Związki czynne stosowane w produktach pielęgnacyjnych dla cery wrażliwej

Cera wrażliwa może występować w każdym wieku i jest najdelikatniejszym typem skóry, gdzie nawet delikatne bodźce znajdują odbicie w jej wyglądzie. Sytuacja taka dotyczy zarówno dzieci, u których bariera ochronna skóry nie jest jeszcze w pełni wykształcona, przez nastolatków borykających się z problemem trądziku młodzieńczego i nadmiernego wydzielania sebum, po osoby starsze, u których głównym problemem jest niewłaściwe nawilżenie skóry. Cera taka charakteryzuje się zmniejszoną tolerancją na działanie czynników zewnętrznych, takich jak odczucie zimna i gorąca, zanieczyszczenie środowiska, zmiany temperatur, warunki atmosferyczne oraz stosowanie niewłaściwych produktów kosmetycznych w odniesieniu do aktualnej kondycji skóry. Skóra wrażliwa może być nabyta bądź uwarunkowana genetycznie i występuje najczęściej w powiązaniu z cerą suchą, alergiczną i płytko unaczynioną. Dlatego istotnym jest właściwe dopasowanie składników aktywnych w produkcie kosmetycznym, aby spełniał potrzeby tak wymagającej skóry.

Branża surowcowa położyła duży nacisk na związki czynne wspierające prawidłowe funkcjonowanie skóry wrażliwej. Użyte w produktach substancje mają za zadanie nawilżyć, ukoić i zregenerować uszkodzoną skórę, odbudować barierę lipidową naskórka, wzmocnić i uszczelnić naczynia krwionośne, zabezpieczyć przed promieniowaniem UVA i UVB, zwłaszcza na bazie filtrów fizycznych, które są dobrze tolerowane przez skórę, gdyż nie są obarczone ryzykiem reakcji fototoksycznych i fotouczuleniowych.

Osoby borykające się z problemem skóry wrażliwej wybierają często kosmetyki opatrzone nazwą „hipoalergiczny”. Wprowadzony dokument techniczny w sprawie oświadczeń dotyczących produktów kosmetycznych precyzuje w Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 655/2013 kryteria techniczne dla stosowania tej deklaracji. W załączniku IV dokumentu stosowanym od 1 lipca 2019 roku, oświadczenie „hipoalergiczny” może być stosowane tylko w przypadkach, gdy produkt kosmetyczny został zaprojektowany tak, aby zminimalizować jego potencjał alergenny. Co nie gwarantuje całkowitego braku ryzyka reakcji alergicznych i produkt nie powinien stwarzać wrażenia, że daje taką gwarancję. Nowe wytyczne zobowiązują producentów do wnikliwej analizy składników czynnych na etapie tworzenia formulacji i przeprowadzenia szerszych badań przemysłowych. Dla konsumentów natomiast są gwarancją wyboru produktu odpowiedniego do potrzeb cery wrażliwej (2). Odpowiedzialność za zgodność produktów będących kosmetykami z przepisami prawa i jego bezpieczeństwo ponosi wyłącznie producent, który wprowadza produkt do obrotu na terenie Unii Europejskiej (3).

Przegląd i połączenia wybranych związków czynnych

CERAMIDY + KWAS HIALURONOWY

Produkty oparte na ceramidach to kosmetyki o silnych właściwościach regeneracyjnych, a ich głównym zadaniem jest odbudowa naturalnej bariery ochronnej skóry oraz hamowanie nadmiernej utraty wody z warstwy rogowej naskórka.Wraz w cholesterolem i kwasami tłuszczowymi zapewniają ochronę przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi (4). Dobrym rozwiązaniem dla cery wrażliwej, podatnej na podrażnienia jest zastosowanie w recepturach kosmetycznych preparatu dermatologicznego, na przykład boostera, który w swoim składzie będzie zawierał oprócz ceramidów kwas hialuronowy o niskiej i wysokiej masie cząsteczkowej. Wysoka masa cząsteczkowa hialuronianu sodu sprawia, że produkt po aplikacji na skórę tworzy na jej powierzchni hydrofilowy film ochronny, który ogranicza odparowanie wody ze skóry. W ten sposób skutecznie nawilża przesuszoną i podrażnioną czynnikami zewnętrznymi skórę. Obserwacja skuteczności miejscowego aplikowania preparatów 0,1% hialuronianu o niskiej (50 i 130 kDa) masie cząsteczkowej (MW) w okolicy oka doprowadziło do znacznej poprawy nawilżenia i elastyczności skóry. Ponadto wprowadzanie do formuły kosmetyku niskocząsteczkowych pochodnych kwasu hialuronowego wiąże się z prewencyjnym działaniem przeciwzmarszczkowym, co może wynikać z lepszych zdolności penetracyjnych związku (5).

HYDROLATY + NNKT + GLICERYNA

Głównym obszarem skóry wrażliwej jest twarz, która jest bardziej unaczyniona od innych rejonów ciała. Warstwa rogowa skóry w przypadku cery wrażliwej jest bardziej podatna na penetrację substancji chemicznych. Amerykańscy dermatolodzy zalecają w przypadku cery wrażliwej stosowanie formuły kosmetycznej (emulsji), gdzie olejstanowi fazę zewnętrzną, a woda fazę wewnętrzną (W/O). Wiąże się to z silniejszym i dłuższym działaniem okluzyjnym oraz efektywniejszym hamowaniem utraty wody z naskórka. Dobrym rozwiązaniem jest połączenie w jednym produkcie wody kwiatowej z chabra bławatka, oleju ze słodkich migdałów oraz gliceryny. Woda kwiatowa oraz olej z migdałów mają właściwości kojące, natomiast gliceryna odżywia skórę i pomaga związać wodę w naskórku. Ważne jest, aby formuła produktu łatwo się spłukiwała, nie pozostawiając uczucia ściągnięcia skóry.

Producenci kosmetyków często stosują także mieszanki olejów na bazie słodkich migdałów, oliwy z oliwek oraz oleju sezamowego. Dodatkowo rekomendują wymieszanie ich z kwasem hialuronowym w postaci żelu. Olejki jako naturalne emolienty przyspieszają regenerację bariery hydrolipidowej skóry, natomiast humektanty (kwas hialuronowy) mają zdolność zatrzymywania i transportu wody w głąb skóry.

ANTYOKSYDANTY + WITAMINY + PEPTYDY

Produkty kosmetyczne do skóry nadreaktywnej to nie tylko hydrożele i emulsje, ale również kremy, których fazę wewnętrzną stanowią oleje, a zewnętrzną woda (O/W). Receptura kremu nawilżającego, oprócz kwasu hialuronowego, powinna zawierać substancję przeciwzapalną, na przykład resweratrol, witaminę B₃ oraz peptydy sygnałowe, takie jak Oligopeptyde-1, Hexapeptide-10, Palmitoyl Tripeptide-5 oraz filtr tzw. miejski SPF30. Resweratrol chroni keratynocyty przed działaniem środowiska zewnętrznego. Hamuje proces glikacji, gdzie dochodzi do usztywnienia i łamania włókien kolagenowych pod wpływem oblepiania ich przez cząsteczki glukozy. Niacynamid jest składnikiem dobrze tolerowanym i przyswajanym przez skórę. Efektywnie poprawia barierę lipidową naskórka, nawilża ją i uodparnia na działanie czynników zewnętrznych. Peptydy regulują wytwarzanie białek podporowych skóry właściwej kolagenu i elastyny oraz stymulują skórę do produkcji w przestrzeniach międzykomórkowych kwasu hialuronowego odpowiedzialnego za poprawę jędrności skóry. Problemy związane z większą przepuszczalnością skóry, połączone z zaburzeniami krążenia sprawiają, że skóra bardziej uwrażliwia się na bodźce zewnętrzne, między innymi promieniowanie UV, dlatego stosowanie filtrów do takiej skóry jest obowiązkowe.

INNE POŁĄCZENIA ZWIĄZKÓW CZYNNYCH

Najważniejsze działanie komercyjnie dostępnych kosmetyków pielęgnacyjnych związane jest przede wszystkim z nawilżaniem skóry, ale nie tylko. Bardzo często podczas tworzenia receptury kosmetycznej dla cery wrażliwej wykorzystuje się preparaty na bazie kwasu hialuronowego, aminokwasów, witaminy C i rutyny. Substancje te wzmacniają i regenerują ściany naczyń krwionośnych, pobudzają produkcję elastyny i kolagenu, a jednocześnie wzmacniają i napinają skórę oraz poprawiają jej koloryt. Istotnym jest zastosowanie łącznie w produkcie rutyny i witaminy C. Rutyna uszczelnia naczynia włosowate i dodatkowo wzmacnia działanie kwasu askorbinowego. Witamina C jako składnik przeciwzapalny odgrywa istotną rolę w pielęgnacji cery wrażliwej, na przykład naczyniowej, z trądzikiem czy łuszczycą dzięki zdolności hamowania białka NFkB, odpowiedzialnego za aktywację szeregu cytokin prozapalnych (6). Należy zwrócić szczególną uwagę na formę witaminy C w przypadku skóry podatnej na przesuszenia i podrażnienia ze względu na niskie pH oraz kwasowy charakter. Skóra wrażliwa powinna bardzo dobrze zareagować na formę witaminy C w postaci soli magnezowej fosforanu askorbylu. Forma ta jest stabilna w neutralnym pH, może być umieszczana w formulacjach na bazie wody, np. serum żelowym.

Podczas produkcji innych kosmetyków, na przykład maseczek produkt powinien charakteryzować się stosunkowo prostym składem. Tworząc recepturę należy wprowadzać składniki łagodzące, takie jak pantenol, który wykazuje działanie gojące i nawilżające, alantoina, która zwiększa zdolność do zatrzymywania wody w naskórku czy ceramidy hamujące przeznaskórkową utratę wody. W przypadku peelingów enzymatycznych dedykowanych skórze wrażliwej, które mają formę gęstej pasty, kremu lub żelu stosujemy kwasy owocowe, najlepiej alfa-hydroksykwasy (AHA), na przykład kwas glikolowy. Stymuluje on podziały w żywych warstwach naskórka, pobudza fibroblasty do produkcji kolagenu. Stosowany w niskich stężeniach 10–15% rozluźnia spójność wiązań między korneocytami, doprowadzając do ich złuszczenia (7). Przy takim stężeniu kwas glikolowy wykazuje bardzo skuteczne działanie nawilżające. Przy stężeniu dwukrotnie wyższym będzie działał jak powierzchniowy peeling, który pomaga uregulować oraz znormalizować pracę gruczołów łojowych i zabezpiecza przed zapchaniem mieszków włosowych. W rzeczywistości zasadniczym zadaniem peelingów jest nie tyle złuszczenie naskórka, co pobudzenie skóry do odnowy i regeneracji.

Podsumowanie

Predyspozycja do posiadania cery wrażliwej w dużym stopniu jest genetyczna. Skóra wrażliwa jest wyjątkowo podatna na substancje zawarte w kosmetykach oraz na negatywne działanie czynników zewnętrznych. Za wrażliwość skóry odpowiada w dużym stopniu uszkodzona bariera hydrolipidowa naskórka. W przemyśle kosmetycznym produkty do cery wrażliwej bogate są w związki czynne, takie jak kwas hialuronowy, ceramidy, peptydy, witaminy E, C, i B₃, polifenole, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, hydrolaty, które wykorzystywane są w kosmetykach o działaniu nawilżającym, odżywczym i łagodzącym skórę. Producenci dbają o nowatorskie rozwiązania technologiczne, modyfikację istniejących związków aktywnych kosmetyków, aby dostosować recepturę (skład, dawkę bądź stężenia substancji aktywnych) do potrzeb wrażliwej skóry twarzy.