Postępujące zmiany w zakresie opakowań – nie ma czasu na bierność
Rewolucja czeka nas na wszystkich poziomach – globalnym, europejskim i krajowym i dotykać będzie całego łańcucha wartości opakowań z tworzyw sztucznych. Począwszy od skali globalnej, do końca 2024 roku powstać ma Traktat ONZ dotyczący zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi (UN Treaty on Plastic Pollution) – przełomowy dokument, którego rangę porównuje się do Porozumienia Paryskiego. Choć kształt i zakres traktatu jest jeszcze negocjowany, to jeśli uda się przyjąć jego ambitne brzmienie, czeka nas globalna rewolucja w zakresie gospodarowania tworzywami sztucznymi i ich odpadami. W listopadzie zeszłego roku ukazał się projekt rozporządzenia w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR) Komisji Europejskiej. Propozycja wyznacza wysoki poziom ambicji, stawiając cele w zakresie m.in. redukcji wytwarzanych odpadów opakowaniowych, ponownego użycia opakowań, czy minimalnej zawartości materiałów pochodzących z recyklingu w opakowaniach. W dokumencie zaproponowano również wprowadzenie ograniczeń w stosowaniu wybranych formatów opakowań, m.in. jednorazowych miniaturowych opakowań hotelowych na szampony, balsamy i inne podobne produkty (więcej o szczegółach PPWR znaleźć można na kanale YouTube Polskiego Paktu Plastikowego). W Polsce wciąż czekamy na kluczową z perspektywy cyrkularnego gospodarowania opakowaniami ustawę dotyczącą rozszerzonej odpowiedzialności producenta, a także inne regulacje wspierające ten cel, takie jak ustawa wdrażająca Dyrektywę Single Use Plastics, czy wdrożenie systemu kaucyjnego. Konieczność podejmowania działań w zakresie transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) przez firmy jest więc oczywista.
Cyrkularna transformacja sektora kosmetycznego
Szacuje się, że opakowania plastikowe wprowadzane do obrotu przez firmy z branży kosmetycznej stanowią około 7% całkowitej masy opakowań z tworzyw sztucznych wykorzystywanych w gospodarstwach domowych. Niestety, tylko w niewielkim stopniu wpisują się dziś one w model GOZ. Jedną z największych trudności wskazywaną przez przedstawicieli sektora jest konieczność wyróżnienia się na półce, realizowana obecnie najczęściej w sprzeczności z zasadami GOZ, a więc stosowanie opakowań jednorazowych, bogato zdobionych, wielomateriałowych i zaprojektowanych bez uwzględnienia przydatności do recyklingu. Wciąż wszechobecne są opakowania nadmierne, np. za duże względem zawartości, czy posiadające podwójne ścianki.
Jak firmy z branży kosmetycznej powinny przygotować się na nadchodzące zmiany?
Przede wszystkim na GOZ należy patrzeć holistycznie. Cyrkularne gospodarowanie opakowaniami oprócz zmian w obrębie ich projektu, to konieczność uwzględnienia modelu dostawy, czy formuły samego produktu, a podstawę podejmowanych działań zawsze powinna stanowić hierarchia postępowania z odpadami. Ścieżka poszukiwania cyrkularnych rozwiązań nie może zaczynać się i kończyć wyłącznie na projektowaniu opakowań z myślą o recyklingu. Narzędziem, które opiera się na tej filozofii jest 9 Złotych Zasad Projektowania Polskiego Paktu Plastikowego. Wytyczne te skierowane są do wszystkich firm wprowadzających opakowania z tworzyw sztucznych do obrotu, niezależnie od reprezentowanego sektora.
Podążając za hierarchią gospodarowania odpadami, w pierwszej kolejności firmy powinny skupić się na przeanalizowaniu możliwości eliminacji opakowania, np. wtedy gdy jest ono nadmierne, a więc jego usunięcie nie wpływa na ograniczenie niezbędnych funkcji opakowania lub poszukując innowacji w zakresie formuły produktu, która umożliwi eliminację lub znaczną minimalizację opakowania. W sektorze kosmetyków i detergentów widzimy coraz więcej przykładów takich działań i są nimi np. rozpuszczalne w wodzie detergenty, czy kosmetyki w formule stałej.
Kolejna ścieżka, eksplorowana obecnie przez pionierów cyrkularnych rozwiązań, to testowanie i wdrażanie opakowań wielokrotnego użytku. Modele ponownego użycia są zróżnicowane (więcej na ten temat przeczytać można w Raporcie otwarcia). Ich wdrażanie nie jest proste i aby były skuteczne należy zadbać o m.in. jak najlepsze doświadczenie użytkownika (user experience), tak aby oferowane rozwiązanie było wygodne i atrakcyjne dla konsumentów, zaplecze logistyczne, zapewnienie ochrony produktu, czy wreszcie aspekty ekonomiczne i całkowity wpływ środowiskowy rozwiązania. Pomimo wielu wyzwań, istnieją firmy, które testują m.in. kosmetyki w opakowaniach zwrotnych wielokrotnego użytku w ramach programu Loop, czy coraz częściej spotykane na polskim rynku rozwiązania umożliwiające ponowne napełnienie opakowań, które oferuje m.in. Carrefour we współpracy z marką Yope.
Ostatnią ścieżką, która obecnie cieszy się największym zainteresowaniem firm jest zapewnienie cyrkularności materiałów, m.in. poprzez projektowanie opakowań z myślą o recyklingu. W tym zakresie warto zwrócić uwagę na działania Polskiego Związku Przemysłu Kosmetycznego, który od lat edukuje branżę kosmetyczną, m.in. opracowując przewodnik do ekoprojektowania opakowań dla tego sektora. Wprowadzając do obrotu opakowania należy zadbać również o to, aby nie były one problematyczne. Cechy, po których rozpoznać można opakowania problematyczne, a także ich przykłady z polskiego rynku (materiały, formaty, czy substancje) znaleźć można w Raporcie Opakowania nadmierne i problematyczne Polskiego Paktu Plastikowego. Już w marcu 2023 roku ukaże się kolejna publikacja Paktu, pokazująca praktyczny, składający się z szczęściu kroków model wdrażania zmian w opakowaniach problematycznych i nadmiernych, z którego skorzystać będą mogły wszystkie chętne firmy.
Wreszcie – podstawą do cyrkularnych działań podejmowanych przez firmy, wpisaną w samo serce GOZ jest otwartość na współpracę. Aby była ona efektywna, powinna mieć miejsce na różnych płaszczyznach. W firmach brakuje dziś współpracy wewnątrz różnych pionów organizacji. Zmiana w kierunku cyrkularnego gospodarowania opakowaniami wymaga różnorodnego grona zaangażowanych pracowników – od specjalistów ds. opakowań, R&D, logistyki, ochrony środowiska, działu zakupów, czy marketingu. Wdrażanie GOZ będzie wydajne, jeśli wszyscy interesariusze wewnętrzni organizacji będą grać do jednej bramki, rozumiejąc potrzebę i kierunek podejmowanych działań. Drugą płaszczyzną są działania wspólne z innymi podmiotami na rynku – zarówno z branży, jak i reprezentantami innych etapów łańcucha wartości opakowań. Bez międzysektorowej współpracy nie jest bowiem możliwe wypracowanie długofalowych rozwiązań systemowych. W Polsce, największą platformą, która łączy wszystkie etapy łańcucha wartości opakowań z tworzyw sztucznych, przedstawicieli świata nauki oraz organizacje pozarządowe jest Polski Pakt Plastikowy. Wszystkie firmy gotowe do włączenia się w cyrkularną transformację, zapraszamy do aktywnego zaangażowania się w prace Paktu!
Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 1/2023
