Spikule – mikroigiełki w kosmetykach

W ostatnich latach branża kosmetyczna coraz śmielej sięga po innowacje, które wcześniej kojarzyły się raczej z zaawansowaną medycyną estetyczną niż z codzienną pielęgnacją. Jednym z najbardziej fascynujących trendów jest stosowanie tzw. mikroigiełek, znanych również jako „spikule”. Te mikroskopijne struktury, pozyskiwane m.in. z gąbek morskich lub słodkowodnych zdobyły ogromną popularność na rynkach azjatyckich, zwłaszcza w Korei Południowej. To właśnie tamtejszy rynek i jego innowacyjność wyznaczają kierunki w kosmetyce, inspirując coraz więcej producentów i konsumentów także w Europie.

Czym są spikule?

Spikule to drobne igiełki, mierzące od kilkudziesięciu do kilkuset mikrometrów. Zbudowane są głównie z krzemionki. W koreańskich hitach kosmetycznych znajdziemy je pod nazwą silica, w Europie występują jako hydrolyzed sponge. Ich struktura sprawia, że są w stanie przeniknąć do powierzchniowych warstw naskórka, pobudzając odnowę skóry i ułatwiając wchłanianie składników aktywnych, takich jak witaminy, kwas hialuronowy, peptydy czy kolagen. Ich działanie można porównać do mikronakłuwania lub mezoterapii, jednak w przeciwieństwie do tych metod, stanowią bezinwazyjną alternatywę takich zabiegów.

Historia i pierwsze zastosowania spikul

Choć spikule wydają się innowacyjnym rozwiązaniem, ich historia sięga starożytności. W tradycyjnej medycynie chińskiej oraz rosyjskiej stosowano sproszkowane gąbki (tzw. Badiaga) do leczenia stanów zapalnych skóry oraz poprawy jej kondycji. Z kolei w Korei Południowej od lat wykorzystuje się peelingi spikulowe w zabiegach kosmetycznych, które pomagają w redukcji blizn potrądzikowych, przebarwień i oznak starzenia.

Jednak zastosowanie gąbek w pielęgnacji skóry nie ogranicza się wyłącznie do spikul. Już w czasach starożytnych Grecy i Rzymianie używali gąbek morskich do oczyszczania ciała oraz aplikacji kosmetyków i pachnideł. Gąbki były także wykorzystywane w Europie w XVIII i XIX wieku jako naturalne akcesoria do higieny i złuszczania naskórka.

Spikule a zrównoważony rozwój

Gąbki morskie, z których pozyskuje się spikule, są uważane za surowiec odnawialny. Ich zbiór odbywa się w sposób kontrolowany, aby nie naruszać ekosystemu – nurkowie pozostawiają podstawę gąbki nietkniętą, co umożliwia jej naturalną regenerację. Badania wskazują, że na obszarach zbioru gąbek ich liczebność często wzrasta, ponieważ usunięcie starszych okazów stymuluje wzrost nowych, często większych i zdrowszych struktur. Dzięki temu surowiec ten wpisuje się w filozofię zrównoważonego pozyskiwania składników kosmetycznych, co czyni go jeszcze bardziej atrakcyjnym w kontekście ekologicznych trendów w branży beauty.

Mechanizm działania – jak spikule wpływają na skórę?

Spikule działają na zasadzie kontrolowanego mikronakłuwania skóry, co prowadzi do szeregu korzystnych efektów kosmetycznych. Po aplikacji mikroskopijne igiełki wnikają w warstwę rogową naskórka, tworząc mikrokanaliki, które zwiększają penetrację substancji aktywnych zawartych w kosmetyku. Dzięki temu składniki takie jak peptydy, witaminy, ekstrakty roślinne czy kwas hialuronowy mogą dotrzeć do głębszych warstw naskórka, zwiększając swoją skuteczność.

Działanie spikul nie kończy się wyłącznie na wspomaganiu absorpcji składników aktywnych. Kontrolowane tworzenie mikrouszkodzeń skóry inicjuje naturalne procesy naprawcze. Organizm interpretuje obecność spikul jako bodziec stymulujący do regeneracji, co prowadzi do:

• Pobudzenia fibroblastów – komórki te odpowiadają za produkcję kolagenu i elastyny, które zapewniają skórze jędrność i elastyczność.
• Przyspieszonej wymiany komórkowej – cykl odnowy naskórka trwa przeciętnie około 28 dni, jednak wraz z wiekiem proces ten ulega spowolnieniu. Spikule wspierają jego naturalne tempo poprzez stymulację proliferacji komórkowej oraz złuszczanie martwych korneocytów.
• Zwiększenia mikrokrążenia – mikronakłucia pobudzają przepływ krwi, co przekłada się na lepsze dotlenienie i odżywienie skóry.
• Regulacji sebum – działanie eksfoliacyjne spikul sprzyja oczyszczaniu porów i redukcji nadmiernego przetłuszczania się skóry.

Mikroigły jako zaawansowany system dostarczania substancji aktywnych

Spikule, dzięki swojej strukturze, działają nie tylko jako mechaniczny stymulant, ale również jako skuteczny nośnik składników aktywnych. Ich porowata powierzchnia umożliwia stopniowe uwalnianie substancji aktywnych którymi są nasączone. Spikule mogą pozostawać w skórze nawet do 72 godzin,  stymulując procesy regeneracyjne i zapewniając dłuższe działanie kosmetyku.

Wyróżnia się dwa główne mechanizmy transportu substancji aktywnych poprzez spikule:

1. Bezpośrednia penetracja – mikroigiełki dostają się do warstwy rogowej naskórka, tworząc mikrokanaliki, przez które składniki aktywne mogą przenikać w głąb skóry.
2. Kontrolowane uwalnianie – spikule mogą być nasączone składnikami aktywnymi, które stopniowo uwalniają się w trakcie ich obecności w skórze, co wydłuża czas działania preparatu.

Korzyści jakie przynosi stosowanie spikuli

Dzięki swoim unikalnym właściwościom spikule zapewniają różnorodne korzyści:

• Działanie przeciwstarzeniowe – stymulują produkcję kolagenu i elastyny, co sprzyja poprawie napięcia i jędrności skóry.
• Efekt liftingu – zwiększone napięcie skóry powoduje widoczne wygładzenie drobnych zmarszczek.
• Zwężenie porów – sprawia, że skóra wygląda na gładszą i bardziej jednolitą.
• Wzmocnienie bariery skórnej i nawilżenia – stosowanie spikul poprawia funkcje ochronne skóry, ograniczając transepidermalną utratę wody (TEWL). Dzięki temu skóra pozostaje odpowiednio nawilżona i mniej podatna na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych.
• Regeneracja i gojenie skóry – przyspieszają odnowę komórkową, co wspomaga regenerację skóry, redukcję blizn.
• Rozjaśnienie przebarwień – przyspieszenie odnowy naskórka pomaga również wyrównać koloryt skóry.
• Eksfoliacja i poprawa tekstury – działają jak peeling mechaniczny, przyczyniając się do stopniowego usuwania martwego naskórka i wygładzania skóry.
• Zwiększenie penetracji składników aktywnych – tworząc mikrokanaliki, spikule pozwalają skórze lepiej chłonąć substancje aktywne, zwiększając skuteczność preparatów pielęgnacyjnych.

Klasyfikacja spikul – różne generacje i typy

Choć sam koncept „mikroigiełek” znany jest od dawna, w ostatnich latach pojawiły się bardziej zaawansowane typy spikuli, często określane mianem „generacji”. Różnią się one sposobem przygotowania, nośnikami i dodatkowymi substancjami aktywnymi.

1. Klasyczne spikule naturalne

To pierwsza generacja spikul, która opiera się na surowych, minimalnie przetworzonych mikroigiełkach pochodzących z gąbek morskich lub słodkowodnych. Ich główną funkcją jest mechaniczne mikronakłuwanie skóry oraz poprawa absorpcji składników aktywnych

2. Spikule wzbogacane substancją aktywną

W celu zróżnicowania i wzmocnienia działania mikroigiełek, zaczęto je łączyć z innymi substancjami aktywnymi już na etapie produkcji. Dzięki temu spikule mogą dodatkowo przenosić konkretne składniki w głąb naskórka. Przykłady:

• Spikule z Centella Asiatica (wąkrotką azjatycką): Wspomagają regenerację i łagodzenie skóry, przyspieszając proces odbudowy i ograniczając podrażnienia.
• Spikule z kolagenem: Podnoszą potencjał ujędrniający; są szczególnie cenne w kosmetykach anti-aging.
• Spikule z kwasem hialuronowym: Zapewniają intensywne nawilżenie, wypełnienie drobnych zmarszczek i poprawę elastyczności.
• Spikule z arbutyną i niacynamidem: Skierowane na rozjaśnianie przebarwień i ujednolicenie kolorytu.
• Spikule z peptydem typu Acetyl Hexapeptide-8: Działają przeciwzmarszczkowo, rozluźniają drobne linie mimiczne i poprawiają jędrność.

W tych rozwiązaniach mikroigiełki są zazwyczaj nasączone odpowiednimi substancjami aktywnymi, zwiększając tym samym ich biodostępność, a jednocześnie pozwalając na wielokierunkowe działanie.

3. Spikule powlekane fitosomami

W trzeciej generacji mikroigiełek kluczowym rozwiązaniem stało się zamykanie substancji aktywnych w fitosomach, które następnie powlekają powierzchnię spikul. To podejście nie tylko zwiększa biodostępność składników, ale także umożliwia transportowanie wyjątkowo wrażliwych substancji, takich jak retinol czy standaryzowane ekstrakty roślinne, chroniąc je przed degradacją. Dzięki zaawansowanej technologii, składniki aktywne pozostają stabilne przez dłuższy czas, a także mogą być stopniowo uwalniane, co przekłada się na ich większą skuteczność w pielęgnacji skóry.

4. Spikule zamknięte w kapsułkach

W tej wersji mikroigiełki są zamknięte w kulistych strukturach, które dopiero podczas aplikacji  na skórę uwalniają spikule oraz zawarte w nich oleje i substancje aktywne.

Składniki aktywne towarzyszące spikulom

Efektywność kosmetyków ze spikulami w dużej mierze zależy od tego, jakie składniki aktywne zostaną wraz z nimi dostarczone do skóry. Formuły produktów ze spikulami zwykle są bogate w synergicznie działające substancje, które wykorzystują powstałe mikrokanaliki. Poniżej składniki aktywne, które warto rozważyć w recepturach:

• PDRN (Sodium DNA) – fragmenty DNA pozyskiwane z komórek nasiennych łososia. Jest szeroko stosowany w medycynie estetycznej, dermatologii oraz kosmetologii ze względu na swoje silne właściwości regeneracyjne, przeciwstarzeniowe i przeciwzapalne.
• Czynniki wzrostu (np. EGF, T-EGF) – białka regulujące procesy regeneracyjne w skórze, stymulujące proliferację komórek, syntezę kolagenu i gojenie tkanek. Epidermal Growth Factor (sh-Oligopeptide-1) oraz jego zaawansowana forma Trans-Epidermal Growth Factor (Hexapeptide-40 Oligopeptide-232 sh-Oligopeptide-1) są szeroko stosowane w kosmetykach anti-aging i regeneracyjnych.
• Egzosomy – mikroskopijne pęcherzyki transportujące białka, lipidy i kwasy nukleinowe, które stymulują regenerację skóry, poprawiają jej elastyczność i wzmacniają barierę ochronną. Egzosomy bakteryjne (Lactobacillus Extracellular Vesicles) i roślinne (np. pochodzące z komórek macierzystych wąkroty azjatyckiej) wykazują działanie przeciwstarzeniowe, przeciwzapalne oraz rozjaśniające. To jeden z kluczowych trendów w kosmetologii, stosowany w produktach anti-aging, regenerujących i wzmacniających barierę skórną.
• Glutation (Glutathione)-silny antyoksydant, który chroni skórę przed stresem oksydacyjnym i wspomaga jej naturalne mechanizmy detoksykacji. Dzięki zdolności hamowania syntezy melaniny skutecznie rozjaśnia skórę, wyrównuje koloryt i redukuje przebarwienia. Wspiera także działanie witamin C i E, wzmacnia barierę ochronną skóry oraz działa przeciwzapalnie.
• Peptydy – różnego rodzaju peptydy sygnałowe (np. stymulujące produkcję kolagenu, rozluźniające mięśnie, czy hamujące melanogenezę przy przebarwieniach) są idealnym partnerem dla spikul. Dzięki zwiększonej penetracji mogą skuteczniej działać. W recepturach spotyka się peptydy przeciwzmarszczkowe (Acetyl Hexapeptide-8, Copper Tripeptide-1), ujędrniające, a także rozjaśniające (Nonapeptide-1).
• Centella Asiatica (Centella Asiatica Extract)- ekstrakt z wąkroty azjatyckiej to ulubiony składnik łagodzący w Azji. Działa przeciwzapalnie, przyspiesza gojenie i syntezę kolagenu. W wielu kosmetykach ze spikulami pełni rolę łagodzącą podrażnienia wywołane mikronakłuciami i wspiera efekt gojenia.
• Witaminy – są chętnie łączone ze spikulami ze względu na zwiększoną penetrację. Witamina C (np. w postaci stabilnej pochodnej) może skuteczniej docierać głębiej, rozjaśniając skórę i stymulując kolagen.

Powyższe składniki często występują w kombinacjach w jednym produkcie, tworząc zaawansowane formulacje. Kluczem jest synergia: spikule zwiększają przenikanie, a reszta składników wykonuje “właściwą pracę” w skórze.

Podsumowanie

Dynamiczny rozwój rynku kosmetycznego w Korei Południowej sprzyja szybkiemu wdrażaniu innowacji, a spikule stały się jednym z najciekawszych rozwiązań ostatnich lat. Ich rosnąca popularność wynika z unikalnego połączenia mechanicznej stymulacji skóry z efektywnym transportem składników aktywnych. To naturalny i skuteczny sposób na poprawę kondycji skóry, wpisujący się w aktualne trendy clean beauty i zaawansowanej pielęgnacji.

Dzięki swojej wszechstronności spikule zdobyły uznanie zarówno w kosmetykach profesjonalnych, jak i produktach do użytku domowego. Ich działanie można dostosować do różnych potrzeb skóry, a szybkie efekty sprawiają, że konsumenci chętnie sięgają po produkty z ich zawartością.

Co więcej, technologiczne ulepszenia sprawiają, że spikule ewoluują – od klasycznych igiełek po wersje wzbogacone o substancje aktywne czy powlekane fitosomami, co jeszcze bardziej zwiększa ich skuteczność. To pokazuje, że mikroigiełki nie są jedynie chwilową modą, ale kierunkiem, który może na stałe wpisać się w przyszłość rynku kosmetycznego.

Rosnące zainteresowanie tym surowcem w Europie i Stanach Zjednoczonych potwierdza, że innowacje wywodzące się z Azji nie tylko kształtują globalny rynek, ale także wyznaczają nowe standardy w pielęgnacji skóry. Można więc przypuszczać, że w kolejnych latach zobaczymy jeszcze więcej produktów bazujących na technologii spikul – zarówno w kosmetykach anti-aging, jak i w terapiach ukierunkowanych na regenerację i odnowę skóry.