Trendy w pielęgnacji skóry głowy

Statystyki wyszukiwań w Google wskazują na rosnące zainteresowanie takimi produktami, jak szampon chelatujący, peeling czy wcierka do skóry głowy. Do haseł z tendencją wzrostową należą również: wypadanie włosów, łojotokowe zapalenie skóry głowy i łupież. Dane te dają wyraźny sygnał, jakie współczesny konsument ma potrzeby i z jakimi zmaga się problemami. Nieustannie rozwijający się rynek kosmetyczny oferuje dostęp do ogromnej ilości produktów, a producenci coraz chętniej poszerzają swoje portfolio o kosmetyki do pielęgnacji skóry głowy, przedstawiając zdrowy skalp jako receptę na piękne włosy. Jest to wyjątkowy obszar naszego ciała, nie tylko ze względu na bogactwo gęsto usytuowanych mieszków włosowych. Charakteryzuje się on również większą ilością gruczołów łojowych oraz mocnym unerwieniem. Ponadto skóra głowy zasiedlana jest przez liczne mikroorganizmy, tworzące jej mikrobiom, którego dysbioza może wpływać na przebieg niektórych dermatoz¹. Jest on wysoce zindywidualizowany i zmienny, w zależności od czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Wszystkie te cechy sprawiają, że skóra głowy jest niezwykłą częścią naszego ciała, bezpośrednio determinującą zdrowie naszych włosów.

Oczyszczanie skóry głowy

Fundamentalne znaczenie w pielęgnacji skalpu ma etap oczyszczania, pozwalający na pozbycie się z jego powierzchni zanieczyszczeń oraz martwego naskórka. Niezmiennie najpopularniejszym i podstawowym produktem kosmetycznym, dbającym o higienę skóry głowy, jest szampon. Wśród kosmetyków królujących na drogeryjnych półkach zauważalny jest nacisk na potrzeby skóry głowy, którym dedykowane jest działanie danego szamponu. Znaleźć możemy m.in. produkty do skóry wrażliwej, przetłuszczającej się, suchej czy normalnej. Najważniejszą składową receptury szamponu jest odpowiednio dobrany układ surfaktantów, który powinien gwarantować uczucie oczyszczonej skóry, nie pozostawiając dyskomfortu i nie powodując podrażnień. Mimo trwającego trendu na produkty bez SLS/SLES, konsumenci często decydują się na wybór mocnego szamponu do doraźnego oczyszczania skóry głowy. Co ciekawe, coraz częściej padają zapytania o produkty myjące bez dodatku Cocamidopropyl Betaine. Jest to amfoteryczny środek powierzchniowo-czynny, który — ze względu na prostotę wprowadzania do receptury, niski koszt oraz dużą efektywność i kompatybilność z innymi składnikami szamponu — jest surowcem docenianym przez technologów. Z czego wynika więc chęć rezygnacji z tego składnika w recepturze? Niechęć do surowca jest skutkiem powszechnego stwierdzenia o jego działaniu alergizującym. Badania dowodzą jednak, że czysta betaina kokamidopropylowa nie jest alergenem, a przyczyną potencjału alergizującego są zanieczyszczenia produkcyjne: DMAPA oraz LAPDMA, co wykazano podczas testów płatkowych. Nie należy więc sugerować się obecnością tego składnika w INCI produktu, nie znając specyfikacji użytego surowca, którego zanieczyszczenie może okazać się znikome, podobnie jak potencjał drażniący finalnego produktu ^2,3.

Receptury szamponów dostosowane są do różnic związanych z potrzebami konsumentów, nawykami pielęgnacyjnymi i specyficznymi problemami związanymi ze stanem skóry głowy. Wśród surowców dodatkowych, oprócz bazy surfaktantowej oraz składników aktywnych, na szczególną uwagę zasługują substancje chelatujące. Bardzo często ich obecność jest wykorzystywana do komunikowania o chelatującym działaniu produktu gotowego. Powszechnie uważa się, że twarda woda przyczynia się do matowienia i łamliwości włosów oraz wysusza skórę głowy. Składniki mineralne mogą osadzać się na skórze, zatykać mieszki włosowe i prowadzić do świądu, stanów zapalnych i nadmiernego wypadania włosów. Jonizacja, na którą narażony jest włos, prowadzi do zmiany pH, przez co następuje dynamiczne uniesienie łusek. Osady metali z twardej wody tworzą środowisko alkaliczne, co powoduje wzrost porowatości włosa oraz zwiększa jego podatność na uszkodzenia. Środki chelatujące aktywnie wiążą się z osadami twardej wody, umożliwiając ich całkowite wypłukanie ⁴. Konsumenci szukają więc w składach szamponów takich substancji jak np. EDTA, Trisodium Ethylenediamine Disuccinate, czy Sodium Gluconate. Dodatek tych substancji sprzyja pozbyciu się jonów niechcianych metali, dzięki czemu włosy będą bardziej podatne na kondycjonowanie. Użycie związku sekwestrującego w preparatyce kosmetycznej wspomaga również układ konserwujący i maskuje niechciane zapachy produktu, a także jest pomocne podczas regulacji pH.

Kolejnym kosmetykiem oczyszczającym, wpisującym się w trendy współczesnej pielęgnacji skalpu, jest peeling. Na rynku możemy znaleźć szeroki wybór tego typu kosmetyków – od mechanicznych, przez enzymatyczne, aż po kwasowe i mieszane. Peeling jest coraz częściej wybieranym produktem nie tylko przez osoby dotknięte  chorobą (jak np. ŁZS), ale również przez konsumentów, bez skłonności do dermatoz. W peelingu enzymatycznym proces złuszczania odbywa się poprzez mechanizm rozkładu białek, którymi połączone są martwe komórki naskórka, dzięki czemu łatwo odrywają się od powierzchni skóry. Scruby mechaniczne do usunięcia martwych komórek skóry wymagają tarcia, natomiast w przypadku peelingów kwasowych martwy naskórek jest rozpuszczany, co stymuluje procesy naprawcze. Typ peelingu dobierany jest według własnych preferencji oraz stanu i potrzeb skóry głowy, a umiejętnie wykonany powinien wspomóc regulację pracy gruczołów łojowych i oczyścić skórę głowy nie podrażniając jej.

Tabela 1. Przykłady składników złuszczających, znajdujących się w popularnych, drogeryjnych produktach.

Oprócz składnika złuszczającego ważną częścią receptury produktu są substancje wspierające o działaniu nawilżającym, kojącym, antyoksydacyjnym. Do najpopularniejszych składników dodatkowych należą m.in. betaina, alantoina, gliceryna, d-pantenol czy postbiotyki, a także ekstrakty roślinne, które urozmaicają skład produktu o dodatkowe właściwości.

Odżywianie i wspomaganie wzrostu włosa

Skóra głowy może być naturalnie delikatna lub stać się wrażliwą z powodu negatywnego wpływu czynników zewnętrznych. Prowadzi to do osłabienia naturalnej bariery skóry oraz mieszka włosowego, co może być bezpośrednią przyczyną zaburzeń wzrostu włosów i wpływać na ich wypadanie ⁵.

Dobrze oczyszczona skóra głowy stwarza idealne warunki do przeprowadzenia kolejnych kroków pielęgnacyjnych. Stosowanie wcierek to jedna z najstarszych metod na zadbanie o zdrowie skalpu. Zadaniem tego etapu pielęgnacji jest wykorzystanie mocy składników aktywnych w regulacji pracy gruczołów łojowych, wspomaganiu wzrostu nowych włosów, problemach z nadmiernym wypadaniem, suchą skórą lub łupieżem. Aplikacja produktu na skórę głowy poprzez delikatny masaż skalpu wspomaga mikrokrążenie i pomaga dotlenić skórę, co z kolei  pobudza włos do wzrostu. We wcierkach do włosów możemy znaleźć takie substancje jak:

• Peptydy – np. Biotinoyl Tripeptide-1 jest produktem reakcji biotyny i Tripeptydu-1. Opóźnia starzenie się mieszków włosowych, poprawia mikrocyrkulację w ich obrębie oraz stymuluje syntezę kolagenu. Znajduje zastosowanie we wcierkach przeciw wypadaniu włosów, stymulujących oraz wzmacniających⁶.
• Azeloglicyna – znana pochodna kwasu azelainowego o łagodniejszym działaniu. Stosowana jest jako składnik wcierek normalizujących wydzielanie sebum, dedykowanych skórze skłonnej do nadmiernego przetłuszczania.
• Ekstrakty roślinne – dzięki działaniu stymulującemu, wzmacniającemu i nawilżającemu znajdują zastosowanie w produktach do każdego typu skóry głowy. We wcierkach najczęściej znajdziemy ekstrakty z czarnej rzepy, chrzanu, skrzypu polnego, kozieradki, pokrzywy, lawendy, rozmarynu lub palmy sabałowej.
• Kapsaicyna – zwiększa efektywność dostarczania substancji aktywnych i składników odżywczych oraz poprawia dotlenienie komórek skóry głowy. Ma działanie rozgrzewające (podobnie jak eter butylowy kwasu waniliowego), a produkty zawierające ten składnik nie są zalecane osobom z uszkodzoną skórą.
• Kofeina – sprzyja wzrostowi włosów i hamuje ich wypadanie, poprzez zwiększenie aktywności wewnątrzkomórkowej mieszków włosowych⁷.
• Mocznik – jako składnik naturalnego czynnika nawilżającego (NMF) jest jednym z najpopularniejszych humektantów stosowanych w kosmetykach. Jego właściwości uzależnione są od stężenia w produkcie gotowym, więc z powodzeniem może być również głównym składnikiem złuszczającym w peelingach trychologicznych. W niższych stężeniach wykorzystywany jest jako składnik nawilżający i regenerujący dla suchej i atopowej skóry głowy.
• Adaptogeny – należą do nich naturalne substancje ziołowe, które pomagają organizmowi w utrzymaniu homeostazy i reagowaniu na stres. Ze względu na swoje kojące, antyoksydacyjne i nawilżające działanie zastosowanie w pielęgnacji skóry głowy znalazły m.in. ekstrakty z Ashwagandy, Cytryńca chińskiego i grzybów Reishi⁸.
• Niacynamid – substancja mocno doceniana ze względu na działanie przeciwświądowe, nawilżające, sebostatyczne i antyoksydacyjne. Znajduje zastosowanie zarówno w produktach stymulujących porost włosów, jak również seboregulujących i nawilżających⁹.

Holistyczne podejście do pielęgnacji

Zdrowa skóra głowy stymuluje optymalny wzrost włosów i jest wolna od takich objawów, jak swędzenie, przetłuszczanie, zaczerwienienie, łuszczenie czy trądzik. Niestety zarówno stres, jak i szkodliwe działanie czynników środowiskowych, negatywnie wpływają na stan skóry głowy. Uszkodzenia mechaniczne, wynikające m.in. z tarcia ręcznikiem, czesania czy zbyt ciasnych fryzur, mogą być przyczyną nadmiernego wypadania włosów. Zatkanie gruczołów łojowych, przez źle dobrane produkty do pielęgnacji i stylizacji włosów lub nieumiejętne ich stosowanie, skutkuje nie tylko dyskomfortem, ale może prowadzić do licznych dermatoz. Zbyt długie suszenie za pomocą turbanu daje dobre warunki dla przerostu drożdżaków Malassezia spp., będących przyczyną łupieżu i łojotokowego zapalenia skóry głowy, a działanie zbyt wysokiej temperatury w trakcie suszenia włosów suszarką może nasilić świąd i przesuszenie wrażliwego skalpu. Skóra głowy jest również narażona na skutki stresu oksydacyjnego, czyli obciążenia reaktywnymi formami tlenu, co zwiększa ryzyko osłabienia mieszków włosowych i przedwczesnego wypadania włosów. Wraz z wiekiem zwiększa się produkcja wolnych rodników, a osłabieniu ulegają endogenne mechanizmy obronne organizmu, takie jak antyoksydacyjne enzymy dysmutazy ponadtlenkowej peroksydazy glutationowej i katalazy oraz cząsteczki nieenzymatyczne (witamina C, E, ubichinon, glutation). Źródłami stresu oksydacyjnego, mającego wpływ na stan skóry, jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV, stres, palenie tytoniu, stany zapalne pochodzenia mikrobiologicznego, wpływ zanieczyszczeń oraz utlenione lipidy skóry głowy. Istotna jest zatem ochrona skóry głowy przed nadmiernym narażeniem na promieniowanie słoneczne, a także wzbogacenie diety o produkty bogate w antyoksydanty oraz utrzymanie czystości akcesoriów do pielęgnacji włosów, takich jak szczotki czy grzebienie, które mogą stanowić potencjalne źródło zanieczyszczeń ^10,11,12. Podobnie jak w przypadku innych obszarów ciała, skóra głowy z wiekiem traci elastyczność i staje się bardziej sucha, co utrudnia jej utrzymanie zdrowych włosów. Warto pamiętać, że skóra objęta stanem chorobowym zawsze wymaga indywidualnego, specjalistycznego podejścia trychologicznego i dermatologicznego, a bagatelizacja problemu może ostatecznie doprowadzić do utraty włosów. Dbanie o zdrowie skalpu w sposób świadomy i holistyczny zdecydowanie wpisuje się w trendy pielęgnacyjne.

Bibliografia:

1. Lin Q., Panchamukhi A, Li P, Shan W, Zhou H, Hou L, Chen W. Malassezia and Staphylococcus dominate scalp microbiome for seborrheic dermatitis. Bioprocess Biosyst Eng. 2021 May;44(5):965-975.
2. https://naskorze.eu/page-zEfSoV
3. Wang, P. G., & Zhou, W. (2016). Rapid determination of cocamidopropyl betaine impurities in cosmetic products by core-shell hydrophilic interaction liquid chromatography-tandem mass spectrometry. Journal of Chromatography A, 1461, 78–83.
4. Corbridge A. "Microscopic Hair Analysis." https://mymanebio.com/author/audreycor/
5. Szklarczyk M., Goździalska A., Jaśkiewicz J., Choroby oraz pielęgnacja skóry głowy i włosów, 2012.
6. https://www.ulprospector.com/en/eu/PersonalCare/Detail/5736/723072/SpecPed-BT1P-Biotinoyl-Tripeptide-1
7. Sehyun K., et al., Efficacy of caffeine in promoting hair growth by enhancing intracellular activity of hair follicles, Korean Journal of Cosmetic Science, 2019, 11-18.
8. Ekiert H., Ekiert R., Szopa A., Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – nowy farmakopealny gatunek: badania chemiczne, biologiczna aktywność, znaczenie lecznicze, walory kosmetyczne, metody analityczne oraz badania biotechnologiczne, Botanika Farmaceutyczna 68, 2012.
9. Gueniche, A., et al., A dermocosmetic formulation containing Vichy volcanic mineralizing water, Vitreoscilla filiformis extract, niacinamide, hyaluronic acid, and vitamin E regenerates and repairs acutely stressed skin., Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 36, 2022, 26-34.
10. https://hairrestorationphilly.com/scalp-anatomy/
11. Trüeb, Ralph M., Oxidative stress and its impact on skin, scalp and hair., International journal of cosmetic science 43, 2021: 9-13.
12. https://trychologia.edu.pl/stres-oksydacyjny-wypadanie-wlosow/

…………………………………………………………………………………………

Autor: Agata Burzyńska

Technolog

Latech, właściciel marki LaQ

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 3/2023