Surowce kosmetyczne
Ekstrakty z róży (Rosa sp.) w wielokierunkowej pielęgnacji skóry
Oprócz znanych od wieków właściwości leczniczych olejki i ekstrakty otrzymywane z różnych gatunków róż są również cennymi surowcami kosmetycznymi, nie tylko ze względu na unikalny zapach, ale również potwierdzone badaniami naukowymi działanie pielęgnacyjne, poprawiające wygląd i ogólną kondycję skóry. Zastosowanie ekstraktów i olejków z róży w produktach upiększających ma również swoje znaczenie kulturowe – starożytni poeci nazywali różę „królową kwiatów”, a po dzień dzisiejszy róże uważane są za uniwersalny symbol naturalnego piękna (Baser et al. 2012). Współcześnie, w bazie składników 
kosmetycznych CosIng wymienione są ekstrakty z ponad 20 gatunków róż, w tym popularnej róży damasceńskiej (Rosa × damascena Herrm.), róży pomarszczonej (R. rugosa Thunb.), róży francuskiej (R. gallica L.), róży dzikiej (R. canina L.), róży stulistnej (Rosa × centifolia L.), róży dahurskiej (R. davurica Pall.), róży kasztanowej (R. roxburghii Tratt) czy mniej opisanych w literaturze naukowej róży alpejskiej (R. pendulina L.) czy róży piżmowej (R. moschata Herrm) (Cosmetic Ingredient Database CosIng, dostęp 07.05.2023).
_x000D_
_x000D_
Związki aktywne różnych organów morfologicznych róż
_x000D_
_x000D_
Kwiaty, pąki, owoce i liście róż są najczęściej wykorzystywanym materiałem zielarskim, z którego pozyskuje się m. in. olejek różany oraz ekstrakty. Owoce róży w botanice określane są jako tzw. owoce pozorne (z łac. pseudofructus) – tworzą je liczne niełupki otoczone mięsistym dnem kwiatowym. Zawierają najwięcej kwasu L-askorbinowego (witaminy C) spośród wszystkich znanych owoców i warzyw, są również bogate w witaminy A, B1, B2, B6, D, E oraz K oraz związki mineralne: fosfor, potas, wapń, magnez, mangan i cynk. Zawartość poszczególnych witamin i związków mineralnych w owocach róży zależy nie tylko od gatunku, ale również od warunków środowiskowych takich jak nasłonecznienie, skład gleby czy temperatura (Adamczak et al. 2012; Demir et al. 2014, Patel 2012, Ercisli 2007; Fan et al. 2014). Czerwono-pomarańczowe zabarwienie owoców róży wynika z wysokiej zawartości karotenoidów, zwłaszcza likopenu, β-kryptoksantyny, β-karotenu, rubiksantyny, gazaniaksantyny i zeaksantyny (Machmudah et al. 2008; Fan et al. 2014). Owoce róży zawierają także pektyny, glukozę i fruktozę (Wang et al. 2022). Najważniejsze związki bioaktywne owoców róży to polifenole, zwłaszcza flawonoidy, spośród których najwięcej jest katechiny i kwercetyny (Bhave et al. 2017; Wang et al. 2022), a także kwasy fenolowe: galusowy, 4-hydroksybenzoesowy, 2,5-dihydroksybenzoesowy, syringowy, chlorogenowy, kawowy, p-kumarowy i ferulowy (Demir et al. 2014; Elmastaş et al. 2017; Wang et al. 2022). Owoce róży są również bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, spośród których dominuje kwas linolowy (45–55%), kwas α-linolenowy (18–32%) i kwas oleinowy (13–20%) (Grajzer et al. 2015; Sharma et al. 2012; Wang et al. 2022). Zawartość oleju w nasionach róży waha się od 5-18%, w zależności od gatunku (Nowak 2005). Optymalizacja procesu ekstrakcji pozwala otrzymać olej z nasion zawierający od 35,9-54,7% nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym 60-90% wielonienasyconych (kwasu linolowego i α-linolenowego) (Szentmihályi et al. 2002).
_x000D_
_x000D_
Kwiaty róży są znane przede wszystkich ze względu na zawartość olejku eterycznego o unikalnym, kwiatowym zapachu, który sprawia że jest on niezwykle cenionym surowcem w przemyśle perfumeryjnym. Na potrzeby przemysłowe olejek różany otrzymywany jest głównie z czterech gatunków: róży damasceńskiej (Rosa × damascena), róży francuskiej (R. gallica), róży białokwiatowej (R. alba) oraz róży stulistnej (Rosa × centifolia). Spośród nich olejek pozyskiwany z róży damasceńskiej uważany jest za ten najwyższej jakości, regulowanej międzynarodowym standardem ISO 9842:2003. Zawartość olejku eterycznego w kwiatach róży damasceńskiej waha się od 0.030–0.045%, natomiast w kwiatach pozostałych róż od 0,02-0,03% (Slavov et al. 2017). Do otrzymania 1 kg olejku różanego potrzebnych jest ok. 3500-4000 kg świeżych kwiatów róży (Slavov et al. 2017). Olejek eteryczny z róży damasceńskiej zawiera ponad 300 związków aktywnych, zwłaszcza alkoholi terpenowych, takich jak geraniol, cytronelol, nerol i linalol. Olejki eteryczne, w których proporcja cytronelolu do geraniolu wynosi 2,5 do 4,3 lub 1,25 do 1,30 są uważane za te najwyższej jakości (Héthelyi et al. 2010; Mileva et al. 2021).
_x000D_
_x000D_
Ważnym surowcem zielarskim są także liście róż, zawierające znaczące ilości związków polifenolowych o wysokiej aktywności biologicznej – zawartość polifenoli w liściach różnych gatunków waha się od 5,7 ± 0,08% do 15,2 ± 0,21% suchej masy (Nowak and Gawlik-Dziki 2007). W przypadku róży dzikiej (R. canina) zawartość polifenoli w liściach jest wyższa niż w owocach (Polumackanycz et al. 2020).
_x000D_
_x000D_
Działanie przeciwstarzeniowe
_x000D_
_x000D_
Starzenie się skóry jest wypadkową działania czynników wewnątrzpochodnych (tzw. starzenie chronologiczne, uwarunkowane genetycznie) oraz zewnątrzpochodnych, wśród których dominujący wpływ ma promieniowanie ultrafioletowe (UVR) oraz zanieczyszczenie środowiska, przyczyniające się do zwiększonej produkcji reaktywnych form tlenu (RFT) w skórze i powstawania tzw. stresu oksydacyjnego (Vierkőtter and Krutmann 2012; Parrado et al. 2019). Stres oksydacyjny przyczynia się do powstawania większości symptomów skóry starzejącej się takich jak utrata jędrności, spadek poziomu nawilżenia, osłabienie bariery ochronnej, powstawanie zmarszczek i bruzd. Z tej przyczyny antyoksydanty uważane są za jedne z najskuteczniejszych składników o działaniu przeciwstarzeniowym (Masaki 2010).
_x000D_
_x000D_
Ekstrakty z różnych gatunków róż znane są ze względu na silnie właściwości antyoksydacyjne, które wynikają z wysokiej zawartości związków polifenolowych. Kwasy: galusowy, protokatechowy, syryngowy, 4-hydroksybenzoesowy, chlorogenowy a także katechina są odpowiedzialne za wyróżniającą aktywność antyoksydacyjną ekstraktów z płatków róż (Vinokur et al. 2006; Zheng et al. 2019). Bogate w naturalne antyoksydanty są również owoce róż, zawierające nie tylko polifenole, ale również kwas L-askorbinowy i rozpuszczalne w tłuszczach tokoferole i karotenoidy. Zawartość tokoferoli w owocach róż zależy przede wszystkim od gatunku i czasu zbioru, natomiast stopień dojrzałości owoców tylko w niewielkim stopniu wpływa na zawartość tych składników (Andersson et al. 2012). Wśród związków polifenolowych obecnych w owocach róż najsilniejszymi antyoksydantami są katechina, kwas galusowy, kwercetyna i cyjanidyna (Mármol et al. 2017). Działanie antyoksydacyjne ekstraktów z owoców róż może wynikać także z obecności polisacharydów jak w przypadku róży kasztanowej (R. roxburghii) (Chen et al. 2018).
_x000D_
_x000D_
Silny potencjał antyoksydacyjny jest również jedną z cech olejku eterycznego z płatków róży damasceńskiej. W tym przypadku główne antyoksydanty to geraniol, cytronelol oraz nerol. Proporcje tych właśnie związków determinują sumaryczne działanie antyoksydacyjne olejku eterycznego pochodzącego z różnych rejonów geograficznych (Karamalakova et al. 2019; Gochev et al. 2008; Ruberto and Baratta, 2000).
_x000D_
_x000D_
Zwiększona biodegradacja włókien kolagenu i elastyny to kolejny objaw starzenia się skóry, za który odpowiada stres oksydacyjny powodujący aktywację enzymów proteolitycznych rozkładających białka skóry właściwej, określanych jak metaloproteinazy macierzy (z ang. matrix metalloproteinases, MMP), wytwarzane przez keratynocyty i fibroblasty, do których zaliczane są m. in. kolagenazy i elastaza (Pittayapruek et al. 2016). Za obniżenie poziomu nawilżenia skóry objętej procesem starzenia odpowiada natomiast spadek zawartości kwasu hialuronowego, do którego przyczyniać może się enzym hialuronidaza (Buhren et al. 2016). Inhibitory MMP oraz hialuronidazy uważane są więc za istotne składniki aktywne o działaniu przeciwstarzeniowym. Takie działanie wykazuje również wiele ekstraktów z róż. Np. ekstrakt z róży wielokwiatowej R. multiflora w stężeniu 10 µg/mL hamuje indukowaną UVR ekspresję enzymu MMP-1 degradującego kolagen (Jeon et al. 2016). Ekstrakty wodne i alkoholowe z kwiatów róży stulistnej R. centifolia hamowały aktywność elastazy i kolagenazy (Thring et al. 2009), natomiast ekstrakt z gałązek obniżał aktywność hialuronidazy w warunkach in vitro (Dubois et al. 2022). Hamowanie hialuronidazy wykazano także w przypadku ekstraktów z R. canina i R. gallica, identyfikując galusan metylu jako ich najbardziej aktywny składnik (Shimada et al. 2019). Działanie hamujące aktywność kolagenazy, elstazy i kolagenazy udowodniono również w przypadku ekstraktów z owoców i frakcji polisacharydowych pozyskanych z owoców R. rugosa (Chae et al. 2021; Jiratchayamaethasakul et al. 2020; Olech et al. 2019).
_x000D_
_x000D_
Ekstrakty z kwiatów róży damasceńskiej także hamują kolagenazę, elastazę i hialuronidazę w warunkach in vitro (Chaiyana et al. 2021; Mawarni et al. 2020), a ponadto aktywują sirtuinę 1 (Sklirou et al. 2021). Sirtuiny są kluczowymi modulatorami starzenia, ich zwiększona ekspresja i aktywacja przyczynia się do wydłużenia długość życia i dlatego są uważane za obiecujące cele dla terapii przeciwstarzeniowych (Argyropoulou et al. 2013). Systemowe działanie przeciwstarzeniowe ekstraktów z róż jest również poparte badaniami in vitro z wykorzystaniem nicienia Caenorhabditis elegans. Frakcja polifenolowa ekstraktu z R. rugosa zwiększała tolerancję cieplną oraz odporność na stres oksydacyjny, objawiającą się m. in. zmniejszona liczbą uszkodzeń DNA i zwiększoną aktywnością dysmutazy ponadtlenkowej w komórkach C. elegans (Zhang et al. 2019). W badaniach z udziałem ludzi wykazano, że suplementacja zmielonymi owocami róży dzikiej (R. canina) (3g dziennie przez 8 tygodni) u kobiet i mężczyzn w średnim wieku pozytywnie wpłynęła na takie parametry jak głębokość zmarszczek, elastyczność i nawilżenie skóry a także czas życia czerwonych krwinek. (Phetcharat et al. 2019). Wyniki te wskazują, że ekstrakty z róż mogą wykazywać wielokierunkowe działanie przeciwstarzeniowe nie tylko podczas bezpośredniej aplikacji na skórę, ale również systemowo – jako składniki tzw. nutraceutyków opóźniających procesy starzenia się skóry.
_x000D_
_x000D_
Działanie przeciwzapalne ekstraktów z róż
_x000D_
_x000D_
Przeciwzapalne działanie olejku różanego i ekstraktów z róż znane jest przede wszystkim z badań nad atopowym zapaleniem skóry – przewlekłej chorobie zapalnej o podłożu autoimmunologicznym, objawiającej się nadmierną proliferacją komórek naskórka, świądem, upośledzeniem funkcji barierowych skóry i zwiększoną podatnością na infekcje skórne (Wang and Beck 2016). Spośród wszystkich gatunków róż najwięcej badań potwierdzających działanie przeciwzapalne dotyczy ekstraktów z róży 
wielokwiatowej (R. multiflora Thunb.). Ekstrakt z korzenia tej rośliny oraz wyizolowane z niego taniny: procyjanidyna B-3 (ProB3), RM-1 (ent-guibourtinidol-(4β→6)-catechina) i RM-3 (2-(3,4-dihydroxyphenyl)-6-(4-hydroxyphenyl)-8-(2,4-dihydroxyphenyl)-2,3-trans-6,7-cis-7,8-trans-3,4,7,8-tetrahydro-2H,6H-pyrano(2,3-f)chromene-3,7,9-triol) badane były z wykorzystaniem mysiego modelu zmian atopowych indukowanych aplikacją ekstraktu z roztoczy Dermatophagoides farina. Aplikacja 1% mieszaniny ProB3/RM-1 w proporcji 1:1 przez okres 4 tygodni łagodziła objawy atopowego zapalenia skóry, wpływając również na obniżenie obecnych we krwi markerów stanu zapalnego: liczby eozynofilii, miana przeciwciał IgE oraz cytokin prozapalnych charakterystycznych dla pacjentów z atopią: interleukiny 4 (IL-4), IL-5 oraz IL-13. Stosowanie ProB3/RM-1 na zmiany atopowe znacznie obniżyło również poziom ekspresji genów kodujących enzymy zaangażowane w procesy zapalne: cyklooksygenazy 2 (COX-2) oraz indukowanej syntazy tlenku azotu (iNOS) (Park et al. 2011; Park et al. 2014). Właściwości przeciwzapalne wykazał także ekstrakt z owoców róży wielokwiatowej podawany doustnie. Zmiany atopowe wywołane bezwodnikiem trimelitowym uległy znacznej redukcji u myszy przyjmujących wraz z pokarmem suchy ekstrakt z owoców R. multiflora w ilości 200 lub 400 mg/kg masy ciała przez 12 dni. Zmniejszeniu uległy takie parametry jak rumień, opuchlizna, grubość naskórka, miano IgE we krwi i ekspresja cytokin prozapalnych w skórze, takich jak IL-1β i czynnik martwicy nowotworu (TNF)-α (Choi et al. 2020). Ekstrakt z gałązek R. multiflora wchodził również w skład mieszanki ziołowej, która aplikowana naskórnie w stężeniach 2,5% i 5% okazała się skuteczna w redukcji zmian zapalnych u myszy traktowanych 1-chloro-2,4-dinitrobenzenem. Eksperymenty in vitro z wykorzystaniem mysich makrofagów potwierdziły, że wspomniana mieszanka ziołowa obniża ekspresję iNOS i wydzielanie prostaglandyny E2 (PGE2) (Mechesso et al. 2019).
_x000D_
_x000D_
Przeciwzapalne właściwości wykazują również ekstrakty z róży damasceńskiej, dahurskiej, pomarszczonej oraz wielkokwiatowej R. hybrida. Hydrolat z kwiatów róży damasceńskiej stosowany jest tradycyjnie jako specyfik łagodzący świąd, zaczerwienienie, obrzęk i skórne zmiany zapalne. Maruyama i współpracownicy potwierdzili jego przeciwzapalne działanie w badaniach in vitro, wykorzystując neutrofile aktywowane lipopolisacharydem (LPS), TNF-α i formylowanym peptydem N-formyl-Met-Leu-Phe (fMLP). Hydrolat z płatków róży damasceńskiej obniżał ekspresję białka CD11b, odpowiedzialnego za funkcje migracyjne neutrofili (Maruyama et al. 2017). Z kolei mysie makrofagi traktowane naparem z kwiatów róży damasceńskiej (1g/50 mL) wydzielały mniej IL-6 w porównaniu do komórek nietraktowanych (Chaiyana et al. 2021).
_x000D_
_x000D_
Ekstrakt z liści róży dahurskiej okazał się skutecznie hamować wydzielanie markerów stanu zapalnego (PGE2, NO, IL-6) przez ludzkie keratynocyty naskórka w warunkach in vitro. Aplikowany na skórę myszy z chemicznie wywołanymi zmianami przypominającymi zmiany atopowe zmniejszał ich stopień zaawansowania, a także obniżał poziom IgE, IL-6 i leukocytów we krwi (Hwang et al. 2021). Z kolei stosowanie kremu z 1% ekstraktem z płatków R. hybrida zmniejszyło poziom przeznaskórkowej utraty wody (z ang. transepidemal water loss, TEWL), średnicę zmian zapalnych, obrzęk i liczbę komórek immunologicznych infiltrujących zmiany zapalne u psów z eksperymentalnie indukowanym zapalaniem skóry (Park et al. 2022). Przeciwatopowe i przeciwalergiczne działanie wykazały również ekstrakty z płatków róży pomarszczonej (R. rugosa) (Jeon et al. 2009). Frakcja polisacharydów pozyskanych z kwiatów, liści i owoców R. rugosa hamowała aktywność cykooksygenaz COX-1 i COX-2 (Olech et al. 2019), natomiast ekstrakt z gałązek R. rugosa został wykorzystany do syntezy nanocząstek złota o silnym działaniu przeciwzapalnym, obniżającym m. in. syntezę cytokin prozapalnych IL-6 i IL-8, chemokin (np. RANTES, TARC i CTARCK) oraz reaktywnych form tlenu (RFT) przez ludzkie keratynocyty w warunkach in vitro, nie wykazując przy tym działania cytotoksycznego (Wang et al. 2022).
_x000D_
_x000D_
Działanie promieniochronne ekstraktów z róż
_x000D_
_x000D_
Stan zapalny w obrębie skóry może być indukowany czynnikami zewnętrznymi, głównie UVR. Ekspozycja komórek skóry na UVR powoduje wydzielanie cytokin prozapalnych (np. IL-1, -3, -4, -6, -8 oraz TNF-α) i RFT oraz zwiększa ekspresję enzymów MMP, zaangażowanych w biodegradację kolagenu i elastyny (Pittayapruek et al. 2016). Zmiany te mogą przyczyniać się m. in. do przedwczesnego starzenia się skóry czy większej podatności na infekcje. Ekstrakty z róż wykazały działanie ochronne przed skutkami UVR zarówno w badaniach in vitro, jak i in vivo. Etanolowe ekstrakty z R. multiflora obniżały poziom RFT, IL-6, IL-8 i MMP-1 w fibroblastach i keratynocytach eksponowanych na UVR in vitro oraz u myszy karmionych 100 mg suchego ekstraktu/kg masy ciała przez 10 tygodni przed ekspozycja na UVR (Kwak et al. 2020). Ekspresje cytokin prozapalnych, MMP-1 i cyklooksygenazy COX-2 obniżał również ekstrakt z płatków róży francuskiej (R. gallica) (Lee et al. 2018, Shin et al. 2019) oraz liści róży dahurskiej (R. davurica) (Fang et al. 2022).
_x000D_
_x000D_
Fuentes i współpracownicy oceniali promieniochronne właściwości ekstraktów z dwóch odmian róży stulistnej (R. centifolia), o jasno- i ciemnoróżowych kwiatach. Ekstrakty z obu odmian wykazały wysoką wartość współczynnika ochrony przeciwsłonecznej SPF in vitro (odpowiednio 11 i 10 dla stężenia 250 µg/mL ekstraktu z jasno i ciemnoróżowych kwiatów) i szerokie spektrum absorbcji UVR (Fuentes et al. 2022). Kemferol i kwercetyna zidentyfikowane jako główne substancje aktywne obu ekstraktów zostały wcześniej opisane w literaturze naukowej jako skuteczne naturalne filtry przeciwsłoneczne (Kostyuk et al. 2018).
_x000D_
_x000D_
Działanie regeneracyjne
_x000D_
_x000D_
Działanie regeneracyjne i przyspieszające gojenie się ran zostało udokumentowane przede wszystkich dla oleju tłoczonego z 
owoców dzikiej róży (R. canina). Komercyjnie dostępny olej zawierający 66,73% kwasu linolowego i 24,48% kwasu oleinowego skrócił czas gojenia się ran na modelu mysim z średnio 23,67 ± 0,88 dni do 14,66 ± 0,67 dni, za co odpowiadała m. in. zwiększona proliferacja fibroblastów, przyspieszona angiogeneza i biosynteza włókien kolagenowych. Stosunek kolagenu I do III w gojących się ranach traktowanych olejem różanym był znacznie niższy niż w grupie kontrolnej, co świadczy o mniejszym ryzyku powstania blizn przerostowych (Lei et al. 2019). Działanie przyspieszające gojenie wrzodów i ran pooperacyjnych stwierdzono również u pacjentów stosujących olej tłoczony z owoców róży rdzawej (R. rubignosa), bogaty w kwasy linolowy (41%) i linolenowy (39%) (Moreno et al. 1990).
_x000D_
_x000D_
Regenerujące działanie ekstraktów z róż wykazano eksperymentalnie jedynie w przypadku ekstraktu wodno-alkoholowego z róży damasceńskiej w połączeniu z kwasem retinowym, przyspieszającym proces gojenia się ran u szczurów z wywołaną cukrzycą (Mansouri et al. 2016).
_x000D_
_x000D_
Potencjał redukujący przebarwienia
_x000D_
_x000D_
Przebarwienia skórne to jeden z najczęściej występujących problemów estetycznych, dotykających osoby w różnym wieku i z różnym fototypem skóry. Bezpośrednią przyczyną przebarwień jest nierównomierna dystrybucja w naskórku melaniny – promieniochronnego pigmentu wytwarzanego przez melanocyty obecne w warstwie podstawnej naskórka. W biosyntezie melaniny udział bierze enzym z klasy oksydoreduktaz – tyrozynaza, i to właśnie inhibitory tyrozynazy są obecnie stosowanymi składnikami aktywnymi preparatów redukujących przebarwienia (Pillaiyar et al. 2017).
_x000D_
_x000D_
Ocenę potencjału przeciwprzebarwieniowego ekstraktów roślinnych wykonuje się najczęściej wykorzystując komercyjnie dostępna tyrozynazę grzybową, izolowaną z pieczarki Agaricus bisporus. Ta metodą wykazano działanie hamujące aktywność tyrozynazy przez ekstrakt z płatków róży francuskiej (Shin et al. 2019; Song et al. 2020), ekstrakty z płatków róży wielkokwiatowej (R. hybrida) (Choi et al. 2015), ekstrakt z kwiatów róży pomarszczonej (Liu et al. 2022), napar z kwiatów róży damasceńskiej, a także ekstrakty z kwiatów i pąków rosnącej w Kazachstanie endemicznej róży R. platyacantha. W przypadku tego ostatniego gatunku główne substancje odpowiedzialne za inhibicję tyrozynazy to kemferol, kwercetyna i rutyna (Sabitov et al. 2021). Inhibicję tyrozynazy grzybowej wykazały także ekstrakty z płatków róży R. floribunda, a także otrzymane z ich udziałem nanocząstki magnezu, których zdolność do hamowania aktywności tyrozynazy była znacznie wyższa niż samego ekstraktu (Younis et al. 2021).
_x000D_
_x000D_
Mimo wielu zalet wynikających ze stosowania tyrozynazy grzybowej w ocenie potencjału redukującego przebarwienia ekstraktów roślinnych (niskie koszty, prostota wykonania, wysoka przepustowość metody) enzym ten znacznie różni się strukturą i aktywnością od enzymu zwierzęcego, co sprawia, że wiele efektywnych inhibitorów tyrozynazy grzybowej wykazuje niską aktywność względem enzymu ludzkiego – i odwrotnie (Pillaiyar et al. 2017). Dla przykładu, ekstrakt z owoców R. canina w stężeniu 1 mg/mL obniżał aktywność ludzkiej tyrozynazy o ok. 50%, nie mając jednocześnie wpływu na aktywność tyrozynazy grzybowej (Liu et al. 2022). Ekstrakt z kwiatów róży damasceńskiej hamował tyrozynazę grzybowa, nie wpływał jednak na biosyntezę melaniny w komórkach mysiego czerniaka B16F10 (Sklirou et al. 2021). Ze względu na takie różnice ocena potencjału przeciwprzebarwieniowego ekstraktów z róż powinna odbywać się w oparciu o różnorodne modele eksperymentalne.
_x000D_
_x000D_
Ekstrakty z owoców R. canina i płatków R. gallica są przykładem składników wykazujących obiecujące właściwości redukujące przebarwienia w eksperymentach na modelach ludzkich/zwierzęcych. Oba ekstrakty w warunkach in vitro hamowały biosyntezę melaniny w komórkach mysiego czerniaka B16F10 oraz obniżały ekspresje genu dla mysiej tyrozynazy (Shin et al. 2019; Fujii et al. 2011). Najbardziej aktywnym inhibitorem melanogenezy wyizolowanym z ekstraktów z R. canina była kwercetyna (Fujii and Saito 2009). Zaobserwowano również jaśniejsze zabarwienie skóry u świnek morskich karmionych suchym ekstraktem z owoców R. canina (500 mg/kg przez 35 dni) po ekspozycji na promieniowanie UVB, co może wskazywać na skuteczne działanie tego surowca stosowanego również w postaci suplementów redukujących zmiany pigmentacyjne (Fujii et al. 2011).
_x000D_
_x000D_
Shin i Song badali przeciwprzebarwieniowe działanie ekstraktów z płatków róży francuskiej (R. gallica), których skuteczność wykazano w teście inhibicji tyrozynazy, badaniach in vitro z wykorzystaniem komórek B16F10 oraz badaniu klinicznym, w którym krem z 0,05% ekstraktem z płatków R. gallica stosowany był przez 10 kobiet przez 6 tygodni, przyczyniając się do redukcji zmian barwnikowych na twarzy (Song et al. 2020; Shin et al. 2019).
_x000D_
_x000D_
Biofermenty – innowacyjne składniki aktywne otrzymywane z róż
_x000D_
_x000D_
Oprócz ekstraktów i olejków eterycznych otrzymywanych z różnych gatunków róż w bazie składników kosmetycznych CosIng znaleźć można też tzw. biofermenty, które stanowią nową grupę składników aktywnych zyskujących coraz większą popularność wśród konsumentów i producentów kosmetyków (Majchrzak et al. 2022). Biofermenty różane otrzymywane są poprzez modyfikację materiału roślinnego za pomocą drożdży (np. Saccharomyces/ Rosa × damascena flower water ferment Filtrate, Saccharomyces/R. canina fruit oil ferment filtrate) lub bakterii kwasu mlekowego (np. Lactobacillus/R. multiflora flower ferment extract filtrate, Lactobacillus/R. rugosa fruit ferment extract filtrate) (Cosmetic Ingredient Database CosIng, dostęp 07.05.2023). W procesie fermentacji wielkocząsteczkowe składniki aktywne ekstraktów są przekształcane w związki niskocząsteczkowe, o wyższej aktywności biologicznej i lepszej biodostępności. Fermentacja ekstraktów bogatych w związki polifenolowe zwiększa ich aktywność antyoksydacyjną i potencjał redukujący przebarwienia skórne (Wang et al. 2016, Budryn et al. 2019). Hu i współpracownicy wykazali, że produkty uboczne destylacji kwiatów R. rugosa fermentowane szczepami Lactiplantibacillus plantarum B7 i Bacillus subtilis natto zawierają znacznie więcej związków polifenolowych niż ekstrakty niefermentowane (wzrost z 6,37 ± 1,51 mg/100 mL do 41,02 ± 1,68 mg/100 mL w ciągu 40 h fermentacji). W fermentowanym produkcie zidentyfikowano znacznie więcej kwasu galusowego, kwercetyny i kwasu p-kumarowego oraz kwas chlorogenowy, którego nie stwierdzono w niefermentowanym materiale roślinnym (Hu et al. 2022).
_x000D_
_x000D_
Mimo, że fermentowane ekstrakty z róż uważane są za innowacyjne składniki kosmetyków wykorzystanie procesu fermentacji w poprawie właściwości ekstraktów różanych stosowane jest już od wieków w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej. Tradycyjna sfermentowana róża (z ang. traditional fermented rosa, TFR) stanowi biokulturowe dziedzictwo wśród społeczności Dali Bai w północno-zachodniej części prowincji Yunnan w Chinach i jest stosowana jako napój odżywiający ciało i pozwalający zachować gładką skórę (Nabhan et al. 2010). TFR przygotowywane jest z płatków lokalnie dostępnych gatunków róż (m. in. Rosa ‘Dianhong’, Rosa ‘Mohong’, R. laevigata, R. rugosa, R. roxburghii, R. gallica i R. centifolia), a głównym szczepem wyizolowanym z tradycyjnie przygotowanego TRF były drożdże Zygosaccharomyces rouxii. W badaniach Lang’a i współpracowników wykazano, że TFR przygotowany z płatków róży Rosa ‘Dianhong’ charakteryzuje się niezwykle wysoka aktywnością antyoksydacyjna oraz zdolnością do hamowania tyrozynazy, a jego aktywność rośnie wraz z wydłużaniem czasu fermentacji (Lang et al. 2021).
_x000D_
_x000D_
Innowacyjnym trendem poprawy właściwości biologicznych ekstraktów z róży jest również ich wzbogacanie w bakterie probiotyczne. W badaniach Teodorescu i współpracowników proszek otrzymany z liofilizowanego miąższu R. canina z dodatkiem pektyn, wzbogacony w Lactobacillus acidophilus wykazywał silne działanie hamujące tyrozynazę (IC50=0,23 ± 0,05 mg/mL), przewyższające działanie powszechnie stosowanego w kosmetykach inhibitora tyrozynazy – kwasu kojowego (IC50=1,12 ± 0,14 mg/mL) (Teodorescu et al. 2023).
_x000D_
_x000D_
_x000D_
_x000D_
Podsumowanie
_x000D_
_x000D_
Ekstrakty i olejki otrzymywane w różnych gatunków róż stanowią znane od wieków składniki aktywne o wielokierunkowym działaniu poprawiającym stan skóry, które potwierdzone zostało współczesnymi badaniami naukowymi. Przyszłe badania powinny 
koncentrować się na identyfikacji związków aktywnych odpowiedzialnych za poszczególne aktywności biologiczne ekstraktów z róż, ocenie kosmetycznego potencjału mniej z
