- sporządzenie dokumentacji technicznej,
- sporządzenie deklaracji zgodności WE,
- procedura postępowania w przypadku zabawek stwarzających zagrożenie.
Biorąc pod uwagę wymogi stawiane również kosmetykom, osoba wprowadzająca produkt na rynek europejski musi zapewnić bezpieczeństwo produktów w oparciu o regulacje dedykowane produktom kosmetycznym. Spełnienie obowiązków wynikające z regulacji zabawkowych nie zwalnia nas z obowiązku przebadania produktu i zgromadzenia dokumentacji zgodnie z wytycznymi wynikającymi z regulacji kosmetycznych. Zgodnie z regulacją 1223/2009 kosmetyki do makijażu dla dzieci spełniają definicję produktu kosmetycznego: „produkt kosmetyczny” oznacza każdą substancję lub mieszaninę przeznaczoną do kontaktu z zewnętrznymi częściami ciała ludzkiego (naskórkiem, owłosieniem, paznokciami, wargami oraz zewnętrznymi narządami płciowymi) lub z zębami oraz błonami śluzowymi jamy ustnej, którego wyłącznym lub głównym celem jest utrzymywanie ich w czystości, perfumowanie, zmiana ich wyglądu, ochrona, utrzymywanie w dobrej kondycji lub korygowanie zapachu ciała.
Mamy spełnione tutaj wszystkie punkty w wyżej wymienionej definicji, gdyż produkty te są przeznaczone do kontaktu ze skórą, włosami czy paznokciami a ich celem jest zmiana wyglądu (makijaż). Jednocześnie musimy mieć na uwadze, że produkt przede wszystkim ma formę atrakcyjną dla dzieci i jego głównym celem jest właśnie zabawa, a nie zmiana wyglądu.

Produkty wdrażane na rynek muszą być również odpowiednio przebadane pod względem wymogów stawianym produktom kosmetycznym. Wykonujemy tutaj m.in. badania mikrobiologiczne, stabilności i kompatybilności z opakowaniem czy fizyko-chemiczne. Należy również pamiętać, że skóra dziecka różni się od skóry dorosłego człowieka. Z tego względu jest narażona bardziej na czynniki zewnętrzne, w tym również na kosmetyki, które są na nią aplikowane. Młoda, nie w pełni ukształtowana skóra może reagować alergicznie, podrażnieniem, dlatego też bardzo często kosmetyki przeznaczone dla dzieci bada się dermatologicznie. Zgodnie z wymogami prawnymi badania dermatologiczne są nieobligatoryjne, jednak ze względu na wysoką świadomość konsumentów wspomnianą ocenę na probantach traktuje się jak standard. Klienci zwracają uwagę na oświadczenia na opakowaniach i zwroty typu: produkt testowany dermatologicznie/produkt przebadany dermatologicznie. W przypadku rodziców, również bardzo wyedukowanych konsumentów, oczekiwania względem kosmetyków przeznaczonych dla dzieci są wysokie. Wniosek jest prosty – ocena dermatologiczna kosmetyków kolorowych skierowanych dla dzieci jest wymuszana przez rynek. Wiąże się to nie tylko z bezpieczeństwem produktów obecnych na rynku, lecz także z potwierdzeniem, że osoba odpowiedzialna dopełniła wszelkich starań, by zapewnić najmłodszym odbiorcom wysoką jakość i bezpieczeństwo podczas użytkowania.
Oznakowanie produktu będzie również obejmować elementy, które są obecne na standardowych kosmetykach przeznaczonych dla osób dorosłych. Wytyczne te są dostępne w Artykule 19. Rozporządzenia kosmetycznego nr 1223/2009. Należy pamiętać o prawidłowym podaniu składu według nomenklatury INCI, informacji o trwałości (znak PAO/zwrot „najlepiej zużyć przed końcem:”), dodatkowych ostrzeżeń, jeśli są zasadne itd.
Podsumowanie
Kosmetyki do makijażu skierowane do grupy młodszych odbiorców stanowią niszę rynkową. Mogą być one problematyczne pod względem odpowiedniej klasyfikacji. Należy pamiętać o grupie docelowej konsumentów (dzieci), jak i funkcji, jakie produkty mają spełniać. Przede wszystkim w odbiorze dzieci są to produkty przeznaczone do zabawy, dlatego należy produkt przebadać i oznakować zgodnie z wymogami stawianymi zabawkom. Funkcje drugorzędowe – zmiana wyglądu oraz aplikacja na skórę, włosy czy paznokcie – podchodzą pod definicję kosmetyku, co oznacza, że produkt musi być zgodny z wymogami regulacji i norm dedykowanym kosmetykom. Właściwa kwalifikacja produktu, jak i zapewnienie odpowiedniej dokumentacji produktowej, przejście szeregu testów i badań laboratoryjnych zapewnia, że produkt, który znajduje się na rynku jest bezpieczny, zgodny z wymaganiami prawnymi i jest dostosowany do użytkowania przez dzieci.
Dodatkowe informacje
Artykuł został opublikowany w kwartalniku „Świat Przemysłu Kosmetycznego” 1/2024
Autorzy
-
Ewa Bazan
Ekspert ds. zabawek -
Izabela Leśniak
Legal Advisory Manager