Opakowania kosmetyków w Zielonym Ładzie. Gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy?

Kategoria: Rynek
7 min. czytania

Zmiany dotyczące opakowań będą zdecydowanie jednym z obszarów Zielonego Ładu o największym wpływie na branżę kosmetyczną. Dlaczego? Gdyż naszą branżę charakteryzuje olbrzymia różnorodność kategorii produktów, a tym samym opakowań.

Są ambicje, nie ma przepisów – kluczowe wyzwanie branży kosmetycznej

Różnorodność sektora i opakowań przy jednoczesnych surowych wymaganiach bezpieczeństwa to na pewno wyzwanie dla producentów kosmetyków w dostosowaniu do przyszłych zrównoważonych wymagań. Ale nie kluczowe. Największe trudności wynikają z braku konkretnych przepisów prawa zarówno w Polsce, jak i w Unii Europejskiej. Nasz kraj jest bardzo opóźniony we wdrażaniu wymagań dotyczących Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP), które we wszystkich krajach Unii stanowią bazę regulacji dla systemu gospodarki odpadami opakowaniowymi i sposobu finansowania tego systemu. Brak tych przepisów utrudnia i spowalnia transformację opakowań w kierunku bardziej zrównoważonych, ale również ogranicza rozwój technologii sortowania i recyklingu. A to one mogą być kluczowe dla możliwości zagospodarowania niektórych rodzajów opakowań produktów kosmetycznych.

Komisja Europejska dopiero przygotowuje ramy dotyczące opakowań, w tym wspólne definicje i metodologie. Recyklowalność opakowań, jakość recyklatów, metody określania ich zawartości powinny zostać zdefiniowane i określone na poziomie unijnym. Ich brak również spowalnia rozwój zrównoważonych opakowań.

Poważnym wyzwaniem jest też różnicowanie rynków UE wskutek wprowadzania przez niektóre kraje lokalnych wymogów, np. w zakresie oznakowania produktów i opakowań. Sukcesywnie tracimy wspólny, unijny rynek. Mamy więc sytuację, gdzie z jednej strony mamy zapisane bardzo konkretne, ambitne cele do osiągnięcia – zwiększenie poziomów recyklingu materiałów, pełna recyklowalność opakowań z tworzyw sztucznych do 2030 r., poziomy recyklatów w niektórych opakowaniach, ale z drugiej – wciąż brakuje narzędzi regulacyjnych dla ich wdrażania. Na szczęście rynek nie znosi próżni i uczestnicy łańcucha wartości opakowań w wielu branżach podejmują szereg inicjatyw, aby z wyprzedzeniem wprowadzać zrównoważone rozwiązania, co ułatwi późniejsze dostosowanie do konkretnych wymogów. A przede wszystkim rozmawiają ze sobą, wspólnie wypracowując rozwiązania.

Opakowania – dokąd zmierzamy w legislacji?

Dzisiejsze wymagania dotyczące opakowań w UE to przede wszystkim dyrektywa PPWD w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Dyrektywa PPWD jest wdrożona w Polsce przede wszystkim przepisami ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych.

Nasze prawo dotyczące opakowań jest bardzo mało zaawansowane w porównaniu z większością krajów UE. Płacimy jedne z najniższych opłat produktowych, co uniemożliwia rozwój systemu gospodarki odpadami, w tym systemów selektywnej zbiórki i recyklingu. Poza tym przepisy dotyczące wymogów środowiskowych w Polsce nie są wprost egzekwowane, mimo że w ustawie istnieją. Mamy tam zapisy, które już dziś przewidują, że opakowania wprowadzane do obrotu powinny być projektowane i wykonane w sposób umożliwiający:

1. ich wielokrotne użycie i późniejszy recykling,

2. przynajmniej ich recykling, jeżeli nie jest możliwe ich wielokrotne użycie,

3. inną niż recykling formę ich odzysku, jeżeli nie jest możliwy ich recykling.

 

W tej chwili trwają pracę nad nowelizacją ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych w celu konieczności wdrożenia dyrektywy 2018/852. Wprowadza ona nowe narzędzia do zapobiegania powstawaniu odpadów opakowaniowych, promowania ponownego użycia, recyklingu oraz innych form odzysku odpadów opakowaniowych. Wszystko to z myślą o przechodzeniu na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Dyrektywa określa wyższe niż dotychczas poziomy recyklingu opakowań. W przypadku tworzyw sztucznych ma to być 50% do końca 2025 r. oraz 55% do końca 2030 r.

Sumarycznie do końca 2025 r. co najmniej 65% wagowo, a do końca 2030 r. co najmniej 70% wszystkich odpadów opakowaniowych musi być poddawana recyklingowi. Drugą kluczową dyrektywą, która zmieni system gospodarki odpadami w ogóle, a w tym opakowaniami, jest dyrektywa 2018/852 zmieniająca dyrektywę w sprawie odpadów. Wprowadza mechanizm, zgodnie z którym opłaty z tytułu rozszerzonej odpowiedzialności producenta mają pokrywać gospodarowania odpadami, w tym selektywnej zbiórki i recyklingu.

Dyrektywę ROP (2018/852) ma wdrożyć w Polsce słynna ustawa ROP, na którą cały rynek czeka od co najmniej dwóch lat. W maju 2021 r. ukazała się zapowiedź projektu tej ustawy, gdzie po raz pierwszy wskazano proponowane stawki opłat ROP, które zastąpią dzisiejsze opłaty produktowe.

Dodatkowo Komisja Europejska już zapowiedziała rewizję dyrektywy PPWD – prawdopodobnie projekt ukaże się na koniec 2021 r. Spodziewamy się wdrożenia kluczowych założeń Strategii Plastikowej i Zielonego Ładu w zakresie opakowań. Rewizja będzie zwierała konkretne rozwiązania dotyczące recyklowalności, oceny recyklowalności, metod różnicowania opłat za opakowania, m.in. ekomodulacji, zawartości recyklatów. Polskich przedsiębiorców czeka więc podwójne wyzwanie – Polska nie wdrożyła jeszcze pierwszej rewizji dyrektywy PPWD, a w zasadzie już powinniśmy się „szykować” do następnej.

Ważnym narzędziem regulacyjnym dla opakowań są i będą normy zharmonizowane. Status normy zharmonizowanej (jak w przypadku kosmetycznego GMP – normy PN EN ISO 22716) oznacza, że wymagania wiążące dotyczące opakowań – ich recyklowalności, kompostowania czy zawartości recyklatów – są uważane za spełnione, jeśli produkt (materiał) jest zgodny z europejskimi normami zharmonizowanymi. Normy te są już dziś standardowo stosowane jako narzędzie regulacyjne w wielu krajach UE.

Pakiet norm zharmonizowanych z dyrektywą PPWD podlega aktualnie rewizji i rozbudowie przez Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN). W przyszłości możemy oczekiwać, że norm zharmonizowanych z dyrektywą, a dotyczących opakowań będzie co najmniej kilkadziesiąt.

Ekoprojektowanie

Wdrażanie rozwiązań z zakresu gospodarki o obiegu zamkniętym może wydawać się dużym wyzwaniem. Jednak już teraz na rynku pojawia się wiele innowacyjnych rozwiązań. Jak firma może zacząć przygodę ze zrównoważonymi opakowaniami? Dobrze wprowadzić nawet proste zmiany. Jednak aby kompleksowo zająć się tematem, warto zwrócić uwagę na szereg wielu złożonych działań. Największy wpływ na środowisko mają opakowania jednostkowe, które trafiają do konsumenta. Dlatego tak ważnym obszarem jest ekoprojektowanie. Ekoprojektowanie to sposób projektowania, który minimalizuje negatywny wpływ na środowisko. Powinno ono zmierzać do tego, aby zapewnić odzysk materiałowy opakowań jednostkowych po kosmetykach. Dobrze zaprojektowane opakowanie powinno dać się wykorzystać ponownie w obiegu zamkniętym lub przerobić na inny produkt.

Co ważne, wszelkie działania związane z ekoprojektowaniem muszą uwzględniać lokalne systemy selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów. Dlatego należy działać we współpracy z różnymi uczestnikami łańcucha dostaw. Może to być lokalna organizacja odzysku, z którą firma podpisała umowę na realizację obowiązków, oraz recyklerzy, którzy mają wiedzę, jakie opakowania nadają się do recyklingu, a jakie nie.

Konsument, producent kosmetyków, producent opakowań, recykler, ustawodawca – każdy z nich w łańcuchu wartości opakowań ma do odegrania ważną rolę, aby opakowania kosmetyków stały się zrównoważone, a Zielony Ład, w tym Plan Gospodarki o Obiegu Zamkniętym i Strategia Plastikowa, stały się możliwe. Projektanci opakowań muszą rozmawiać z recyklerami, producenci kosmetyków z konsumentem, a regulator ze wszystkimi.

Gdzie jesteśmy dzisiaj?

Branża kosmetyczna od blisko trzech lat przygotowuje się do tych wyzwań. Prowadzimy dialog z recyklerami, którzy szukają technologii dla coraz wyższej jakości recyklatów. Zaangażowanie widać także po stronie producentów opakowań, którzy opracowują bardziej zrównoważone modele. Dobre praktyki w obszarze zrównoważonych opakowań z tworzyw sztucznych stosują zarówno zagraniczni, jak i polscy producenci kosmetyków. Ich działania mogą być inspiracją dla przedsiębiorców, którzy dopiero zaczynają przygodę z ekoprojektowaniem. Dlatego w Polskim Związku Przemysłu Kosmetycznego zebraliśmy przykłady rozwiązań, które zostały z powodzeniem wprowadzone. Księga Dobrych Praktyk znajduje się na naszej stronie Kosmetyczni.pl i jest dostępna dla wszystkich. Opisaliśmy dobre praktyki zarówno dużych korporacji, jak i przedsiębiorstw średnich, małych i mikro. Zaprezentowaliśmy innowacyjne rozwiązania z zakresu opakowań, które ukazują, jak szerokie może być spektrum możliwości dla zrównoważonych opakowań. Dla członków, wśród których jest ponad 200 firm, przygotowaliśmy też specjalny przewodnik techniczny „Zwiększenie odzysku opakowań produktów kosmetycznych”, a w najbliższych miesiącach planujemy stworzenie narzędzi, takich jak mapa recyklowalności opakowań, dobre praktyki stosowania surowców wtórnych czy specjalne warsztaty dotyczące budowania świadomości w duchu metodologii upstream innovation we współpracy z partnerami. W tej chwili przygotowujemy unikalne warsztaty dotyczące ekoprojektowania opakowań, które prowadzone są właśnie w oparciu o wspomnianą przed chwilą metodologię Fundacji Ellen MacArthur, a prowadzone przez ekspertów Polskiego Paktu Plastikowego.

Wszyscy wypracowujemy także najlepsze i najprostsze wskazówki dla konsumenta. Jego rola, szczególnie w zakresie sortowania odpadów opakowań, jest kluczowa. Dlatego na portalu Kosmopedia.org w sekcji środowiskowo przedstawiamy tematy związane z Zielonym Ładem w naszym sektorze w sposób prosty i przyjazny dla czytelnika. W działaniach zmierzających do przygotowania branży kosmetycznej do wyzwań związanych z opakowaniami w Zielonym Ładzie nie jesteśmy sami. Współpracujemy blisko z szeregiem wiarygodnych partnerów zrzeszających producentów opakowań i recyklerów, a także innych uczestników łańcucha wartości opakowań. Współpracujemy m.in. z Polskim Paktem Plastikowym, Koalicją na rzecz Recyklingu Tworzyw Sztucznych, Konfederacją Lewiatan, organizacją odzysku opakowań REKOPOL, Polskim Związkiem Przetwórców Tworzyw Sztucznych. Uczestniczymy w debatach i organizujemy własne, m.in. spotkania eksperckie „Opakowania kosmetyków w Zielonym Ładzie”. Pomaga nam w tym unikalna struktura członkowska związku – współpraca firm produkujących kosmetyki i opakowania na forum organizacji, bo tylko systematyczny dialog w łańcuchu wartości opakowań umożliwi naszej branży sukces.

Dobre widoki na przyszłość

Przed nami jeszcze wiele wyzwań, ale proces już trwa i na rynku widać pierwsze jego efekty! Opakowania zrównoważone jeszcze nie są normą, ale jest ich coraz więcej – mamy w branży przykłady opakowań recyklowalnych, ponowne użycie opakowań, a także coraz więcej przykładów użycia recyklatów, choć jeszcze kilka lat temu wydawało się to mało realne. Innowacyjne przedsiębiorstwa stanowią przykład, jak zmiana w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym przynosi nie tylko korzyści dla środowiska naturalnego, lecz może również tworzyć rentowne modele biznesowe. Widzimy już, że warto rozmawiać i jesteśmy optymistami co do dalszego rozwoju. Potrzebujemy jednak wykonalnych i stabilnych ram prawnych.

 

 

 

 

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 2/2021