Jak poprawnie udowodnić działanie kosmetyku

Obowiązki prawne

Za odpowiednie brzmienie deklaracji odpowiada system współregulacji, na który składają się m.in. przepisy sektorowe – Rozporządzenie 1223/2009/WE oraz Rozporządzenie 655/2013/WE, wytyczne organizacji sektorowych, np. przewodnik techniczny Polskiego Związku Przemysłu Kosmetycznego, Dobre Praktyki Reklamy Kosmetyków, Kodeks Etyki Polskiego Związku Przemysłu Kosmetycznego oraz Kodeks Etyki Reklamy.

Dynamiczny rozwój branży kosmetycznej przekłada się na wzrost konkurencji i rywalizację o konsumenta. Jedynym skutecznym narzędziem walki o użytkowników produktów kosmetycznych są interesujące opisy marketingowe, albowiem to głównie one, obok filozofii marki i ceny produktu, finalnie skłaniają konsumenta do zakupu. Świadomość producentów co do ważności deklaracji zawartych na etykiecie powoduje ciągły wyścig o atrakcyjne hasła reklamowe, które powinny być oparte na uczciwym wizerunku marki i od której konsument wymaga wiarygodności i niezawodności obiecanego działania opisanego na etykiecie.

Również pracownicy nadzoru oczekują rzetelnych informacji w zakresie opisów marketingowych, ponieważ dla nich najważniejsza jest transparentność w dokumentacji produktu kosmetycznego dotyczącej nie tylko bezpieczeństwa jego stosowania, ale także uczciwej komunikacji o deklarowanym działaniu. Organy pełniące nadzór nad egzekwowaniem prawa kosmetycznego w Polsce to Państwowa Inspekcja Sanitarna oraz Inspekcja Handlowa. Warunkują to zapisy Ustawy o produktach kosmetycznych.

Obecnie rynek badań kosmetyków pozwala na pełen wachlarz możliwości badawczych z zakresu in vivo i in vitro, dzięki którym można wiarygodnie potwierdzać opisy marketingowe kosmetyków, aby były atrakcyjne jako wyróżnik na tle konkurencji oraz zgodne ze wszystkimi regulacjami określającymi sposoby udowadniania claimów.

Kategorie oświadczeń marketingowych

Na etykiecie produktu mamy do czynienia z następującymi oświadczeniami:

O działaniu produktu (in vivo, in vitro)
Są to ogólne oświadczenia dotyczące skuteczności produktu potwierdzonej na statystycznie reprezentatywnej grupie, oceniane subiektywnie przez grupę testującą produkt lub obiektywnie weryfikowane, np. numerycznie w przypadku pomiarów parametrów skóry, takich jak nawilżenie, szorstkość czy wielkość zmarszczek. Wybór metodyki i zasadność jej zastosowania należą do producenta produktu. 

O składnikach
Substancja przede wszystkim musi być zawarta w składzie, ale należy również pamiętać, że w przypadku oświadczeń surowcowych nie może ona świadczyć o funkcji finalnego kosmetyku. Musi mieć to odzwierciedlenie w działaniu całej formuły. Deklaracja składnikowa może się odnosić do zawartości składnika, ale niekoniecznie przekładać na funkcję działania całego produktu. Przykładem może być potwierdzone w badaniach surowca działanie antyoksydacyjne witaminy C – to, że witamina wykazuje działanie przeciw wolnym rodnikom, nie znaczy, że cała formulacja zawierająca ją w składzie będzie również wykazywać to samo działanie, chociażby przez jej znikomą zawartość w finalnym produkcie. Co wówczas należy zrobić? Najlepiej wykonać badanie dla całej formuły lub wykazać na podstawie dokumentacji receptury, że dana substancja została użyta w stężeniu aktywnym.

O wrażeniach sensorycznych

Opierają się na ocenie eksperta, który na podstawie swoich wrażeń sensorycznych zmysłów i wybranego schematu oceny weryfikuje np. intensywność zapachu, wchłanianie, lepkość, rozprowadzanie, efekt poduszki (ilość produktu wyczuwanego pomiędzy palcami) w zależności od typu badanego produktu.

O odbiorze konsumentów

Subiektywna ocena odnosząca się do ogólnego odbioru testowanego produktu może odnosić się do cech sensorycznych, ale także do funkcjonalności opakowania.

O oświadczeniach porównawczych

Zgodnie z zasadami uczciwej reklamy, produkty porównywane muszą pełnić tę sama funkcję i być ze sobą spójne, aby wspólna analiza mogła wykazać realne różnice w zakresie konkurencyjności produktów.

O oświadczeniach środowiskowych

Aktualnie wszystkie deklaracje green claims traktowane są analogicznie do innych związanych z funkcją produktu i udowadniamy je tak, jak inne oświadczenia o produktach kosmetycznych. Ulegnie to jednak zmianie, ponieważ w toku są prace Komisji Europejskiej nad jednolitym systemem oceny deklaracji środowiskowych dotyczących składników, opakowań czy śladu węglowego.

Na jakiej bazie tworzyć innowacyjne deklaracje

Niezależnie od kategorii deklaracji, najważniejsze jest takie dobranie metody weryfikacji danego oświadczenia, aby zostało ono potwierdzone. Obecnie jednostki naukowo-badawcze pozwalają na wiele możliwości w projektowaniu odpowiednich schematów badań dopasowanych do danego produktu, plasujących się w danym nurcie kosmetycznym oraz filozofii firmy. Przykładem badań odpowiednich dla nurtu kosmetyków anti-pollution są badanie mikrobiomu skóry, antyoksydacji, pomiary TEWL czy ochrony przed promieniowaniem blue light. Jednakże to do osoby odpowiedzialnej należy ostateczny wybór jednostki wykonującej badanie, akceptacja liczebności osób i ich charakterystyki oraz innych kwestii związanych z przeprowadzanym badaniem.

Jak zatem udowodnić działanie produktu kosmetycznego, aby przeprowadzone badania stanowiły źródło interesujących claimow do kreacji marketingowej etykiety produktu? Przede wszystkim należy zaufać profesjonalnym jednostkom badawczym, których zaplecze oraz doświadczenie pozwalają na wielopłaszczyznową weryfikację deklaracji, bazującą na uznanych metodach i urządzeniach, a także innowacyjnych technologiach zapożyczanych z uczelni, które dotychczas nie były wykorzystywane w zakresie badań kosmetyków.

Badania aplikacyjno-użytkowe in vivo

Potwierdzanie działania produktu na skórę i jego właściwości najczęściej rozpoczyna się od badań aplikacyjnych na odpowiednio dobranej oraz reprezentatywnej ilościowo grupie testerów. Na rezultat badania składają się subiektywne opinie probantów zebrane w badaniu ankietowym. Poprawnie zaplanowane badanie ma na celu odwzorowanie działania produktu w warunkach rzeczywistego stosowania przez grupę badaną, do której kosmetyk będzie kierowany. Badania aplikacyjne mogą pozwolić na weryfikację większości deklaracji z opakowania produktu kosmetycznego, można tu nie tylko zweryfikować właściwości użytkowe produktu i pozostałe oświadczenia o produkcie, ale również potwierdzić długoterminową tolerancję skóry i brak podrażnień po regularnym stosowaniu. Jest to bardzo ważny aspekt, zwłaszcza dla produktów przeznaczonych do skóry szczególnie wrażliwej.

Badanie aplikacyjno-użytkowe in vivo jest bardzo uniwersalne, natomiast może być czasem niewystarczające w przypadku bardziej rozbudowanych deklaracji dotyczących chociażby zmian fizjologicznych skóry niemożliwych do zaobserwowania gołym okiem, jak np. poziom złuszczania skóry po zastosowaniu danego preparatu czy jego działanie antyoksydacyjne.

Badania aparaturowe in vivo

Instrumentalne potwierdzanie oświadczeń to badania bardziej zaawansowane niż badania pierwszego wyboru, aplikacyjno-użytkowe, i mogą być prowadzone samodzielnie lub jako ich rozszerzenie. Wyniki oparte są najczęściej na wartościach liczbowych podanych w jednostkach pomiarowych i na podstawie ich analizy powstają wnioski dotyczące dokładnej zmiany parametru stanu skóry, włosów czy paznokci przed wykonanym badaniem i po wykonanym badaniu. Urządzenia do pomiarów aparaturowych są bardzo czułe, a wynik może być obarczony błędem, dlatego też bardzo ważne jest umiejętne obsługiwanie urządzeń przez osobę przeprowadzającą badania, jej doświadczenie, przede wszystkim zaś ważna jest dokładna metodologia opierająca się na powtarzalnym miejscu pomiaru na skórze. Istotne jest też określenie właściwej średniej z wykonanych wyników, która nie uwzględnia wyników skrajnie rozbieżnych, oraz dobranie statystycznie odpowiedniej grupy badanych osób. Badania aparaturowe są bardzo dobrze znane przez rynek kosmetyczny i często wykonywane na aparatach tej samej marki urządzeń pomiarowych. Natomiast nie powinno to być barierą do wyróżnienia opisu marketingowego ciekawymi deklaracjami o produkcie, ponieważ wszystko zależy od sposobu zaprojektowania badania i wykorzystania uznanej już aparatury do weryfikacji specyficznych oświadczeń.

Badania in vitro/ex vivo

Konkurencja sektora kosmetycznego wymusza na działach marketingu ciągłe tworzenie kreatywnych opisów swoich produktów, natomiast regulacje prawne wymuszają na osobach odpowiedzialnych przedstawienie dokładnych badań potwierdzających postawione tezy. Również rosnąca konkurencja w zakresie reklamy powoduje stały wzrost zainteresowania nietypowymi badaniami produktów kosmetycznych, skłania Jakość i bezpieczeństwo kosmetyczne do tworzenia innowacyjnych badań. Dlatego też Jakość i bezpieczeństwo coraz częściej zatrudniają osoby wyspecjalizowane w różnych dziedzinach, aby wyszukiwały możliwości wykorzystania zaplecza uniwersytetów i ich urządzeń do tworzenia niestandardowych metod badań kosmetyków. Innowacyjność nowych metodyk badawczych i ich pionierstwo to nieocenione źródło dla nietypowych, wyróżniających się na tle konkurencji deklaracji marketingowych.

Przykładem innowacyjnego badania inspirowanego dziedziną niezwiązaną z kosmetykami jest np. analiza wytrzymałościowa, dzięki której można zweryfikować sprężystość włosa i odporność na jego zniszczenie lub zerwanie. Opisanie wyników takiego badania wymaga szerokiej wiedzy dotyczącej struktur budulcowych włosa oraz pojęć związanych z inżynierią materiałową i polimeryzacją.

Badania na modelach sztucznej skóry swoje pierwotne zastosowanie miały w przypadku weryfikacji działania drażniącego substancji chemicznych, cytotoksyczności czy dostępności systemowej, ostatnio natomiast znalazły swoje zastosowania w przypadku weryfikacji stopnia penetracji składników aktywnych produktu kosmetycznego. To badanie wykonuje się za pomocą spektroskopii ramanowskiej na modelu ludzkiej skóry, a pozytywny jego wynik pozwala na ułożenie wielu deklaracji dotyczących penetracji i wnikania w głąb naskórka substancji aktywnych lub całego preparatu kosmetycznego.

Badania dodatkowe wykonywane w warunkach laboratoryjnych pozwalają na wielokierunkowe udowadnianie deklaracji w zakresie analiz czysto biochemicznych oraz żywych hodowli komórkowych. Poprawnie zaplanowane badanie pozwala bez problemu przenieść wnioski z wykonanej analizy na możliwości działania kosmetyku. Jednym z najczęściej wykonywanych badań odnoszącym się do działania masy jest antyoksydacja, która pozwala na deklarowanie działania przeciw wolnym rodnikom. Inne badania tego typu to chociażby ochrona przed promieniowaniem IR czy blue light, które weryfikują działanie protekcyjne na skórę w wybranych zakresach promieniowania. Wszystkie nowe metodyki badawcze muszą być zaprojektowane z zachowaniem najlepszych praktyk laboratoryjnych w warunkach odtwarzalnych, aby zapewnić jak najlepszą jakość przeprowadzanych analiz.

Jakość i bezpieczeństwo badań kosmetyków próbują sprostać najtrudniejszym wyzwaniom i pomóc klientom w weryfikacji innowacyjnych oświadczeń, jakie chcieliby umieścić w swoich opisach marketingowych. Warto korzystać z doświadczenia takich jednostek badawczych, które zapewniają holistyczne doradztwo w zakresie nie tylko bezpieczeństwa produktu kosmetycznego, ale również całościowej weryfikacji wszystkich oświadczeń o produkcie, możliwych do potwierdzenia w zakresie badań in vivo czy in vitro. Innowacyjne podejście do test planu i współpraca z innymi jednostkami naukowo-badawczymi może prowadzić do dostosowywania metodyk badawczych szytych na miarę pod konkretny typ produktu. Należy pamiętać, że regulacje prawne zobowiązują do dokumentowania wszystkich oświadczeń w celu ochrony konsumenta przed wprowadzaniem go w błąd nieprawdziwymi obietnicami. Postępowanie zgodne z normami prawnymi zapewni nie tylko bezpieczeństwo i satysfakcję finalnego odbiorcy, ale także osoby odpowiedzialnej za produkt, która ma pełną dokumentację produktu w przypadku kontroli.

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 4/2022