Uszlachetnienia kiedyś
Dziełowe introligatornie skoncentrowane na pracy rzemieślników, długa droga do mistrzowskiego fachu, ludzkie ręce jako główne narzędzie. Tak można zobrazować pracę jednego człowieka, którego zadaniem było wykonanie oprawy dla powierzonej mu księgi. Kilkaset lat temu to właśnie one wymagały dodatkowego nakładu pracy, by zwiększyć walory estetyczne. Przede wszystkim jednak uszlachetnienia miały chronić dzieło przed zniszczeniem. Zatem kiedyś, jak i dzisiaj cel wykończeń drukarskich jest dokładnie taki sam – zwiększyć atrakcyjność i uchronić przed zniszczeniem. Jednym z pierwszych uszlachetnień, jakie pojawiło się na rynku, było brązowanie. Metoda ta miała imitować pokrycie powierzchni metalem. Dla uzyskania efektu, wykorzystywano pył aluminiowy dla barwy srebrnej i mosiężny dla barwy złotej, który był nakładany na mokrą farbę. Po wyschnięciu farby nadmiar pyłu usuwano. Efekt metaliczności, dzięki zastosowaniu tej metody, był bardzo wyraźny.
Był to pierwszy rodzaj uszlachetnienia stosowany w poligrafii. I tak mijały lata, dekady. W tym czasie na półkach pojawiło się wiele różnych produktów. Ich mnogość powoduje, że konsumenci często podejmują decyzje pod wpływem emocji i opakowania, które przyciągnie ich uwagę. Produkt, by został zauważony, musi się wyróżnić. Tutaj z pomocą przyszedł rozwój różnych technik uszlachetnień, które nadają opakowaniom wyjątkowe właściwości.
Tłoczenie / hot-stamping
Kolejnym rodzajem uszlachetnienia jest tłoczenie, zwane również suchym tłokiem. Proces ten polega na nadaniu wypukłego lub wklęsłego kształtu poprzez tłoczenia na materiale (papier, skóra, inne) za pomocą ściśnięcia matrycy / patrycy. Po zwolnieniu tłoka, otrzymujemy odkształcony surowiec z wytłoczonym motywem. Proces ten odbywa się na maszynach płaskich. Dzisiejsza technologia grawerowania matryc mosiężnych daje możliwość uzyskania efektu przetłoczenia micro lub 3D. Obie metody pozwalają na uzyskanie bardzo ozdobnego uszlachetnienia.
Tłoczenie folią na gorąco to znana od wielu lat technika uszlachetnienia druku, gdzie folia jest aplikowana na maszynach płaskich lub rotacyjnych, przeznaczonych do tego procesu. Oba typy maszyn mają swoje wady i zalety. Pewnych prac nie wykonamy na maszynie płaskiej i na odwrót. W przemyśle poligraficznym początkowo hot-stamping stosowano do zwiększenia walorów estetycznych opraw książkowych czy zaproszeń. Rynek opakowaniowy szybko jednak zainteresował się tym rozwiązaniem i w latach 80’ mogliśmy zaobserwować folię na opakowaniach, zaczynając od branży kosmetycznej aż po spożywczą. W przypadku hot-stampingu poza czynnikiem ludzkim, maszyną i folią, bardzo istotną rolę odgrywa rodzaj zastosowanej matrycy. Dla prac niskonakładowych, gdzie motywy nie są aż tak wymagające, możemy wykorzystać matryce magnezowe, które uzyskujemy w procesie trawienia. Należy jednak pamiętać, że nie uzyskamy w ten sposób reliefów półokrągłych lub 3D. W przypadku wymagających projektów o małych motywach, zaleca się stosowanie mosiężnych matryc grawerowanych, które dają nieograniczone możliwości, jeśli chodzi o kształt reliefu i łączenie z reliefem 3D. Rozwiązanie to daje bardzo ekskluzywny efekt. Żywotność matryc grawerowanych jest najwyższa z możliwie dostępnych na rynku, jednak czas wykonania takiej matrycy jest znacznie dłuższy niż w przypadku procesu trawienia.
Możliwości w doborze folii do hot-stampingu są spore. Producenci oferują folie pigmentowe, kolorowe, w różnych odcieniach srebra i złota. Istnieją opakowania, w których zadruk stanowi zaledwie ułamek projektu, a główne motywy pokryte są folią lub różnymi rodzajami folii. Dobrze dobrana folia podkreśli kreację i zwiększy walory estetyczne. Opcji jest bardzo wiele – wybór zależy od koncepcji kreatywnej.
Pragmatyzm i estetyka – lakiery offsetowe i dyspersyjne
Wraz z pojawianiem się druku off setowego poszukiwano nowych rozwiązań, łatwiejszych w aplikacji oraz o zwiększonym spektrum. Lakierowanie off setowe i dyspersyjne ma na celu przede wszystkim zabezpieczenie druku przed ścieraniem. Walory estetyczne idą tutaj w parze z użytkowymi. W zależności od wybranego lakieru, możemy zwiększyć połysk zadrukowanej powierzchni lub pogłębić efekt matu. Proces schnięcia lakierów wodnych odbywa się poprzez odparowywanie (do atmosfery) i wsiąkanie (w podłoże), przez co ta metoda jest bardziej przyjazna dla środowiska.
Producenci lakierów oferują szeroką gamę produktów dopasowanych do zróżnicowanych potrzeb rynku. Wybór uwarunkowany jest efektem końcowym, jaki chcemy osiągnąć. Sposób aplikacji lakieru pozwala na uzyskanie różnych efektów wizualnych i funkcjonalnych. Walory estetyczne to najczęściej efekt wizualny matu lub połysku. W ofercie dostawców znajdziemy całą gamę lakierów od głębokiego matu, przez półbłysk, na wysokim połysku kończąc.
Lakierem, który bez wątpienia wyróżnia się na tle pozostałych, jest lakier Soft Touch, którego właściwości zagwarantują nam zwiększone odczucia organoleptyczne. Lakier nadaje aksamitną, miłą w dotyku strukturę. Dodatkowo otrzymujemy efekt wyjątkowo głębokiego matu na poziomie poniżej 10 stopni. Atutem tego rozwiązania jest także aspekt ekologiczny. Wspomniany efekt uzyskujemy poprzez nałożenie lakieru, a nie folii Soft Touch, dzięki czemu opakowanie może zostać poddane recyklingowi. Kolejnym plusem jest fakt, iż rozwiązanie to jest tańsze i optymalizujemy w ten sposób koszty produkcji.
W przypadku lakierów funkcjonalnych nie możemy pominąć lakierów blistrowych, które mają zastosowanie np. w pakowaniu pomadek ochronnych czy maszynek do golenia. Dobór podłoża, które posiada dobre właściwości zgrzewalne, w połączeniu z odpowiednią aplikacją lakieru za pomocą wałków rastrowych o odpowiedniej pojemności, tworzy powłokę na zadrukowanej powierzchni. Pod wpływem temperatury dochodzi do zgrzania podłoża z wytłoczką. W ten sposób otrzymujemy zapakowany produkt, który jest bardzo dobrze wyeksponowany w opakowaniu.
Czy opakowanie sprzedaje produkt?
Często decyduje o tym czy konsument w ogóle zwróci uwagę na produkt na półce. Opakowanie bardzo pomaga w sprzedaży. Większość z nas lubi „ładne” rzeczy, nie ma w tym nic dziwnego. Branża opakowaniowa ma tyle do zaoferowania, że uszlachetnienia odgrywają istotną rolę w projektowaniu opakowań dla produktów w każdej gałęzi przemysłu. Do jednego z najczęściej stosowanych uszlachetnień druku zaliczamy lakiery z grupy UV. Stosowanie lakierów UV, podobnie jak dyspersyjnych, ma określone zadanie. Wspólną cechą jest zabezpieczenie zewnętrzne / wewnętrzne i uszlachetnienie wizualne. Jednak w obu przypadkach mówimy o zupełnie innym poziomie połysku. Dla porównania, dla lakieru dyspersyjnego błyszczącego połysk to 30-50 stopni, gdzie przy zastosowaniu lakieru UV uzyskujemy połysk na poziomie 75-90 stopni. Pomiar wykonuje się przy pomocy specjalnego urządzenia – połyskomierza.
Lakiery UV utrwalane są za pomocą promieniowania o odpowiedniej intensywności. Spolimeryzowana warstwa lakieru jest wyraźnie wyczuwalna i widoczna. Odporność na zarysowania, ścieranie i uszkodzenia mechanicznie jest znacznie wyższa niż w przypadku lakierów wodnych. Dodatkowymi atutami są odporność na wodę i warunki atmosferyczne.
Aplikowanie lakieru może odbywać się w linii, na maszynach lakierujących, z zespołu farbowego maszyny off setowej lub na maszynach sitodrukowych. Powłoka lakieru może zostać nałożona po całości arkusza lub wybiórczo. Dzięki selektywnemu aplikowaniu lakieru za pomocą płyt elastomerowych lub polimerowych możemy polakierować najdrobniejsze elementy, co przy dobrze zaprojektowanym opakowaniu daje bardzo estetyczny efekt fi nalny, a kontrast pomiędzy lakierami jest bardzo wyraźny.
Nowe technologie, więcej możliwości tworzenia
Jednym z rozwiązań, które można wykonać na maszynie drukującej „inline” w technologii UV jest efekt drip-off, zwany również efektem hybrydowym lub efektem skórki pomarańczy.
Drip-off uzyskujemy poprzez zestawienie ze sobą dwóch lakierów w celu stworzenia kontrastu, pomiędzy powierzchnią efektu strukturalnego i elementami o wysokim połysku. Lakier UV, nadający połysk, aplikowany jest z wieży lakierującej, natomiast lakier do efektów hybrydowych, wybiórczo z zespołu farbowego za pomocą płyty offsetowej. Lakiery ważą się i dochodzi do efektu rozwarstwienia, dzięki czemu w obszarze pokrytym przez oba lakiery otrzymujemy pożądany efekt strukturalny.
Surowiec istotny w procesie projektowym
Dobór właściwego materiału jest bardzo istotny dla efektu końcowego. Najczęściej stosowane grupy surowców w branży opakowaniowej to: GC1, GC2, SBS, GD2, GT2 i GT4. Dodatkowo każdy z nich 
może zostać uprzednio pokryty folią metalizowaną lub holograficzną, która nada opakowaniu niepowtarzalny efekt wizualny. Zadruk w technologii UV pozwala na zastosowanie niewsiąkliwych podłoży drukowych. Papier metalizowany gwarantuje atrakcyjne wykończenie i pozwala na uzyskanie oryginalnych efektów, które przyciągną uwagę konsumentów.
Warto zaznaczyć, że laminat nie stanowi bariery przed zastosowaniem dodatkowych uszlachetnień druku w postaci lakierów UV, wspomnianego już efektu drip-off czy brokatowania.
Należy jednak pamiętać, że wysokiej jakości efekty w segmencie opakowań premium, wymagają dobrego projektu graficznego, który uwydatni walory laminatu i zastosowanych uszlachetnień. Motywy zadruku, które chcemy pozbawić „metaliczności” wymagają białego poddruku.
Opakowanie bardziej przyjazne środowisku
Zwiększony popyt na surowce certyfikowane FSC i pochodzące z recyklingu (np. GD2, GT2) otwiera kolejne drzwi w branży opakowaniowej. Projekt, gdzie główną rolę będzie odgrywał surowiec, jego barwa i struktura, a uszlachetnienie będzie tłem, może być bardzo trafnym rozwiązaniem. Idealnym połączeniem będzie surowiec niepowlekany, barwiony w masie, farba i 
tłoczenie. Pomimo niewielkiej ingerencji można uzyskać gustowne opakowania dla branży beauty.
Kolejnym sprawdzonym połączeniem jest zadruk na surowcach z grupy Kraft. Do produkcji papieru tego typu bardzo często wykorzystuje się surowce makulaturowe, które mogą zostać poddane dalszemu recyklingowi. Oferta surowców przyjaznych dla środowiska jest bardzo bogata i różnorodna. Jako ciekawostkę warto wskazać, iż w produkcji niektórych surowców wykorzystuje się np. roślinne odpady z produkcji spożywczych, odpady z produkcji materiałów bawełnianych czy wełnianych, które nadają niepowtarzalny charakter papierowi. Analogicznie do zadruku na folii metalizowanej, i w tym przypadku motywy, które chcemy pozbawić barwy surowca, wymagają białego poddruku.
Trudno się zdecydować?
Kluczem nie jest ilość zastosowanych uszlachetnień, a ich odpowiedni dobór do projektu.W podjęciu decyzji może pomóc Twoje studio projektowe czy drukarnia. Rozmowa, wymiana pomysłów, realna ocena pod względem wykonalności projektu, to najlepszy początek współpracy. Prezentacja możliwości za pomocą sample book drukarni może ukierunkować w doborze uszlachetnień. Istotne, aby w ramach współpracy, klient otrzymał od drukarni wsparcie w zakresie doradztwa technologicznego. Taka komunikacja jest wskazana już na etapie projektu, aby był on właściwie przygotowany do druku oraz zoptymalizowany kosztowo.
Jak widać możliwości jest wiele, a główne czynniki to dobre połącznie projektu graficznego z uszlachetnieniami i wybór właściwej drukarni, której park maszynowy i narzędzia sprostają Twoim wymaganiom. Pamiętaj, że opakowanie wpływa na decyzje zakupowe klientów. Dzięki rozwiązaniom o wysokim standardzie uszlachetnień, można uzyskać właściwy efekt, wzmacniając wizerunek Twojej marki.
Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 3/2021
