Samo pojęcie zrównoważonego rozwoju nie jest nowe, znamy je już od ponad 300 lat. Zostało stworzone przez niemieckiego administratora leśnego Carla Hansa von Carlowitz, który w swoim dziele: Sylvicultura oeconomica, oder haußwirthliche Nachricht und Naturmäßige Anweisung zur wilden Baum-Zucht (1713) opisał zasady takiej gospodarki zasobami leśnymi, aby – ogólnie rzecz biorąc – wycinać tyle drzewostanu, aby mógł się on odradzać, bez niszczenia całego lasu. Nawiasem mówiąc, przyczyniło się to do tego, że niemieckie zasoby leśne do dzisiaj są wzorowo i optymalnie wykorzystywane. Można powiedzieć wręcz, że korzysta się z nich, a nie wykorzystuje je.
Wiek XVIII, a w szczególności wieki XIX i XX, czyli okresy gwałtownego rozwoju przemysłu, z wykorzystywaniem ogromnej ilości surowców nieodnawialnych, doprowadziły do tego, że państwa rozwinięte zaczęły zauważać ogrom zniszczeń w naturze i podjęły próby ochrony środowiska naturalnego, ale także ludzkiego. Ideę zrównoważonego rozwoju streszcza pierwsze zdanie raportu WCED z 1987 roku – Nasza wspólna przyszłość[3]: „Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”. Czyż nie jest to ukłon w stronę wspomnianego powyżej Antoine’a de Saint-Exupery’ego? Potrzebę działań w ramach zrównoważonego rozwoju podsumowuje definicja ONZ: „Zrównoważony rozwój Ziemi to rozwój, który zaspokaja podstawowe potrzeby wszystkich ludzi oraz zachowuje, chroni i przywraca zdrowie i integralność ekosystemu Ziemi, bez zagrożenia możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń i bez przekraczania długookresowych granic pojemności ekosystemu Ziemi”.
Zasady te zostały przyjęte w Agendzie 21 w 1992 roku na konferencji „Środowisko i Rozwój” w Rio de Janeiro z inicjatywy ONZ – Action Programme – Agenda 21. W dokumencie tym opisano możliwości rozwoju przez wdrożenie zasad zrównoważonego rozwoju w trzech obszarach: działania społeczne i ekonomiczne, ochrona środowiska i zarządzanie zasobami naturalnymi, oraz wzmacniania roli głównych grup społecznych i organizacji pozarządowych. W każdym z tych obszarów wyszczególniono zagadnienia, które się na nie skłaniają. I tym zagadnieniom oraz ich związkom z działalnością przemysłu kosmetycznego chcę poświęcić niniejszy artykuł.
Przemysł kosmetyczny, jak każdy inny, korzysta z surowców, pracowników, zasobów finansowych, działa w określonym mikro- i makrośrodowisku. Stąd ważne jest, aby każde z przedsiębiorstw tej branży wprowadziło zasady zrównoważonego rozwoju w obszarach swojej działalności. Wiemy jak ważne są narzędzia i systemy optymalizujące wydajności, efektywność, organizację stanowisk pracy czy zespołów, jednak bez zwrócenia uwagi na to, co zabieramy ze środowiska naturalnego, środowiska pracy, środowiska ludzkiego, a co zwracamy, żadna firma nie będzie funkcjonować w sposób ludzki.
Branża kosmetyczna w dużym stopniu działa w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju, głównie poprzez uczestniczenie w działaniach ekonomicznych i społecznych oraz w zarządzaniu zasobami. Każde z przedsiębiorstw branży stanowi swoiste środowisko ekonomiczno-społeczne wyrażające się w prowadzeniu działalności produkcyjnej, handlowej i usługowej oraz poprzez zatrudnianie pracowników. Działalność ta w dużej mierze opiera się na korzystaniu z surowców, materiałów i środków finansowych, co skutkuje m.in. tym, że powinnością każdej z firm jest dbanie o optymalne zarządzanie nimi. Zrozumienie zasad zrównoważonego rozwoju widzimy zarówno u wielkich producentów branży, jak i średnich oraz małych. Dzisiejszy świat determinuje takie podejście do prowadzenia działalności z uwagi na szereg czynników: liczba ludzi na ziemi, zmniejszająca się ilość surowców, degradacja środowiska naturalnego, potrzeba poszukiwania nowych źródeł energii itp. Wszystko to prowadzi do jednego wniosku – oszczędzamy i robimy to optymalnie. Potrzeba oszczędzania i szukania optymalnych rozwiązań pomaga również w prowadzeniu działalności gospodarczej. Zrozumienie zasad zrównoważonego rozwoju, jak i dostrzeganie jego pozytywnego wpływu, który przejawia się m.in. przez:
- redukowanie kosztów poprzez ich optymalizację,
- ciągłe wprowadzanie innowacyjnych i tańszych kosztowo produktów,
- dbanie o wszystkich pracowników, szacunek do nich i umożliwianie godnego życia,
- dbanie o klientów zewnętrznych, zarówno konsumujących nasze produkty, jak i tych, którzy wspomagają procesy logistyczne, dystrybucyjne, finansowe,
- podejmowanie współpracy zamiast ostrej walki konkurencyjnej,
- dbanie o środowisko naturalne – czystość ścieków, utylizacja odpadów, optymalizacja zużycia surowców itp.
Działania w części produkcyjnej branży kosmetycznej, które odpowiadają założeniom zrównoważonego rozwoju są wdrażane w ogromnej większości przedsiębiorstw. Ich implementacja zachodzi na każdym etapie procesu produkcyjnego lub raczej procesu przepływu materiałów. Już w chwili podejmowania decyzji tworzenia receptur nowych produktów bierze się pod uwagę: cenę i dostępność surowców oraz materiałów, sposób ich pozyskiwania lub otrzymywania (etyczność), wpływ na środowisko pracy i naturalne – m.in. biodegradowalność, przy zachowaniu potrzeby zadowolenia klienta. Wiele opakowań jest pochodzenia roślinnego, wprowadzane są produkty naturalne i wegańskie. Powstają jednostki certyfikujące produkty: wegańskie – Vegan, naturalne – EcoCert, jak również FSC, która dba o to, aby papier do opakowań pochodził z upraw leśnych działających na zasadach zrównoważonego rozwoju. Ten pierwszy krok jest niezmiernie istotny, aby móc przeprowadzić kolejne. Działy zakupów starają się w sposób odpowiedzialny i optymalny planować potrzeby materiałowe, co w dalszej perspektywie pozwala unikać potrzeby utylizacji niepotrzebnych surowców czy opakowań. Takie podejście pozwala również oszczędzać powierzchnię magazynową, optymalizować koszty transportu, koszty pracy i chroni środowisko naturalne.
Przechodząc do procesu produkcyjnego musimy brać pod uwagę fakt, iż często surowce, których używamy, mają niekorzystny wpływ na środowisko, zarówno pracy, jak i naturalne. Z tego też powodu bardzo zaawansowane w przemyśle kosmetycznym są systemy takiego przesyłania surowców, ich zużycia, transportu wewnętrznego, mycia urządzeń, które skutkują zminimalizowaniem ilości ścieków zawierających resztki tychże surowców. Materiały użyte do budowy urządzeń, rurociągów, zbiorników, jak i systemów mycia i transportu są najwyższej jakości, odpowiadającej bardzo rygorystycznym kryteriom. Systemy „piggowania” pozwalają nie tylko na utrzymanie najwyższych standardów higieny przy produkcji, ale również zmniejszenie ilości zużywanej wody oraz produkowanych ścieków przemysłowych. Podobną rolę odgrywają systemy mycia urządzeń, np. mieszalników, jak i zbiorników magazynowych. Odpowiedzialne firmy inwestują również w podczyszczalnie ścieków lub oczyszczalnie, tak aby całkowicie zredukować szkodliwość tychże dla środowiska. Zdecydowanie ten obszar działalności przedsiębiorstw kosmetycznych jest na najwyższym poziomie dbania o środowisko naturalne, higienę produkcji, oszczędność zużycia surowców. Procesy nalewania czy też napełniania pojedynczych opakowań kosmetyków są również nastawione na oszczędność zużycia surowców, jak i materiałów. Systemy dozowania, nalewania są bardzo szczelne, często w pełni zautomatyzowane, zamknięte, uzbrojone w systemy mycia urządzeń dozujących i nalewających, co pozwala w tym etapie na kolejną redukcję kosztów i maksymalne zmniejszenie produkcji ścieków. Coraz mocniej wkracza w ten obszar robotyzacja, gdzie systemy podawania opakowań, nalewania i dozowania oraz odbioru i pakowania pojedynczych jednostek w kartony oparte są na pracy robotów. Przynosi to zarówno możliwość zwiększenia wydajności linii, jak również usprawnia pracę obsad tychże linii.
W każdy z opisanych etapów ogromnie ważny jest czynnik ludzki – pracownicy, którzy uczestniczą w procesach, tworząc je i wprowadzając w życie. Zasady zrównoważonego rozwoju proponują, aby traktować pracowników z szacunkiem, po partnersku, odpowiednio ich wynagradzając i dbając o ich środowisko pracy. W branży kosmetycznej jest to coraz częściej stosowana i pielęgnowana zasada, która w wyniku daje nie tylko zadowolenie pracowników, ale także klienta końcowego, ponieważ to się równoważy w przestrzeni społecznej. Przykładem doceniania takich przedsiębiorstw, które dbają o swoich pracowników, a także o pracowników swoich dostawców jest logo Fairtrade.
Widzimy więc, że przemysł kosmetyczny jest zaangażowany we wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju, w ostatnich latach wdrożył wiele jego elementów w proces produkcyjny, zużycie surowców i materiałów, wody, unowocześnienie maszyn i urządzeń, ochronę środowiska poprzez redukcję ścieków i budowę oczyszczalni, dbanie o swoich pracowników. Impulsy ku temu pochodzą zarówno z administracji, ale jeszcze bardziej ze wzrastającej świadomości właścicieli firm, kadry zarządzającej, jak i samych pracowników. Naprawdę trzeba pochwalić branżę za jej zaangażowanie w rozwój tych zasad, zrozumienie ich i chęć uczestniczenia. Dotyczy to już wielu firm, których działanie pozwala mocniej uwierzyć, że poza potrzebą zysku ważne pozostają inne wartości, w tym szacunek dla środowiska naturalnego, dla współpracowników i klientów. Poza tym dbanie o te wartości przynosi rzeczywiste korzyści przedsiębiorcom.
Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 1/2023
