Bezpieczeństwo kosmetyków dla dzieci

Skóra dziecka poniżej trzeciego roku życia nie jest jeszcze w pełni dojrzała i mocno odbiega od tego, w jaki sposób funkcjonuje skóra osoby dorosłej. Skórę dziecka należy rozpatrywać w kategoriach dzieci przedwcześnie urodzonych, niemowląt urodzonych o czasie oraz dzieci starszych do trzeciego roku życia. Każdy z tych okresów u dzieci charakteryzuje się innymi zmianami zachodzącymi w skórze. Szczególną uwagę należy zwracać na produkty, które przeznaczone są dla skór wcześniaków, a także dla dzieci „od pierwszego dnia życia”.

Różnice w budowie

W życiu prenatalnym skóra płodu pokryta jest charakterystyczną substancją zwaną mazią płodową. Maź płodowa stanowi tłuszczową, lepką, mazistą substancję, przypominającą wosk, stworzoną ze złuszczonych komórek nabłonka oraz włosków meszku płodowego, a także wydzieliny gruczołów łojowych płodu oraz komórek owodni. W rozwoju płodowym zadaniem mazi płodowej jest odpowiednia izolacja skóry od płynu owodniowego, aby skóra nie ulegała rozmiękczeniu, ochrona przed infekcjami, a także czynnikami zewnętrznymi. W momencie porodu naturalnego ułatwia przejście przez kanał rodny i pomaga utrzymać odpowiednie nawilżenie skóry poza środowiskiem wewnątrzmacicznym. PH skóry pokrytej mazią płodową to około 6,7-7,4, co stanowi wynik bliski obojętnemu. Skóra dzieci urodzonych o czasie w granicach 39-41 tygodnia ciąży charakteryzuje się słabo wykształconą warstwą płaszcza hydro- lipidowego. Dodatkowo warstwy naskórka i skóry są cieńsze i mniej zwarte, a granica między nimi nie jest jeszcze dokładnie zarysowana. PH skóry noworodka zaraz po urodzeniu i do około 3 tygodnia życia nadal utrzymuje pH w granicach obojętnego i dopiero po tym czasie spada do pH w granicach 5,0-5,5. Najbardziej zewnętrzna warstwa naskórka (warstwa rogowa) jest bardzo cienka i zbudowana tylko z kilku luźno ułożonych warstw keratynocytów, co przekłada się na bardzo słabą ochronę przed przeznaskórkową utratą wody. Skóra dziecka poniżej trzeciego roku życia jest o wiele mniej sprężysta, w porównaniu do dorosłego, przez co staje się bardziej podatna na różnego rodzaju uszkodzenia mechaniczne, a co za tym idzie, również różnego rodzaju zakażenia. Sam stosunek powierzchni skóry do wagi dziecka jest około dwu lub trzykrotnie większy niż u dorosłego.

Szczególnym przypadkiem jest skóra dzieci urodzonych przedwcześnie. Wcześniaki urodzone przed 24 tygodniem ciąży nie posiadają warstwy rogowej i mają bardzo wysoki procent transepidermalnej utraty wody. Noworodki urodzone przed 30. tygodniem ciąży posiadają warstwę rogową, ale zbudowaną tylko z dwóch, trzech warstw komórek, co nadal stanowi niedostateczną ochronę przed utratą wody oraz czynnikami zewnętrznymi. Dzieci urodzone przedwcześnie mają tendencję do powstawania obrzęków, w wyniku niedostatecznej jeszcze ilości włókien kolagenowych w skórze właściwej. Skóra wcześniaków jest ekstremalnie narażona na czynniki zewnętrzne, do których należą środki pielęgnacyjne, bakterie czy toksyny, promieniowanie UV. Skóra u osoby dorosłej stanowi do około 3 % masy ciała, gdzie w przypadku wcześniaków jest to nawet do 13% masy ciała.

W przypadku dzieci bardzo ważnym aspektem jest również okolica około pieluszkowa. Pielucha stanowi bardzo silną okluzję bardzo delikatnych stref intymnych, które mają przez to kontakt z moczem i kałem oraz produktami ich bakteryjnego rozkładu. Prowadzi to do interakcji enzymów bakteryjnych, co przedkłada się na aktywację ureazy i rozkład mocznika do amoniaku, który alkalizuje rozpulchnioną część skóry. To z kolei powoduje znaczny wzrost pH i tendencję do odparzeń i uszkodzeń skóry.

Pielęgnacja skóry dziecka

Głównymi filarami, na których powinna opierać się odpowiednia pielęgnacja dziecka, to delikatne oczyszczanie, odpowiednia ochrona skóry, a także wsparcie bariery naskórkowej. Oczyszczanie skóry z wykorzystaniem produktów kosmetycznych powinno zapobiegać niszczeniu płaszcza hydro-lipidowego oraz fizjologicznej flory bakteryjnej skóry, a także dbać o odpowiednie pH skóry. Preparaty działające ochronnie muszą stanowić delikatną, a zarazem skuteczną tarczę przeciw podrażnieniom i uszkodzeniom. Zbyt wczesne stosowanie preparatów kosmetycznych, zawierających w swym składzie alergeny, powoduje wzrost liczby uczuleń. Dodatkowo skóra dziecka ma o wiele niższą pojemność buforową w stosunku do dorosłego, przez co mając styczność z czynnikami alkalizującymi, pH skóry dziecka dłużej wraca do optymalnej wartości. Ze względu na dużą różnicę stosunku wagi dziecka do powierzchni skóry względem dorosłego, kosmetyk zastosowany w takiej samej ilości u dziecka jak u dorosłego przekłada się na o wiele wyższą ekspozycję na surowce zawarte w tym produkcie. Dodając do tego jeszcze nie do końca rozwiniętą barierę ochronną skóry, w postaci płaszcza hydro-lipidowego, przenikanie poszczególnych substancji w głąb skóry jest u dzieci stosunkowo wyższe.

Ocena bezpieczeństwa produktów kosmetycznych przeznaczonych dla dzieci poniżej trzeciego roku życia

Biorąc pod uwagę charakterystykę skóry dziecka, ocena bezpieczeństwa danego kosmetyku musi być przeprowadzona bardzo wnikliwie, o czym mówią rozporządzenie 1223/2009/WE, decyzja 2013/674/WE oraz wytyczne Komitetu Naukowego ds. Bezpieczeństwa Konsumentów SCCS. Pod uwagę należy wziąć dokładny wiek dziecka, dla którego przeznaczony jest kosmetyk. Czy jest to produkt od „pierwszych dni życia” czy dla dzieci powyżej szóstego miesiąca życia lub dzieci starszych. Szczególnie, że w chwili obecnej brak jest wytycznych legislacyjnych, mówiących jednoznacznie, w jaki sposób Safety Assessor powinien podchodzić do danych zawierających informacje o ilościowej ekspozycji danego surowca na skórę, w kontekście skóry dziecka. Musi on pamiętać, że dane dostępne nie obejmują badań skóry dziecięcej. Podczas dokonywania oceny bezpieczeństwa produktu kosmetycznego musi wziąć szczególnie pod uwagę ilość i sposób aplikacji danego wyrobu oraz miejsce stosowania, ocenę właściwości toksykologicznych zastosowanych w recepturze surowców, z uwzględnieniem większej wrażliwości skórnej u dzieci. Musi skupić się na jak najwyższej jakości, biorąc pod uwagę również jakość mikrobiologiczną. Safety Assessor powinien przeanalizować dokładnie wyniki badań produktu gotowego, z uwzględnieniem danych toksykologicznych. Powinien zwrócić szczególną uwagę na metodykę i wyniki wykonanych badań aplikacyjnych i dermatologicznych, a także badań stabilności i kompatybilności z opakowaniem, czy badań konserwacji całego produktu. Safety Assessor powinien wnikliwie podejść do oceny biodostępności surowców ze względu na wyższą biodostępność dermalną u dzieci, a także większe prawdopodobieństwo możliwych efektów toksycznych w organizmie. Warto zwrócić uwagę również na parametry ADME odnoszące się do wchłaniania (absorption), rozmieszczenia (distribution), metabolizmu (metabolism) oraz wydalania (excretion) w organizmie, a także wpływu odpowiedzi ciała na obecność elementu toksycznego. W aspekcie lokalnym trzeba pamiętać o tym, że skóra dziecka ma bardzo słabe właściwości barierowe i jeszcze niedojrzały system reakcji immunologicznej. W aspekcie ogólnoustrojowym u dzieci nie zostały wykształcone jeszcze wszystkie funkcje związane z detoksykacją przez wątrobę i nerki, układ nerwowy i endokrynny nadal dojrzewają. Safety Assessor zobowiązany jest podczas dokonywania oceny bezpieczeństwa przeanalizować recepturę pod kątem związku między budową chemiczną występujących w niej surowców, a potencjalnymi przemianami, jakie mogą wystąpić w przypadku przenikania przez skórę. Pod uwagę należy wziąć także wpływ niektórych surowców na zwiększenie przenikalności innych. Warto dokładnie przeanalizować system konserwujący zastosowany w danym kosmetyku.

Dane dotyczące surowców przedstawiane przez producentów powinny być jasne i klarowne, zawierać wszelkie niezbędne informacje. W recepturach kosmetyków dla dzieci powinno się ograniczać, a wręcz unikać substancji alergizujących. Tyczy się to głównie stosowania kompozycji zapachowych zawierających alergeny. W przypadku produktów przeznaczonych dla najmłodszych dzieci lepiej unikać stosowania tak zwanych kompozycji bezalergenowych. Ciągle narażanie skóry dziecka na potencjalne alergeny może prowadzić do powstania i nasilania AZS (atopowego zapalenia skóry).

Uwadze Safety Assessorów nie powinny umknąć także surowce należące do kontrowersyjnych, takie np. jak filtry UV czy konserwanty. Filtry przeciw promieniowaniu w pielęgnacji skóry najmłodszych dzieci są bardzo ważne, gdyż stanowią prewencję do niwelowania oparzeń skóry, a tym samym zmniejszają ryzyko powstawania czerniaka w późniejszych latach.

Podsumowanie

Przyglądając się wszystkim opisanym powyżej czynnikom, na Safety Assessorach dokonujących oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych przeznaczonych dla dzieci, spoczywa ogromna odpowiedzialność. Wydanie pozytywnego Raportu Oceny Bezpieczeństwa wiąże się z bezpieczeństwem najmłodszych konsumentów, ale także i ich rodziców. Przewidywanie skutków zastosowania danego kosmetyku pozwala skórze dziecka prawidłowo się rozwijać i wpływa pozytywnie na jej kolejne etapy dojrzewania. Brak rzetelności w wykonaniu poprawnie Raportu Oceny Bezpieczeństwa produktów przeznaczonych dla dzieci poniżej lat trzech może pociągnąć za sobą wiele negatywnych konsekwencji, przekładających się nie tylko na zdrowie, ale także na życie dziecka. Postarajmy się jako eksperci zadbać szczególnie o tę kategorię wiekową, aby na rynku znajdowały się tylko bezpieczne i odpowiednio ocenione produkty. Zwróćmy baczną uwagę na kosmetyki przeznaczone do pielęgnacji zaraz po narodzinach, szczególnie w kontekście skóry wcześniaków, które narażone są znacznie bardziej niż dzieci urodzone w przewidywanym terminie. Baczne przyglądanie się recepturom i dokumentacji produktów kosmetycznych dla dzieci pozwala eliminować z rynku nieuczciwych sprzedawców i promować te firmy, które sumiennie tworzą bezpieczne kosmetyki.

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Kosmetycznego" 4/2021