Skutki obecnej sytuacji na świecie dotknęły również branżę projektowania, ponieważ zmieniły się potrzeby klientów końcowych. W tej chwili kiedy idziemy do sklepu, rozglądamy się zdecydowanie częściej za produktami do higieny i dezynfekcji, bardziej zwracamy uwagę na skład i jakość kupowanych produktów oraz na ich termin przydatności. Te zmiany mają odzwierciedlenie w projektowaniu opakowań.
Na projektowanie opakowań składa się kilka elementów:
• forma opakowania, w ramach której dopasowuje się kształt i materiał do produktu, a także uwzględnia wymagania dotyczące dostawy,
• oprawa graficzna, czyli wykonanie projektu, który będzie odzwierciedlał cechy marki oraz aspekty prawne, takie jak teksty informacyjne, skład produktu i kody kreskowe. Znajdą się tam również piktogramy i pozostałe ważne elementy, które muszą się znaleźć na etykiecie według wymagań prawnych i technologicznych dla danego produktu,
• przygotowanie do druku, czyli ustalenie, z jakich technologii i możliwości druku chcemy skorzystać. Mamy do wyboru różne uszlachetnienia druku, takie jak lakier UV, UV 3D czy lakier hybrydowy, hot stamping, foliowanie, metaliza, które nadadzą naszemu opakowaniu odpowiedni charakter i blask. Właściwie od tego punktu powinno rozpocząć się projektowanie opakowań, ponieważ to właśnie możliwości druku i ich cena końcowa często determinują to, jak będzie w konsekwencji wyglądać opakowanie.
Przygotowanie opakowania wyróżniającego się na półce, przyciągającego wzrok i wzbudzającego emocje nie jest takie proste, choć jest to główne zadanie branży projektowania opakowań. Wiemy, że ludzie często podejmują decyzje zakupowe pod wpływem impulsu i często jest on wywoływany wyglądem pudełka znajdującego się na sklepowej półce. Jeśli jest dobrze zaprojektowane, mamy większą szansę, że to nasz produkt, a nie produkt konkurencji będzie częściej wybieranym podczas zakupów.
Jak się to wszystko ma do czasów pandemii?
Projektowanie opakowań dla kosmetyków czy środków dezynfekcji to nie tylko przygotowanie atrakcyjnego pudełka, to także zawarcie w nim przekazu o jakości produktu i bezpieczeństwie. Takie myślenie wychodzi daleko poza wiedzę teoretyczną na temat projektowania opakowań. Wiąże się z psychologią konsumencką – ma długofalowe skutki sprzedażowe i buduje podświadomy 
wizerunek marki. Wyobraźmy sobie sytuację, kiedy mamy do wyboru środki do dezynfekcji z tym samym składem i w podobnej cenie. Jednak jedno z nich zapakowane jest w trwałe opakowanie z minimalistyczną, elegancką grafiką, a drugie zostało wrzucone jedynie do foliowego worka z naklejoną instrukcją obsługi i nazwą produktu. W zdecydowanej większości przy takich warunkach konsument wybierze produkt lepiej zapakowany, ponieważ opakowanie będzie niosło za sobą podświadomy przekaz o jakości i bezpieczeństwie produktu.
Kolejnym aspektem w branży projektowania opakowań, na który wpływ ma panująca pandemia, jest wybór przez producentów materiałów, z jakich wykonane są opakowania. Obecnie bardziej zwracamy uwagę na to, czy wybrany podczas projektowania opakowań materiał zapewnia najwyższy poziom bezpieczeństwa, jeśli chodzi o rozprzestrzenianie wirusów i bakterii. Szczególnie ważny jest wybór materiału przeznaczonego do bezpośredniego kontaktu z żywnością czy kosmetykami. Ma on nie tylko chronić przed uszkodzeniem czy zabrudzeniem, ale przede wszystkim przed bakteriami, wirusami i pleśniami, które mogą przedostawać się przez materiał opakowaniowy. „Może się zdarzyć, że osoba może zarazić się COVID-19, dotykając powierzchni lub przedmiotu, na którym znajduje się wirus” – podaje amerykańska agencja zdrowia Centers for Disease Control and Prevention (CDC) na swojej stronie internetowej , choć „nie uważa się, by był to główny sposób rozprzestrzeniania się wirusa”. Trwają badania nad przenoszeniem wirusa SARS-CoV-2 przez opakowania. Najnowsze analizy pokazują, że w warunkach laboratoryjnych koronawirus może przetrwać na opakowaniach z plastiku od 3 do 7 dni, a na opakowaniach z papieru od 3 godzin do 4 dni. Czas jego utrzymywania się na powierzchni zależy w dużej mierze od wilgotności i temperatury powietrza . Pandemia wymusiła również na branży projektowania opakowań pełną mobilizację i dostarczanie wszystkich zamówień na czas. Wiemy, że opóźnienia w przygotowaniu opakowań znacząco wpływają na łańcuch dostaw produktów niezbędnych do życia. W ciągu kilku ostatnich miesięcy widzimy zwiększony popyt na artykuły żywnościowe i medyczne, a także jak bardzo rozwinął się w tym czasie sektor e-commerce. Z danych Polskiej Izby Opakowań wynika, że w dobie COVID-19 wzrósł o10- 12% udział w rynku opakowań dla przemysłu spożywczego, o 3% dla farmacji i o 2% dla przemysłu kosmetycznego oraz środków higieny i ochrony osobistej. Mimo to odnotowano
również ok. 15% zmniejszenie udziału w sprzedaży opakowań wyrobów przemysłowych (AGD, RTV, farby i chemia gospodarcza), co oznacza wstrzymania produkcji przez te działy gospodarki.
Globalne zmiany w branży projektowania opakowań
Ograniczenia, jakie są nakładane na przedsiębiorstwa w czasie pandemii, praca zdalna lub zmianowa, sprawiają, że mamy więcej pracy niż dotychczas. Wszystko to wpływa znacząco na sektor projektowania opakowań. Pandemia to jednak nie jedyny czynnik 
zmieniający branżę – już na początku roku w artykule na temat projektowania opakowań zwracałam uwagę na proekologiczne podejście krajów do tego zagadnienia. Nie zostało ono zapomniane przez producentów ani konsumentów, lecz zeszło na drugi plan w czasie pierwszej fali pandemii, kiedy najważniejsze było szybkie i bezpieczne dostarczenie podstawowych środków higieny i dezynfekcji. Teraz, kiedy na świecie odnotowujemy drugą falę kryzysu, jesteśmy już dużo bardziej świadomi i przygotowani. Powoli wracają zagadnienia związane z ekologią i produkcją w obiegu zamkniętym, a nie liniowym, gdzie znaczenie ma możliwość ponownego przetwarzania opakowań i dbanie o środowisko naturalne. Regulacje unijne dotyczące rozszerzonej odpowiedzialności producenta powinniśmy wdrożyć w Polsce jeszcze w tym roku. Wpływ na to ma fakt, że według GUS w 2019 r. na rynek krajowy z wyrobami trafiało 5,5 mln ton opakowań typu B2B (zbiorczych) i opakowań typu B2C, czyli adresowanych do klientów prywatnych. Obecnie zarówno producenci opakowań, jak i wprowadzający na rynek zapakowane produkty stoją przed licznymi wyzwaniami związanymi z implementacją unijnego pakietu gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ), szczególnie w zakresie rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP). Krajowa Izba Gospodarcza wspólnie z przedstawicielami przemysłu opakowaniowego przygotowała w sierpniu 2020 r. opracowanie „Środowiskowe aspekty projektowania opakowań” . W trakcie prac nad dokumentem brano pod uwagę nowe wymagania Unii 
Europejskiej związane z pakietem gospodarki o obiegu zamkniętym i konieczne zmiany prawne dotyczące gospodarowania odpadami oraz trwającą dyskusję na temat ostatecznego kształtu polskiego systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta.
„Polska ma obecnie jedną z najniższych opłat produktowych w Europie i niezależnie od tego, jak Ministerstwo Klimatu sformułuje nową Rozszerzoną Odpowiedzialność Producenta, na pewno ceny pójdą w górę. Firmy, które wprowadzają na rynek wyroby w opakowaniach, będą zapewne dążyć do zrekompensowania wyższych cen kosztem klientów albo producentów opakowań. To będzie miało na nas duży wpływ. Również nowe rozporządzenia, dotyczące np. poziomów recyklingu czy udziału recyklatu w materiale opakowaniowym, będą wymagały dostosowania się branży do tych przepisów” – zauważa Beata Pyś-Skrońska, zastępca dyrektora Polskiej Izby Opakowań.
Autorzy opracowania „Środowiskowe aspekty projektowania opakowań” zauważają, że nowy system rozszerzonej odpowiedzialności producenta będzie łączył możliwości recyklingu opakowań z kosztami jego wprowadzenia na rynek. Oznacza to fundamentalną zmianę w sposobie projektowania opakowań, gdzie już na wstępie będzie trzeba myśleć o tym, gdzie i w jakiej formie opakowanie zostanie przetworzone po jego wykorzystaniu. W przypadku opakowań szczególnie trudnych do przetworzenia koszt produkcji dla producenta może wzrosnąć nawet 20-30-krotnie przy uwzględnieniu kosztów recyklingu.
Wspomniane opracowanie zawiera wskazówki dla branży projektowania opakowań – uwzględnia aspekty techniczne, logistyczne i przede wszystkim ekologiczne. Przedstawia również wspólne rekomendacje producentów opakowań co do możliwości ekoprojektowania zgodnie z ideą gospodarki o obiegu zamkniętym i przydatnością do recyklingu. Główne elementy opakowań, jakie zostały wymienione w tym opracowaniu, to:
• łatwe w demontażu oraz intuicyjne w segregacji po opróżnieniu ich całkowicie z zawartości,
• na ogół wykonane z materiału jednorodnego, a jeśli nie, to łączone materiały powinny w prosty sposób dać się rozdzielić,
• nadające się w całości do recyklingu, bez konieczności ponoszenia wysokich kosztów ich przygotowania/doczyszczenia,
• wykonane z materiału, który w znacznej części pochodzi z recyklingu.
To ostatni moment dla firm, aby zastanowić się nad stosowanymi opakowaniami i wdrożyć w pełni świadomy system ich wytwarzania i gospodarowania. Już teraz jesteśmy świadomi, ile odpadów wytwarza branża i jak ważny jest aspekt środowiskowy. Klienci, wybierając produkty coraz bardziej świadomie, decydują się na produkty proekologiczne. Za rok lub dwa jako społeczeństwo zauważymy również istotne skutki pandemii dla branży projektowania opakowań i konieczność wytwarzania opakowań nie tylko proekologicznych, ale także w pełni bezpiecznych dla naszego zdrowia i życia – będziemy chętniej sięgać po takie opakowania na sklepowych półkach. Połączenie tych dwóch aspektów spowoduje istotne, pozytywne zmiany w branży projektowania opakowań w Polsce i na świecie. Jest to kwestia nie lat, a kilku lub kilkunastu miesięcy.
Bibliografia
1. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/faq.html/, sekcja Spread z dnia 08.11.2020 r.
2. https://www.healthline.com/health/how-long-does-coronavirus-last-on-surfaces#temperature/ z dnia 8.11.2020 r.
3.http://www.pakowanie.info/aktualnosci/opakowania-dla-branzy-spozywczej/ oraz http://www.pakowanie.info/aktualnosci/rynek-opakowan-w-warunkach-pandemii z dnia 08.11.2020 r.
4. https://kig.pl/wp-content/uploads/2020/08/EKO_PROJEKTOWANIE.pdf/ z dnia 08.11.2020 r.
Anna Zakrzewska-Maciak
Art director
ZAK STUDIO Agencja reklamowo-wydawnicza
603 853 235
Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 4/2020
